نام علمی گیاه شیرین بیان "licorice" است که به ریشه گیاه Glycyrrhiza glabra اشاره دارد. این گیاه بومی اروپا و آسیا است. در واقع این گیاه به عنوان یک علف هرز در این مناطق در نظر گرفته می شد. اما مصری های باستان ریشه این علف هرز را بسیار دوست داشتند. آنها به خواص این گیاه پی برده بودند و دیگر آن را علف هرز نمی دانستند. به همین دلیل از آن در چای برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کردند. شیرین بیان بعدا به چین وارد شد و مانند بسیاری از گیاهان دیگر از جمله تخم شربتی، تخم کتان، جنسینگ و ..... جزء گیاهان مهم دارویی در طب سنتی چین گشت. با ما همراه باشید تا شما اومایی های عزیز را با خواص و مضرات این گیاه آشنا کنیم.
در این مقاله می خوانیم:
عکس شیرین بیان
خواص شیرین بیان برای سلامتی
نحوه مصرف شیرین بیان
شیرین بیان و قاعدگی
مضرات شیرین بیان
هشدارهای ویژه هنگام مصرف شیرین بیان
عکس شیرین بیان
خواص شیرین بیان برای سلامتی
ریشه شیرین بیان که مزه شیرینی دارد، بیشتر به عنوان یک شیرین کننده در آب نبات ها و نوشیدنی ها استفاده می شود. همچنین قرن هاست که از ریشه شیرین بیان برای خواص دارویی اش استفاده می شود. شیرین بیان در فرم های مختلف موجود است. در ادامه خواص این گیاه دارویی ارزشمند را برای شما توضیح می دهیم:
1- تسکین دهنده معده
- ریشه شیرین بیان برای رفع مشکلات گوارشی استفاده می شود. در موارد مسمومیت غذایی، زخم معده و سوزش سر دل، عصاره ریشه شیرین بیان می تواند به ترمیم معده بپردازد و باعث بهبود آن شود زیرا دارای ماده ای به نام اسید گلیسیریزین است که خواص ضد التهابی و تقویت کننده ایمنی دارد.
- یک مطالعه نشان داد که اسید گلیسریزیک می تواند باکتری های سمی H. pylori را مهار کرده و مانع از رشد آن ها در معده و روده شود. همچنین تحقیقات نشان داده است افرادی که دچار زخم معده، سوزش سر دل و یا ورم معده هستند، با مصرف این گیاه بهبود پیدا کرده اند. خوشبختانه مصرف طولانی مدت این گیاه عوارضی ندارد.
2- پاک کننده سیستم تنفسی
شیرین بیان برای درمان مشکلات تنفسی توصیه می شود. شیرین بیان به عنوان یک مکمل شفابخش میتواند به بدن کمک کند که مخاطی سالم تولید کند. افزایش تولید خلط باعث یک سیستم برونش طبیعی سالم می شود. همچنین تولید خلط خالص پاک و سالم باعث می شود سیستم تنفسی از انسدادهای قدیمی پاک شود و تنفس راحت تر شود. بنابراین در درمان آنفولانزا و آسم نیز موثر است.
3- کاهش دهنده استرس
با گذشت زمان، تنش های مختلف زندگی می تواند مانع عملکرد غده فوق کلیوی که دائما آدرنالین و کورتیزول تولید می کند شود. مکمل های شیرین بیان می توانند عملکرد این غده ها را بهبود بخشند. عصاره ریشه شیرین بیان می تواند غده آدرنال را تحریک کند که سطح کورتیزول سالم را در بدن افزایش دهد و در نتیجه استرس کاهش پیدا می کند.
4- موثر در درمان سرطان
در برخی مطالعات، نشان داده شده است که ریشه شیرین بیان می تواند به طور بالقوه به درمان سرطان پستان و پروستات کمک کند. به گفته انجمن سرطان آمریکا، تحقیقاتی در خصوص تاثیر شیرین بیان در درمان سرطان در حال انجام می باشد که هنوز نتایج آن به دست ما نرسیده است.
5- محافظت کننده پوست و دندان
ژل موضعی حاوی شیرین بیان برای درمان اگزما توصیه می شود. شیرین بیان می تواند به دلیل خواص ضد باکتریایی که دارد در درمان های پوستی موفق باشد. همچنین اغلب پیشنهاد می شود که شیرین بیان را برای جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده کنید تا با کشتن باکتری های مضر دهان مانع از خرابی دندان ها شود. [1, 2].
