8 سوال رایج در سونوگرافی حاملگی

سونوگرافی حاملگی یکی از نگرانی های مادران است؟ چه تعداد ، چه زمان و چه نوع سونوگرافی را انجام دهم؟ آیا برای جنین من ضرر ندارد؟ آیا سونوگرافی می تواند به تشخیص بیماری جنین کمک کند؟ چه بیماری هایی؟ گروه سلامت بارداری اوما سعی کرده است کلیه سوالات رایج شما را در زمینه سونوگرافی در این مقاله پاسخگو باشد. در این مقاله می خوانیم:

سونوگرافی های بارداری

- سونوگرافی پره ناتال ( همچنین سونوگرام نامیده میشود) یک تست تشخیصی غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر قابل دیدن بدن، جفت و رحم و سایر ارگانهای لگن استفاده میشود. این تست به پزشک شما اجازه میدهد تا از روال بارداری شما و سلامت جنین در طول دوران بارداری باخبر باشد.

- در طول تست، تکنسین سونوگرافی (سونوگرافیست)  امواج فراصوت را از رحم به بدن جنین عبور میدهد. سپس یک کامپیوتر کدسازی کرده و امواج را بشکل تصاویر ویدیویی در می آورد که در این تصاویر شکل، وضعیت و حرکات جنین نشان داده میشود. ( همچنین امواج فراصوت در دستگاه های دستی مانند داپلر استفاده میشود که این دستگاه را در مطب پزشک خود خواهید دید و با آن صدای قلب جنین خود را می شنوید.

- سونوگرافی اولیه در مطب پزشک و یا رادیولوژی در هفته 6 تا 10 بارداری و برای تایید زمان و سن بارداری انجام میشود  یا ممکن است شما تا اواسط دوره بارداری یعنی بین هفته های 16 و 20 بارداری  سونوگرافی را انجام ندهید. در این زمان شما برای تشخیص جنسیت فرزند خود در صورت تمایل سونوگرافی انجام می دهید.

- ممکن است شما با انجام تست های ژنتیک از قبیل نمونه برداری از پرزهای جفتی ، آمنیوسنتز، اطلاعاتی از سلامتی جنین خود بدست آورید. اگر شما دیابت بارداری، فشار خون بارداری و یا عارضه ای دیگر دارید حتما به تعداد سونوگرافی های بیشتری نیاز خواهید داشت.

سونوگرافی می تواند به دلایل مختلف در حین بارداری مورد استفاده قرار گیرد. پزشک ممکن است سونوگرافی بیشتری را در صورت تشخیص یک مشکل در یک سونوگرافی قبلی یا آزمایش خون انجام دهد. سونوگرافی ممکن است به دلایل غیر پزشکی انجام شود، مثلا برای تولید تصاویر جنین برای والدین یا تعیین جنسیت نوزاد. در حالی که فناوری سونوگرافی برای مادر و کودک ایمن است، زمانی که علت یا مزایای پزشکی وجود ندارد، پزشکان از استفاده از سونوگرافی ها جلوگیری می کنند.

علت انجام سونوگرافی در سه ماهه اول:

•  تأیید حاملگی حیاتی 
•  تایید ضربان قلب
•  اندازه گیری سن حاملگی
•  تایید بارداری مولار یا بارداری خارج رحمی
•  ارزیابی بارداری غیرطبیعی 

علت انجام سونوگرافی در سه ماهه دوم:

•  تشخیص زودهنگام ناهنجاری جنین
•  هفته ها 13-14 برای ویژگی های احتمالی سندرم داون
• غربالگری سه ماهه دوم  برای ناهنجاری های مادرزادی 
•  ناهنجاری های ساختاری
•  تأیید بارداری چندقلو
•  تایید تاریخ و رشد جنین
•  تایید مرگ داخل رحمی
• شناسایی هیدرمانیم یا الیگویدیدرمانیا - میزان بیش از حد یا کاهش سطح مایع آمنیوتیک
• ارزیابی حال جنین

علت انجام سونوگرافی در سه ماهه سوم:

•  شناسایی محل جفت
•  تایید مرگ داخل رحمی
•  مشاهده وضعیت جنین 
•  مشاهده حرکات جنین
•  شناسایی اختلالات رحم و لگن مادر

سونوگرافی در اواسط بارداری

1- چک کردن قلب جنین:

در اواسط بارداری قلب جنین خود را با سونوگرافی چک میکنید که پزشک برای اطمینان بیشتر تعداد ضربان قلب در هر دقیقه را به شما گزارش میدهد.

