نحوه تعیین سن بارداری

گروه سلامت اوما: تعیین سن بارداری یا به اصطلاح "عمر جنینی" یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مراقبت‌های دوران بارداری است که به پزشکان و مادران کمک می‌کند تا به بهترین شکل ممکن از سلامت مادر و جنین مراقبت کنند. سن بارداری به مدت زمانی که از شروع بارداری (لقاح) یا از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) مادر گذشته است، اشاره دارد.

روش‌های مختلفی برای تعیین سن بارداری وجود دارد که هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. از جمله این روش‌ها می‌توان به استفاده از تاریخ آخرین قاعدگی، معاینات فیزیکی، و سونوگرافی اشاره کرد. در این مقاله ، به بررسی هر یک از این روش‌ها و اهمیت تعیین دقیق سن بارداری می‌پردازیم.

همچنین تعیین سن بارداری برای پزشک بسیار مهم است زیرا زمان های آزمایشات مورد نیاز و سونوگرافی ها در دوران بارداری بر اساس آن تنظیم می شود همچنین پزشک بر اساس سن بارداری زمان حدودی زایمان را مشخص خواهد کرد. پزشکان از روش های مختلفی برای تعیین سن بارداری شما استفاده می کنند. رایج ترین این روش ها سونوگرافی است که از اندازه ساک بارداری و ارتفاع بین سر و عضله سرینی برای تعیین سن جنین و بارداری استفاده می کنند. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل تر نحوه تعیین سن بارداری را برای شما مامان های اومایی عزیز توضیح دهیم. با ما همراه باشید. 

در این مقاله می خوانیم:

روش های تعیین سن بارداری

روش های تعیین کننده سن بارداری بطور تقریبی عبارتند از:

1-تعیین سن بارداری با روش LMP

- سن بارداری یا سن جنین در این روش بر اساس روز اول آخرین دوره قاعدگی مادر محاسبه می شود. از آنجا که تاریخ دقیق بارداری مشخص نیست، اولین روز از آخرین دوره قاعدگی برای اندازه گیری سن بارداری بهترین مرجع می باشد.

- با استفاده از اولین روز آخرین قاعدگی شما (بعلاوه یا منهای 2 هفته)، سن بارداری مشخص می شود و با این روش پزشک 280 روز را به اولین روز آخرین پریود شما اضافه میکند و زمان زایمان شما مشخص خواهد شد. این عدد همیشه درست نیست. اما شاخص خوبی از سن جنین و بارداری است.

- بعضی از زنان ترجیح می دهند حاملگی خود را از روزی که تخمک گذاری می کنند، اندازه گیری کنند . این تاریخ تخمینی معمولا حدود دو هفته پس از اولین روز LMP می باشد. البته به دلیل اینکه زمان تخمک گذاری را نمی توان به طور دقیق مشخص کرد این روش نیز دقت پایینی دارد. 

- اما زنانی که به روش های خاص مانند ای وی اف  یا لقاح آزمایشگاهی باردار می شوند، معمولا تاریخ دقیق تخمک گذاری را می دانند.

چرا بارداری را از روز اول پریود حساب می کنند ؟

چون زمان دقیق تخمک گذاری شخص را نمی دانیم و هم چنین نمی شود برای هر شخص، یک روز خاص تخمک گذاری را در نظر گرفت ! مثلا برای لیلا خانم ، از روز 11 سیکل بارداری را حساب کنیم ، و برای مریم خانم ، روز 17 را !! از طرفی دقیقا نمی دانیم در کدام رابطه و در چه روزی ، لقاح صورت گرفته است . خیلی از خانمها به اشتباه فکر می کنند روز نزدیکی شان ، همان روز لقاح است که همیشه این طور نیست.  چون ممکن است نزدیکی شما در روز 9 سیکل تان باشد و مثلا تخمک گذاری و لقاح در روز 14 اتفاق بیفتد. زیرا اسپرم می تواند 4 الی 5 روز در بدن زن زنده بماند. 

اگر تاریخ آخرین دوره قاعدگی را یادم رفت چه کاری باید انجام دهم؟

اگر روز اول آخرین پریودی خود را یادتان رفته است می توانید از این روش ها استفاده کنید:

•  اگر هفته LMP را می دانید، پزشک می تواند تاریخ پریودی شما را تعیین کند.
•  اگر نمی دایند آخرین پریودی شما چه زمانی بوده است، پزشک سونوگرافی را برای تعیین تاریخ بارداری تجویز می کند.

