زمان و نحوه تزریق آمپول بتامتازون در بارداری

یکی از خطراتی که ممکن است در طول بارداری برای شما مادر اومایی عزیز پیش بیاید ایجاد شرایطی است که منجر به زایمان زودرس بشود. در این زمان ممکن است پزشک برای کنترل بهتر شرایط و حفظ سلامت شما ونوزادتان داروهایی را تجویز کند. بتامتازون نیز یکی از داروهای مهم در این زمان است که مقدار دوز تجویزی آن به شرایط شما بستگی دارد. 

گروه سلامت اوما تصمیم دارد در این مقاله شما را با این آمپول و نحوه عملکرد آن آشنا کند تا در صورت تجویز دچار نگرانی نشوید و بدانید که چه مزایایی برای شما دارد. پس تا پایان مطلب با ما همراه باشید.

در این مقاله می خوانیم:

زایمان زودرس چیست؟

متاسفانه زایمان زودرس ممکن است به مشکلات ریه ها، قلب، مغز و سایر سیستم های بدن نوزاد منتهی شود. با پیشرفت های اخیر در مطالعات زایمان زودرس، داروهای مؤثری را شناسایی کرده اند که باعث تاخیر در زایمان و کنترل شرایط می شود. هر چقدر جنین مدت بیشتری در رحم بماند، احتمال مشکلات زایمان زودرس کمتر می شود. اگر نشانه های زایمان زودرس دارید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. علائم زایمان زودرس عبارتند از:

•  انقباضات مکرر (سفت شدن شکم)
•  کمر درد 
• فشار در لگن یا قسمت پایین شکم
•  گرفتگی خفیف در شکم
•  پارگی کیسه آب
•  تغییر در ترشحات واژن
•  لکه بینی یا خونریزی از مهبل (واژن)
•  اسهال

اگر قبل از هفته 37 بارداری هستید و این علائم را تجربه می کنید، پزشک سعی می کند از طریق ارائه داروهای خاص از زایمان زودرس جلوگیری کند. علاوه بر داروهای Tocolytic برای جلوگیری از انقباضات، پزشک ممکن است استروئیدهایی را برای بهبود عملکرد ریه نوزاد تجویز کند. اگر کیسه آب پاره شود، ممکن است از آنتی بیوتیک ها نیز برای جلوگیری از انتقال عفونت به جنین استفاده شود تا بارداری تا زمان مشخص ادامه یابد.

آمپول بتامتازون برای چیست؟

- بعضی از زنان خیلی زود زایمان می کنند. اگر قبل از هفته 34 بارداری زایمان کنید، از تزریق کورتیکواستروئید برای افزایش شانس بهبودی و کاهش خطرات احتمالی برای نوزاد استفاده می شود. این تزریق به ریه های کودک کمک می کند تا به خوبی کار کنند.

استروئیدها معمولا به یکی از عضلات بزرگ مثل بازو، پاها یا باسن تزریق می شوند. تزریق به مدت دو روز، دو تا چهار بار، بسته به نوع کورتون انجام می شود. شایع ترین کورتون، بتامتازون (Celestone)  در دو دوز، هر بار 12 میلیگرم، با فاصله زمانی 12 تا 24 ساعت به صورت جدا تجویز می شود. داروها از دو تا هفت روز بعد از اولین دوز اثر خواهند کرد.

- کورتیکواستروئیدها همانند استروئیدهای بدن سازی که توسط ورزشکاران استفاده می شوند، نیستند. نتایج مطالعات متعدد نشان داده است که کورتیکواستروئیدهای دوران بارداری برای مادران و نوزادان ایمن هستند. درمان با بتامتازون خطر ابتلا به بیماری ریه را برای نوزادانی که زودتر از موعد به ویژه برای کسانی که در بین هفته 29 تا 34 بارداری متولد می شوند، کاهش می دهد.  این درمان استروئیدی خطر ابتلا به بیماری ریه را به نصف و خطرزایمان زودرس نوزاد را تا 40 درصد کاهش می دهد. با توجه به اینکه تمام نوزادان متولد شده قبل از هفته 28 بارداری مشکلات ریه داشتند، این مشکلات برای کسانی که قبل از تولد استروئید مصرف می کردند، خفیف تر بوده است.