2- تعیین اندازه و شکل جنین:

پزشک با توجه به تصاویر اندازه جنین شما را از محاسبه میکنید و به شما میگوید که قد و وزن جنین شما با توجه به سن او کافی است یا نه؟ اگر این برای بار اول است که سونوگرافی انجام میدهید و جنین شما دو هفته بزرگتر و یا کوچکتر از آن است که باید باشد باید یکبار دیگه تکرار شود.زمانی هم که پزشک در مورد رشد کودک شما نگران است باید سونوگرافی تکرار و چندبار انجام شود.

3- چک کردن اینکه شما دوقلو باردار هستید یا خیر؟

حال وقت آن رسیده که بدانید دوقلو و یا بیشتر باردار هستید یا نه؟ مادران با بیش از یک جنین معمولا شکم بزرگتری در سه ماهه اول بارداری دارندو با انجام سونوگرافی تعداد قل ها مشخص می شود.

4- چک کردن موقعیت قرار گرفتن جفت:

اگر جفت دهانه رحم را بپوشاند، ممکن است بعدا شما را دچار خونریزی کند. پزشک باید در سه ماهه سوم بارداری برای شما اسکن های متوالی جهت مشاهده قرارگیری جفت انجام دهد. در ضمن نگران نباشید. درصد بسیار کمی از قرارگیری این نوع جفت تا قبل از هفته 20 بارداری ممکن است برای جنین مشکل ساز شود. درباره جفت سرراهی بیشتر بخوانید.

5- ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم:

اگر پزشک مشخص کند که شما به مقدار زیاد  و یا کم این مایع را در رحم دارید. مشکل ساز است.باید علت مشخص شود و شما بطور منظم سونوگرافی انجام دهید.

6- کنترل ناهنجاری های فیزیکی جنین:

پزشک در سونوگرافی آناتومی جنین شما را از نزدیک میبیند که این اجزا شامل : سر، گردن، قفسه سینه، قلب، نخاع، معده، کلیه،مثانه، دست و پا و طناب عصبی است که آیا درست تشکیل شده یا نه؟ اگر شما دارای نتایج مشکوک در تست غربالگری سه ماهه اول بارداری دارید و یا دارای نگرانی هایی هستید باید منظم سونوگرافی انجام شود تا از نقائص جنین در هنگام تولد و احتمال داشتن سندرم دوان باخیر شوید.

7- سعی برای تعیین جنسیت جنین شما:

اگر شما تصمیم دارید جنسیت جنین خود را مشخص کنید در اواسط بارداری ( هفته های 16 تا 20 بارداری) می توانید با سونوگرافی این کار را انجام دهید مگر اینکه جنین با دستاش جلوی دستگاه تناسلی خودش را گرفته باشد. تعیین جنسیت برای پزشک شما مهم است و این امر او را در تشخیص بیماری های مادرزادی کمک میکند.

سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری

تعدادی از پزشکان در هفته های 6 تا 9 توصیه به انجام سونوکرافی برای تعیین سن و تاریخ زایمان میکنند اما برخی اگر شما هیچ یک از ریسک فاکتورهای زیر را ندارید، تنها یک سونوگرافی را در این دوره توصیه میکنند.

1- سقط جنین: اگر شما در ابتدای بارداری خونریزی واژینال دارید، پزشک شما درباره سقط مشکوک میشود و میخواد با سونوگرافی بطور منظم جنین شما را چک کند. ضربان قلب جنین از هفته 6 بارداری بطور واضح قابل شنیدن است. اگر شما صدای قلب جنین خود را بعد از 7 هفته شنیدید احتمال بارداری شما تا آخر 9 ماه 97 درصد خواهد بود. اگر در این زمان صدایی نشنیدید. نگران نباشید، سونوگرافی را تکرار کنید ممکن است سن جنین شما با دوره سیکل قاعدگیتان تناسب نداشته باشد.

2- حاملگی مولار یا اکتوپیک: خونریزی واژینال ممکن است نشانه حاملگی پوچ باشد. این حاملگی زمانی رخ میدهد که رویان در رحم نیست و پزشک بدنبال رویان می گردد. در حاملگی مولار، جفت غیر نرمال بوده و جنین کاملا مشخص نیست و سونوگرافی جنین را ممکن است بصورت یک خوشه انگور نشان دهد. درباره حاملگی مولار و عوارض آن بیشتر بدانید.