اگر پریودی من نامنظم باشد یا چرخه های طولانی داشته باشم چه کاری باید انجام دهم؟

در برخی از خانم ها چرخه قاعدگی طولانی تر از 28 روز است و در این موارد نیز با محاسباتی ساده می توان شروع بارداری را مشخص کرد. ما می دانیم که همیشه نیمه دوم چرخه قاعدگی خانم ها 14 روز طول می کشد. این زمان از تخمک گذاری تا دوره قاعدگی بعدی است و ثابت است و ربطی به طول کل دوره ندارد. برای مثال، اگر چرخه شما 35 روز طول بکشد، احتمالا در روز 21 تخمک گذاری می کنید. هنگامی که تاریخ تخمک گذاري را مشخص شود، می توانید از LMP تنظیم شده برای تعیین تاریخ رسمی شروع چرخه حاملگی استفاده کنید.

محاسبه تاریخ زایمان:

تاریخ تخمین زده شده برای زایمان (EDD یا EDC)، تاریخی است که در آن انتظار می‌رود زایمان به طور خود به خود رخ دهد. هنگامی که تاریخ تخمینی (EDD) تعیین می شود، به ندرت تغییر می کند، زیرا تعیین سن حاملگی در اوایل حاملگی دقیق تر است.  بر اساس آخرین سیکل قاعدگی، تاریخ تخمین زده شده برای زایمان حدود 40 هفته بعد از اولین روز آخرین قاعدگی است. البته این فقط یک تخمین است، زیرا تنها حدود 5 درصد از نوزادان در تاریخ تخمین زده شده به دنیا می‌آیند.

دقت تاریخ بدست آمده از این روش، به دقت یادآوری مادر از تاریخ قاعدگی خود، فرض گرفتن منظم بودن سیکل قاعدگی و اینکه تخمک‌گذاری و لقاح 14 روز بعد از شروع قاعدگی رخ داده است، بستگی دارد. استفاده از اولین روز آخرین سیکل قاعدگی که در علم پزشکی به آن LMP گفته می‌شود، برای تخمین تاریخ زایمان ممکن است طول مدت بارداری را زیادتر از مقدار واقعی برآورد کند و می‌تواند بیشتر از 2 هفته خطا داشته باشد. به همین دلیل معمولا زمان زایمان متفاوت از زمان پیش بینی شده ا

2- تعیین سن بارداری با آزمایش بتا یا HCG

 آزمایش خون HCG برای تعیین میزان این هورمون در خانم های باردار انجام می شود. در غربالگری  جنین که در هفته پانزدهم بارداری تا هفته بیستم بارداری انجام میشود این هورمون در خون مشاهده میشود. خیلی از پزشکان در همان جلسات اول این آزمایش را تجویز میکنند. زیرا از ابتدای بارداری که ترشح این هورمون شروع می شود به ندرت زیاد خواهد شد و همین موضوع در تعیین سن بارداری به پزشک کمک می کند. 

در طول سه هفته اول بارداری، رنج HCG سرم 5 تا 50 است. در هفته چهارم بارداری، این هورمون در محدوده 10 تا 425 و در هفته پنجم بارداری بین 19 تا 7340 است. افزایش HCG ادامه می یابد تا در هفته دوازدهم بارداری به اوج خود یعنی 288000 میکروگرم بر دسی لیتر می رسد. البته محدوده وسیع این هورمون تا حدودی تعیین سن دقیق بارداری را مشکل میکند. اما این آزمون در تعیین حاملگی چندقلو بسیار موثر است. بیش از یک جنین در حال رشد در بدن به معنی بالاتر بودن HCG از حد معمول در هفته های گفته شده است. در این شرایط پزشک برای مطمئن شدن سونوگرافی انجام می دهد و در صورت چند قلو بودن به راحتی سن بارداری مشخص خواهد شد.

3-تعیین سن بارداری با سونوگرافی

در این روش امواج صوتی از بدن عبور می کند وتصاویری را از داخل شکم در صفحه مانیتور نشان میدهند. در این تصاویر سن بارداری با استفاده از اندازه ساک بارداری محاسبه می شود. اگر سونوگرافی بعد از هفته ششم بارداری انجام شود، طول سر تا انتهای جنین برای تعیین سن بارداری به 6 هفته اضافه میشود. برای مثال:

• اگر این طول برابر 21 میلی متر باشد، سن بارداری شما 9 هفته است که با جمع  6هفته بارداری + 21 روز به دست می آید که مساوی با 9 هفته میشود.
• اگرسونوگرافی قبل از هفته ششم بارداری انجام شود، سن بارداری بر اساس سایر فاکتورها از قبیل اندازه جنین و تکامل ساک حاملگی است. اندازه ساک بارداری از هفته چهارم بارداری قابل اندازه گیری است.