- بتامتازون همچنین ممکن است عوارض دیگری را هم در نوزادان کاهش دهد. مطالعات نشان می دهد در صورت مصرف قرص بتامتازون توسط مادر مشکلات روده و خونریزی جنین کاهش پیدا می کند. اگر بیمارستان زایمان زودرس را تایید کند یا به دلیل مشکل پزشکی نیاز به زایمان زودرس باشد، به احتمال زیاد یک دوره بتامتازون تجویز می شود. 

چرا بتامتازون در بارداری تجویز می شود؟

اگر جنین در معرض خطر زایمان زودرس باشد، تجویز استروئید برای مادر قبل از تولد، باعث می شود ریه های جنین سریع تر کامل شود. این مسئله عوارض جدی زایمان یا خطر مرگ نوزاد را کاهش می دهد. زایمان زودرس زمانی است که نوزاد قبل از هفته 37 بارداری متولد شود.

مصرف بتامتازون در بارداری به طور موقت ضربان قلب جنین و حرکات بدن او را کاهش می دهد. در نتیجه این دارو باید با احتیاط در این دوران و طبق دستور پزشک مورد استفاده قرار گیرد و تنها درصورتی که مزایای مورد انتظار برای مادر بیشتر از خطرات احتمالی باشد دارو تجویز می شود.

عوارض آمپول بتامتازون روی جنین

نتایج یک مطالعه در این باره نشان داده است که تزریق استروئید به زنان باردار قبل از زایمان زودرس ممکن است خطر ابتلا به مشکلات رفتاری بعدی در کودک را افزایش دهد.  در مراحل پایانی بارداری هورمونی به نام کورتیزول در جنین تولید می شود تا به تکامل ریه کمک کند و کودک را برای زندگی در خارج از رحم آماده سازد. اگر قرار باشد نوزاد زودتر متولد شود این هورمون هنوز تولید نشده و ریه های او تکامل پیدا نکرده اند. بنابراین مجبوریم به عنوان جایگزین از بتامتازون استفاده کنیم تا کودک بتواند در خارج از رحم تنفس کند. 

زمان و نحوه تزریق آمپول بتامتازون در بارداری

همان طور که گفتیم آمپول بتامتازون در بارداری زمانی تجویز می شود که شما علائم زایمان زودرس را داشته باشید. این علائم تنها توسط پزشک تشخیص داده می شود. ممکن است در هفته 31 بارداری یا حتی زودتر نیاز به زایمان زودرس تشخیص داده شود و شما باید در این زمان طبق دستور پزشک آمپول را تزریق کنید. اما نگران نباشید زیرا برای جنین ضرر ندارد.  این آمپول را باید در دو روز متوالی و هر بار 3 عدد تزریق کنید که بعد از تزریق حرکت جنین نیز کم میشود. اگر حرکات خیلی کم شد باید تست نوار قلب جنین (NST) گرفته شود. ممکن است گاهی بر اساس شرایط بارداری دوز مصرفی و زمان تزریق تغییر کند. 

خطرات استفاده از بتامتازون چیست؟

- مطالعات حیوانی نشان داده است که تزریق  بتامتازون به زن باردار می تواند بر سیستم ایمنی بدن، رشد عصبی و رشد فرزندش در آینده تاثیر بگذارد. با این حال، این اثرات تنها در مطالعاتی نشان داده شده است که در آن استروئیدها در دوزهای بسیار بالایی یا در اوایل بارداری داده می شوند. در کنترل زایمان زودرس، استروئیدها در اواخر بارداری داده می شوند که خطر کمتری ایجاد می کنند. 