3-سن بارداری نادرست:وقتی شما از آخرین روز پریود قبلی خود ویا طول سیکل  مطمعن نیستید، پزشک به انجام سونوگرافی در هفته ششم و یا هفتم می پردازد. اگر اندازه و سایز جنین با هفته ای که در آن قرار دارد مطابقت کند ، سن بارداری و تاریخ زایمان شما مشخص میشود. وقتی شما در هفته 7 تا 13 بارداری هستید سن جنین شما قابل مشخص شدن خواهد بود.

4- بارداری های مکرر: اگر شما بطور مکرر باردار شده اید و یا از درمان های ناباروری استفاده کرده اید، امکان چند قلوزایی افزایش میابد و در این سونوگرافی ها تعداد قل ها مشخص می شود.

چرا گاهی یک سونوگرافی را باید تکرار کرد؟

مهمترین علت ها که پزشک به تکرار مجدد سونوگرافی دستور می دهد:

مشخص کردن علت خونریزی واژینال: خونریزی در بارداری در نیمه دوم بارداری ممکن است بدلیل جفت باشد که به پزشک کمک میکند علت آن را متوجه شود.

چک کردن روند درست رشد جنین: اگر جنین شما بخوبی رشد نکرده و یا اندازه قد ووزنش با هفته بارداری یکسان نیست سونوگرافی مجدد باعث اطمینان پزشک از وضعیت موجود میشود.

ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم: اگر پزشک مشخص کند که شما به مقدار زیاد  و یا کم این مایع را در رحم دارید. مشکل ساز است.باید علت مشخص شود و شما بطور منظم سونوگرافی انجام دهید.

چک کردن سلامت جنین: اگر شما فشارخون و یا دیابت بارداری دارید، پزشک بطور منظم پروفایل بیوفیزیکی جنین از جمله حرکات  و ضربان قلب او را چک خواهد کرد.

تعیین نوع زایمان شما: اگر جنین شما بیش از اندازه بزرگ باشد( در دیابت بارداری) و یا اینکه در موقعیت بریچ قرار  گرفته  و یا جفت دور دهانه رحم راگرفته باشد، شما داوطلب سزارین خواهید شد.

روال انجام سونوگرافی شبیه چه چیزی است؟

سونوگرافی معمولا از طریق شکم انجام می شود اما گاهی سونوگرافی واژینال هم داریم. برای انجام سونوگرافی شکم شما رو به بالا روی تخت دراز میکشید و سپس ژل مخصوص سونوگرافی را روی شکم شما می مالند. این ژل باعث انتقال راحتر امواج می شود. این امواج به کامپیوتر منتقل شده و باعث ایجاد تصاویری از جنین بر صفحه مانیتور می شود. بافت ها و استخوانها بصورت هاله ای خاکستری قابل رویت است و مایع آمنیوتیک بصورت نواحی سیاه رنگ دیده می شود. در طول سونوگرافی متخصص اندازه جنین شما را ثبت و عکس و یا تصاویر سونوگرافی را به شما نشان می دهد. یک سونوگرافی معمول 15 تا 20 دقیقه زمان نیاز دارد. اما سونوگرافی های پیشرفته ممکن است 30 تا 90 دقیقه و حتی بیشتر هم زمان نیاز داشته باشد.

در سه ماهه اول بارداری، معمولا از سونوگرافی واژینال استفاده می شود. این سونوگرافی اگرچه برای مادر خیلی خوشایند نیست اما در سه ماهه اول تصاویر بهتری از جنین را در اختیار پزشک قرار می دهد و برای تشخیص حاملگی اکتوپیک نیز بسیار بهتر از سونوگرافی شکم جواب می دهد. 

توجه: اگر پزشک خواست که در سه ماهه اول بارداری سونوگرافی شکم انجام دهید شما باید قبل از آن چند لیوان آب بنوشید و مثانه تان پر باشد. ابن کار اگرچه سخت است اما کمک میکند حرکات جنین بهتر دیده شود. شما در سونوگرافی واژن و بعد از سه ماهه اول بارداری نیاز به خوردن آب ندارید و مثانه باید خالی باشد.

انواع سونوگرافی در بارداری

1- سونوگرافی ترانس واژینال

سونوگرافی ترانس واژینال ممکن است برای تولید یک تصویر واضح تر انجام شود. این سونوگرافی بیشتر در مراحل اولیه بارداری مورد استفاده قرار می گیرد، زمانی که گرفتن یک تصویر واضح ممکن است دشوار باشد. برای این آزمایش، یک پروب سونوگرافی کوچک به داخل واژن وارد می شود. پروب در مقابل پشت واژن قرار دارد و تصاویر گرفته می شود.