- طول نوزاد را می توان از هفته 5 یا 6 پس از آخرین دوره قاعدگی مادر اندازه گیری کرد. اندازه گیری نوزاد با استفاده از سونوگرافی در اوایل بارداری دقیق تر است. بهترین زمان برآورد سن بارداری با استفاده از سونوگرافی بین هفته هشتم و هجدهم بارداری است. دقیقترین روش تعیین سن بارداری، استفاده از روز اول آخرین دوره قاعدگی زن و مطابقت آن با نتیجه سونوگرافی است.

- کل بارداری 280 روز (40 هفته / 9 ماه و ده روز) هست.. اما اصولا در علم زنان و مامایی از روز اول پریود حساب میکنند و به همین دلیل بارداری 42 هفته میشه ! (که در واقع 2 هفته اولش واقعا باردار نیستید).

ماه های بارداری

برای آشنایی بیشتر نسبت به زمان بندی بارداری محاسبه هر ماه در زیر برایتان مشخص شده است:

1. یک ماه تمام/ 30 روز: 4 هفته و 2 روز

2.دو ماه تمام/60 روز : 8 هفته و 4 روز

3. سه ماه تمام / 90 روز  : 12 هفته و 6 روز

4. چهار ماه تمام / 120 روز   : 17 هفته و 1 روز

5. پنج ماه تمام / 150 روز : 21 هفته و 3 روز

6.شش ماه تموم / 180 روز :  25 هفته و 5 روز

7. هفت ماه تموم / 210 روز: 30 هفته

8. هشت ماه تموم / 240 روز : 34 هفته و 2 روز

9. نه ماه تموم / 270 روز: 38 هفته و 4 روز
 
چون بارداری 9 ماه و 10 روزه : یعنی 38 هفته و 4 روز + 10 روز = 40 هفته تمام .

4- تعیین سن بارداری با روش اندازه گیری ارتفاع رحم 

در این روش پزشک با معاینه موضعی، اندازه، شکل و ضخامت رحم را برای تعیین سن بارداری بررسی می کند که بر اساس آن مانند تصویر زیر سن بارداری مشخص می شود. 

5- تعیین سن بارداری در روش ای وی اف

در روش آی وی اف به دلیل کنترلی که بر کل فرایند بارداری از ابتدای تخمک گذاری و لقاح وجود دارد سن بارداری را می توان با استفاده از روز تخمک گذاری و اضافه کردن 14 روز به آن محاسبه کرد. در جدول زیر لیست کامل روش های محاسبه سن بارداری در آی وی اف ذکر شده است:

مشکلات موجود در تعیین سن بارداری

1- تعیین اولین روز آخرین دوره قاعدگی

برای زنان با دوره های نامنظم قاعدگی یا زنانی که نمی توانند روز اول از آخرین دوره قاعدگی خود را بخاطر بسپارند، تعیین سن بارداری با استفاده از این روش دشوار است. در این موارد، برای اندازه گیری سن بارداری، انجام سونوگرافی ضروری است.

2- رشد جنین

در برخی موارد، تعیین سن بارداری از روی اندازه جنین هم دشوار است، زیرا نوزاد بصورت غیرعادی بزرگ یا کوچک است. همچنین در برخی موارد اندازه رحم در بارداری اولیه یا ارتفاع رحم در بارداری بعدی با اولین روز آخرین دوره قاعدگی مطابقت ندارد. در این موارد نیز تعیین سن دقیق بارداری دشوار است.

اگر پزشک تاریخ زایمان را تغییر دهد چه معنی دارد؟

اگر جنین به طور قابل توجهی کوچکتر یا بزرگتر از جنین طبیعی در مرحله خاصی از بارداری باشد، پزشک تاریخ زایمان را تغییر می دهد. به طور کلی، در صورت پریودی نامنظم، نامشخص بودن روز آخرین پریودی و بارداری در صورت مصرف قرص های ضدبارداری، پزشک از سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی استفاده می کند.

سونوگرافی به پزشک کمک می کند طول تاج تا کفل (CRL) جنین را اندازه گیری کند. در طول سه ماهه اول، این اندازه گیری ها دقیق ترین ارزیابی برای سن جنین هستند. پزشک ممکن است تاریخ زایمان را بر اساس اندازه گیری سونوگرافی تغییر دهد. این اتفاق به احتمال زیاد در سه ماهه اول رخ می دهد؛ به ویژه اگر تاریخ تعیین شده براساس سونوگرافی بیش از یک هفته با تاریخ برآورد شده توسط پزشک بر اساس LMP تفاوت داشته باشد. 