- مطالعات انسانی هیچ خطر قابل توجهی در ارتباط با مصرف یک دوره استروئیدی منفرد نشان نداده است. نتایج مطالعات اثرات جانبی ناشی از استروئیدها بر رشد جسمی کودک را نیز نشان نداد. با این حال، مطالعات بیشتری باید انجام شود. در گذشته، زناني که در معرض خطر زايمان زودرس بودند، يک بار در هفته استروئيد مصرف می کردند تا زمانی که زایمان انجام شود. در حال حاضر، دوره های مکرر توصیه نمی شود.

اثرات جانبی بتامتازون چیست؟

شایع ترین عارضه جانبی موضعی بتامتازون، سوزش است. سایر عوارض جانبی عبارتند از:

• خارش یا خشکی پوست
• توده های قرمز در اطراف دهان
• رشد موهای بسیار ضخیم در مناطق غیر معمول بدن
• روشن شدن پوست یا از دست دادن رنگ طبیعی پوست
• نازک شدن پوست
• خطوط کششی روی پوست

عوارض جانبی جدی بتامتازون شامل موارد زیر است:

• بثورات قرمز و پوست ملتهب
• حساسیت پوست به نور خورشید

چه کسی باید آمپول بتامتازون را تزریق کند؟

در سال 1994، موسسه ملی بهداشت(NIH)  دستورالعمل های مربوط به تجویز کورتون ها را برای زنان با زایمان زودرس منتشر کرد. با توجه به این دستورالعمل، پزشکان باید استروئیدها را به همه زنان با شرایط زیر بدهند:

•  زنان در معرض خطر زایمان زودرس که در بین هفته 24 تا 34 بارداری هستند
•  دریافت دارو برای کمک به توقف درد زایمان بیش از حد (داروهای Tocolytic)

چه کسی نباید بتامتازون را مصرف کند؟

بتامتازون ممکن است بر دیابت تاثیر بگذارد. استروئیدها هنگامی که با ترکیبی از داروهای بتا-مینیمم مصرف می شود، می تواند مشکل ساز باشند. زنان مبتلا به دیابت بارداری سه تا چهار روز پس از دریافت استروئید قند خون خود را کنترل کنند. علاوه بر این، زنان مبتلا به عفونت فعال یا مشکوک در رحم (کوریو آمنیونیت) نباید استروئید مصرف کنند.

آمپول بتامتازون در بارداری و حرکت جنین

از عوارض تزریق آمپول بتامتازون که برای رسیده شدن ریه های جنین تجویز می شود، کاهش حرکت های جنین می‌باشد که معمولاً این موضوع یکی دو روز بیشتر طول نمی کشد و خود به خود رفع می گردد.

آمپول بتامتازون در بارداری برای دیابتی ها

بتامتازون قند را بالا می برد اما اثرات افزاینده شدیدی ندارد و در صورت صلاح دید پزشک معالج باید تزریق شود. اگر بعد از تزریق، قند شما خیلی بالا رفته باشد باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا برحسب اینکه چقدر بالا رفته و تا چه مدت بالا می ماند، دارو تجویز گردد. اگر می خواهید قند خون را بسنجید، بتامتازون تا 24 ساعت قند را مختل می کند حتما بعد از 24 ساعت آزمایش را تکرار کنید اگر باز بالا بود باید مراجعه کنید .

هشدارها و اقدامات احتیاطی در مورد آمپول بتامتازون

در صورت وجود موارد زیر قبل از تزریق آمپول بتامتازون با پزشک خود صحبت کنید:

•  اگر تا به حال افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی داشته اید. 
•  اگر هر یک از نزدیکان شما افسردگی داشته است.
•  اگر تا به حال مبتلا به سل (TB) شده اید.
•  اگر مبتلا به صرع، بیماری های مزمن روانی، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، زخم معده، دیورتیکولیت (التهاب روده) یا عفونت تبخالی چشم هستید.
•  اگر پوکی استخوان دارید. 
•  اگر شما یا هرکدام از خانواده تان گلوکوم داشته اید (افزایش فشار چشم)
•  اگر اخیرا دچار حمله قلبی شده اید.
•  اگر سکته مغزی کرده اید یا سابقه سکته مغزی در خانواده دارید.
•  اگر اخیرا دچار آسیب دیدگی مصل تصادف شده اید.
•  اگر به تازگی با کسی که دارای ویروس آبله مرغان یا سرخک است تماس داشته اید. 
•  اگر شما یا یکی از اعضای خانوادتان دچار دیابت هستید.
•  اگر غده تیروئید ضعیف دارید.
•  اگر مبتلا به میاستنی گراویس هستید (بیماری ای که باعث ضعف عضلانی می شود)
•  اگر تا به حال از عوارض ناشی از کورتیکواستروئیدها رنج برده اید.
•  اگر بیماری کبد، کلیه یا قلب دارید.
•  اگر عفونت دارید.
•  اگر دچار اختلال بینایی یا اختلالات دید هستید.

اگر در حال مصرف داروهای دیگری از جمله داروهای بدون نسخه مانند زیر هستید، نیز به پزشک خود اطلاع دهید:

•  بعضی از داروها از جمله بعضی از داروهای اچ آی وی: ریتوناویر، کوبیکستات ممکن است اثرات تزریق بتامتازون را افزایش دهد و اگر این داروها را مصرف می کنید پزشک باید با دقت شما را تحت نظر قرار دهد.
•  داروهای ضد دیابت یا انسولین خوراکی
•  داروهای فشار خون بالا
•  قرص های مدر(دیورتیک ها)
•  داروی رقیق کننده خون مانند وارفارین
•  داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
•  آسپرین
•  داروهایی برای Myasthenia gravis به نام آنتی کولین استراز
•  داروهایی برای قلب به نام گلیکوزید قلبی
•  استازولامید (برای درمان گلوکوم)
•  ریفامپیسین و ریفابوتین (آنتی بیوتیک برای سل) و افدرین
•  کاربامازپین، فنیتوئین، پرییدون، فنوباربیتون و آمینوگلوتیمید برای صرع
•  کاربن اکسولون (داروی زخم)، تئوفیلین (برای درمان آسم و سایر مشکلات تنفسی) و آمفوتریسین B (ضد قارچ)
•  قرص پیشگیری از بارداری خوراکی( ضد پروژسترون)
•  سموتروپین (هورمون رشد)
•  آرام بخش های عضلانی
•  Fluoroquinolones  برای برخی از عفونت ها
• Quetiapine علائم برخی از بیماری های روانی را بهبود می بخشد
•  ترتینوئین (برای مشکلات پوستی مانند آکنه بد استفاده می شود)

چگونه آمپول بتامتازون را نگه داری کنیم؟

این دارو را از دسترس کودکان دور نگهدارید. از این دارو پس از تاریخ انقضا استفاده نکنید. دارو را در دمای بیش از 25 درجه سانتی گراد نگهداری نکنید. برای محافظت از نور، در بسته اصلی نگهداری کنید. داروها را از طریق فاضلاب یا زباله های خانگی دور نریزید. از داروساز خود بخواهید روش دور انداختن دارو که به شما بگوید. این اقدامات به حفاظت از محیط زیست کمک می کند.

سخن آخر

در پایان می خواهیم این نکته مهم را به شما مادران عزیز متذکر شویم که به غیر از شرایط خاص در مواقع زیادی نوع تغذیه مادر و عدم مراقبت صحیح و سرپیچی از توصیه های پزشک منجر به خطر زایمان زودرس و اجبار به استفاده از برخی داروها می شود. در حالی که اگر این نکات را رعایت کنید هم خودتان کمتر دچار استرس و نگرانی می شوید و هم عوارض جانبی داروها را نباید تحمل کنید. به علاوه فرزند سالم تری خواهید داشت. چنان چه نیاز به استفاده از دارو بود لطفا به پزشک خود اعتماد کنید و دقیقا طبق دستور پزشک آن را انجام دهید تا خطرات احتمالی به حداقل ممکن برسند.