2- سونوگرافی 3 بعدی

بر خلاف سونوگرافی سنتی دو بعدی، سونوگرافی سه بعدی اجازه می دهد تا پزشک عرض، قد و عمق جنین و اندام شما را ببیند. این سونوگرافی می تواند به ویژه در تشخیص مشکلات مشکوک در دوران بارداری مفید باشد.
سونوگرافی سه بعدی با همان روش سونوگرافی استاندارد انجام می شود، اما از پروب و نرم افزار مخصوص برای ایجاد تصویر 3 بعدی استفاده می شود. این سونوگرافی نیاز به آموزش ویژه برای تکنسین دارد، بنابراین ممکن است به طور گسترده ای در دسترس نباشد.

3- سونوگرافی 4 بعدی

سونوگرافی 4 بعدی ممکن است به عنوان یک سونوگرافی 3 بعدی دینامیک نامیده شود. بر خلاف سایر سونوگرافی ها، یک سونوگرافی 4 بعدی یک تصویر متحرک از جنین ایجاد می کند. این سونوگرافی تصویر بهتری از چهره و حرکات کودک ارائه میکند . این سونوگرافی همچنین برجسته تر و سایه ها را بهتر نشان میدهد. این سونوگرافی همانند سونوگرافی های دیگر انجام می شود، اما با تجهیزات خاصی انجام می شود.

4- اکوکاردیوگرافی جنینی

اگر پزشک مشکوک باشد نوزاد نقایص قلبی مادرزادی دارد، اکوکاردیوگرافی جنینی انجام می شود. این آزمون ممکن است به صورت مشابه با یک سونوگرافی سنتی بارداری انجام شود، اما ممکن است طول بکشد تا کامل شود. این تصویر عمیقی از قلب جنین را به تصویر می کشد - تصویری که اندازه، شکل و ساختار قلب را نشان می دهد. این سونوگرافی همچنین به پزشک نشان میدهد چگونه قلب کودک شما کار می کند و می تواند در تشخیص مشکلات قلب مفید باشد..

5- سونوگرافی داپلر

در سونوگرافی داپلر تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج سونوگرافی را مانند سلول های خونی نشان میدهد.

خطرات انجام سونوگرافی زیاد

- اثرات طولانی مدت مواجهه با سونوگرافی مکرر در جنین به طور کامل شناخته نشده است. توصیه می شود سونوگرافی فقط در صورت مشکل پزشکی استفاده شود. با توجه به مطالعات اخیر در بریزبن، 40٪ اختلالات PF یا تشخیص داده نمی شوند یا بدون توجه درمان نمی شوند.

- اضطراب و استرس برای والدینی که نتایج غیر طبیعی یا نتایج مثبت کاذب دریافت می کنند.

-  سونوگرافی بافت را گرم می کند و محققان معتقدند که امواج باعث جابجایی گازهای کوچک محلی می شوند که باعث ارتعاش و فروپاشی می شود. گاز می تواند تا دمای هزار درجه (سانتیگراد) برسد که منجر به تولید واکنش های شیمیایی بالقوه سمی می شود.

- مطالعات انجام شده روی موش ها خونریزی های روده ای ناشی از تغییرات در سلول ها را نشان می دهد. دانشمندان نتیجه می گیرند که اثرات مشابهی در انسان وجود دارد.

 سونوگرافی با ناهنجاری های زیر مرتبط است:

• سردرد در قسمت چپ سر کودکان که دست راست هستند. اگر چه دست چپ بودن مشکلی ایجاد نمی کند، تغییر به یک آسیب ظریف به مغز مربوط است. 
•  درد زایمان زودرس، زایمان زودرس، سقط جنین، وزن کم جنین، ضعف در هنگام تولد و مرگ حاملگی. 
• افزایش ناتوانی در یادگیری، صرع، پیشرفت گفتاری تاخیر، اختلال نعوظ

8 سوال رایج درباره سونوگرافی در بارداری

1- آیا واقعا اهمیت دارد، من کجا سونوگرافی انجام دهم؟

کسی که برای شما سونوگرافی انجام می دهد باید متخصص باشد. این فرد اگر آدم آموزش دیده ای باشد می تواند تا 80 درصد مشکلات جنین شما را با سونوگرافی تشخیص دهد اما اگر فرد کارشناسی نباشد این تشخیص به 13 درصد خواهد رسید. اگر شما دارای مشکلاتی در بارداری خود هستید حتما به جای معتبر برای انجام این کار مراجعه کنید.