در سه ماهه دوم بارداری، سونوگرافی دقت کمتری برای تعیین سن بارداری دارد و پزشک احتمالا تاریخ را تغییر نمی دهد، مگر اینکه برآوردها بیش از دو هفته اختلاف داشته باشند.

سوالات رایج در مورد نحوه تعیین سن بارداری

1- اگر تاریخ آخرین دوره را ندانم یا اگر دوره های نامنظم داشته باشم، چه میشود؟

در صورت چرخه قاعدگی منظم و دوره های 28 روزه تعیین تاریخ بارداری بسیار راحت است. اما اگر سیکل قاعدگی نامنظم داشته باشید، ممکن است تاریخ LMP را ندانید.  در این شرایط از سونوگرافی برای تعیین سن بارداری استفاده می شود. 

2- وقتی در هفته پنجم بارداری هستم، چگونه می توانم چهار هفته باردار باشم؟

برای درک این مطلب، بهتر است در مورد سن فکر کنید. هنگامی که یک کودک یک ساله است، سال اول زندگی خود را به پایان رسانده است. این بدان معنی است که او در سال دوم زندگی خود یک ساله خواهد بود. به طور مشابه، هنگامی که اولین هفته بارداری کامل می شود، یک هفته باردار هستید. بنابراین در هفته دوم بارداری شما یک هفته باردار هستید چون هنوز هفته دوم تمام نشده است. این نکته در مورد تکمیل هر هفته و پشت سر گذاشتن هفته قبلی و شروع هفته ای بعدی نیز صدق می کند.  به این شکل که:

•  در هفته اول شما صفر هفته باردار هستید.
•  در هفته دوم شما یک هفته باردار هستید.
•  در هفته سوم شما دو هفته باردار هستید.
•  در هفته چهارم شما سه هفته باردار هستید.
•  در هفته پنجم شما چهار هفته باردار هستید.

و همین طور تا پایان بارداری ادامه پیدا می کند. 

3- سه ماهه چیست؟

"سه ماهه" به معنای "سه ماه" است. همانطور که اکثر حاملگی ها حدود 9 ماه طول می کشد، هر بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم می شود. این فقط یک روش مفید برای توصیف تغییراتی است که در بدن شما اتفاق می افتد،اما برای ملاقات ها و انجام آزمایشات پزشک هفته های بارداری را در نظر می گیرد. 

•  سه ماهه اول از ابتدای حاملگی تا هفته 13 به اضافه شش روز است. همراه با هیجان این ماه، احساس خستگی نیز دیده می شود.
•  سه ماهه دوم شما از هفته 14 تا هفته 27 همراه شش روز است. در طول این سه ماهه احتمالا خیلی بهتر خواهید بود. در این زمان در اکثر خانم ها علائم اولیه مانند تهوع از بین می رود. 
•  سه ماهه سوم زمانی است که در هفته 28 بارداری هستید تا زمانی که نوزاد شما متولد شود. شما در این دوره نیاز به انرژی اضافی و استراحت برای کمک به رشد کودک دارید و خستگی احتمالا باز خواهد گشت.

همچنین ممکن است در مورد سه ماهه چهارم شنیده باشید. منظور از این سه ماه، اولین دوره پس از تولد می باشد.

پیشنهاد پزشک اوما: رشد جنین در بارداری هفته به هفته

4- بارداری چقدر طول می کشد؟

این مسئله بستگی به این دارد که چگونه آن را حساب کنید. اکثر افراد از تاریخ روز اول LMP تا هفته 40 بارداری را زمان بارداری می دانند. 40 هفته به هفته های زیر افزوده می شود:

• نه ماه تقویم (هر 30 یا 31 روز) یا
• 10 ماه (هر  28 روز)

5- آیا جنین واقعا اندازه ای که شما می گویید است؟

تمام نوزادان در اوایل بارداری با اندازه های مشابه هستند، اما در سه ماهه دوم شروع به رشد می کنند و میزان رشدشان متفاوت خواهد بود. به همین دلیل برخی از نوزادان تمام وقت وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم دارند و برخی وزنی بیش از 3.5 کیلوگرم خواهند داشت. اگر نتایج سونوگرافی نشان می دهد که اندازه جنین شما متوسط نیست نگران نشوید. همانطور که بارداری شما پیشرفت می کند، اندازه جنین بزرگتر می شود. 

6- دقت تاریخ زایمان چگونه است؟

فقط حدود پنج درصد از نوزادان در تاریخ دقیق به دنیا می آیند. اما به طور کلی اکثر نوزادان بین هفته 37 و 42 بارداری متولد می شوند.