2- آیا خود سونوگرافی دارای اثرات جانبی بر روی جنین و مادر است؟

35 سال است که مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است اما شواهدی مبنی بر وجود اثرات جانبی منفی برای جنین وجود ندارد. زیرا سونوگرافی دارای اشعه مانند اشعه x نیست. اما این بدان منظور نیست که شما مجاز هستید هر اندازه که خواستید سونوگرافی انجام دهید. زیرا این دستگاه نیز انرژی خود را دارد و ممکن است استفاده زیاد از آن بر روی تکامل جنین اثرگذار باشد. مخصوصا در سه ماهه اول بارداری که جنین مستعد دریافت عوامل خطرناک محیطی است. در صورت نیاز هیچ مشکلی ایجاد نمی شود اما از روی سرگرمی نباید انجام شود. در این مقاله به توضیح بیشتر در این زمینه پرداخته ایم. 

3- سونوگرافی چه مشکلاتی را نشان میدهد؟

نگران نباشید. معمولا در سونوگرافی اولیه ممکن است مشکلاتی دیده شود اما با تکرار آن متوجه میشوند که خطا بوده است. حتی اگر در سونوگرافی مشکلی هم دیده شد با مشورن پزشک بهترین راه درمان برای شما مطرح خواهد شد. برای مثال مشکلات جدی ریتم قلبی جنین ممکن است با مصرف دارو  در داخل شکم درمان شود. و یا سایر مشکلات مانند بسته بودن دستگاه ادراری که با جراحی قبل از تولد برطرف میشود. سایر مشکلات نیز در صورت متوجه شدن در سونوگرافی قابل حل و درمان است.

4- اگر سونوگرافی در هفته 6 تا 7 انجام شود و ضربان قلب تشخیص داده نشود، آیا این به معنی مشکل است؟

 نه، به این معنا نیست که مشکلی وجود دارد. ممکن است ضربان قلب به دلایلی که شامل موارد زیر است تشخیص داده نشود: رحم نوک تیز، شکم بزرگتر یا قاعدگی نادرست با آخرین دوره قاعدگی. ضربان قلب بهتر است با سونوگرافی واژینال در اوایل بارداری تشخیص داده شود. در صورت عدم فعالیت قلب در جنین با طول طوقی بیش از 5 میلی متر، نگرانی طبیعی است. اگر بعد از 6 هفته سونوگرافی انجام دهید و هیچ کیسه حاملگی وجود نداشته باشد، مراقبت بهداشتی شروع می شود.

5-  در محاسبه سن حاملگی سونوگرافی چقدر دقیق است؟

 پزشک میزان هورمون در خون، تاریخ آخرین دوره قاعدگی و در برخی موارد، نتایج سونوگرافی برای تخمین زمان حاملگی را استفاده می کند. با این حال، تغییرات در چرخه قاعدگی زن و هر حاملگی ممکن است دقت محاسبه سن حاملگی را مختل کند. اگر پزشک از سونوگرافی برای تخمین زمان زایمان استفاده کند، سن تخمینی اولیه محاسبه نخواهد شد.

6-  چرا برخی از پزشکان برنامه های سونوگرافی را به صورت مختلف برنامه ریزی می کنند؟

 اگر سؤالی در مورد سن حاملگی، محل جفت و یا عوارض احتمالی وجود داشته باشد، ممکن است سونوگرافی بیشتر برنامه ریزی شود. از آنجا که سونوگرافی تنها زمانی که پزشک مشخص می کند باید استفاده شود، بسیاری از حاملگی های سالم نیازی به سونوگرافی ندارند. میانگین تعداد سونوگرافی ها با هر پزشک متفاوت است.

7-  سونوگرافی در تعیین تاریخ بارداری چقدر دقیق است؟

 پزشک از میزان هورمون در خون، تاریخ آخرین دوره قاعدگی و در بعضی موارد، از سونوگرافی برای تاریخ تخمینی تخمک گذاری استفاده می کند. با این حال، بسیاری از تفاوت ها در هر چرخه زن ممکن است دقت محاسبه تاریخ مفهوم را مختل کند.  قابلیت زنده ماندن اسپرم نیز متفاوت است، به این معنی که مقاربت سه تا پنج روز قبل از تخمک گذاری ممکن است منجر به بارداری شود. 

8-  چه موقع سونوگرافی می تواند جنسیت نوزاد را تعیین کند؟

 برای ارزیابی تاریخ، بارداری چندقلو، محل جفت و یا عوارض ممکن است سونوگرافی بین هفته 18 تا 20 انجام شود. همچنین ممکن است تعیین جنسیت جنین در طول سونوگرافی ممکن باشد. عوامل متعددی مانند مرحله بارداری و موقعیت جنین بر دقت پیش بینی جنسیت تاثیر می گذارد.