نحوه مصرف شیرین بیان
عصاره شیرین بیان رایج ترین شکل شیرین بیان در بازار است. این عصاره یک شیرین کننده تجاری در آب نبات و نوشیدنی نیز می باشد. مصرف عصاره شیرین بیان توسط یک فرد نباید بیش از 30 میلی گرم در روز باشد. زیرا مصرف بیش از حد می تواند عوارض ناخواسته ای را ایجاد کند.
نحوه مصرف پودر شیرین بیان
- پودر شیرین بیان ترکیب شده با پایه ژل، می تواند تبدیل به یک پماد موضعی شود که پوست را پاک می کند.
- در فرم پودر، شیرین بیان مخصوصا در درمان اگزما و آکنه مفید است. می توانید پودر را داخل کپسول های گیاهی بریزید و به صورت خوراکی مصرف کنید.
- با توجه به دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی، دوز توصیه شده ریشه شیرین بیان کمتر از 75 میلی گرم در روز است.
نحوه مصرف چای شیرین بیان
- می توانید بعنوان یک دمنوش گیاهی عالی برگ گیاه شیرین بیان را به صورت خشک و خرد شده به چای اضافه کنید. چای شیرین بیان در فروشگاه های معتبر نیز عرضه می شود.
- این چای ها برای تقویت سلامت دستگاه گوارش، تنفسی و غدد آدرنال مورد استفاده قرار می گیرند. چای های گیاهی برای "سلامتی برونش" و "تمیز کردن و سم زدایی" مورد استفاده قرار می گیرند.
- چای مخصوص درمان گلو به نام چای گلودرد ترکیبی از ریشه مارچوبه، ریشه شیرین بیان و پوست گلی است.
- توصیه نمی شود که افراد بیش از 8 اونس (یک لیوان متوسط) چای شیرین بیان در روز مصرف کنند.
DGL
DGL شیرین بیان با گلیسیریزین حذف شده است، که یک فرم ایمن تر از این گیاه دارویی است. DGL نباید بیش از 2 درصد گلیسیریزین داشته باشد. این فرم برای علائم گوارشی توصیه می شود زیرا ممکن است مصرف طولانی مدت مورد نیاز باشد. مصرف بیش از 5 گرم DGL در روز توصیه نمی شود.
شیرین بیان و قاعدگی
گلیسیریزین موجود در شیرین بیان در عملکرد استروژن تأثیر دارد. این ترکیب روی گیرنده های استروژنی بدن تثبیت می شود. به این صورت زمانی که میزان استروژن بیش از اندازه بالا می رود (که یکی از عوامل بروز سندرم پیش از قاعدگی است) باعث انسداد گیرنده های این هورمون شده و فعالیت آن را کاهش می دهد. زمانی که میزان استروژن دچار افت و کاهش می شود (مانند دوران بعد از یائسگی) باز هم گلیسیریزین به صورت جزئی کمبود آن را جبران می کند. بنابراین بعنوان یک متعادل کننده هورمون استروژن استفاده می شود [4].
مضرات شیرین بیان
مصرف غذایی شیرین بیان به صورت خوراکی برای بسیاری از افراد ایمن است. مصرف شیرین بیان به صورت خوراکی برای اهداف دارویی و اعمال آن بر پوست نیز به مدت کوتاه ایمن است. اما مصرف خوراکی این ماده در مقادیر زیاد به مدت بیش از 4 هفته یا در مقادیر کمتری به صورت درازمدت امن نمی باشد. زیرا می تواند منجر به عوارض جانبی شدید مانند فشار خون بالا، پتاسیم کم، ضعف، فلج و آسیب مغزی در افراد سالم شود. در افرادی که نمک به مقدار زیاد مصرف می کنند یا بیماری قلبی، بیماری کلیوی یا فشار خون بالا دارند، مصرف فقط 5 گرم شیرین بیان در روز می تواند این مشکلات را بدتر کند. به طور دقیق تر:
- عصاره ریشه شیرین بیان می تواند باعث کاهش سطح پتاسیم در بدن شود که موجب ضعف عضلانی می شود. این وضعیت هیپوکالمی نامیده می شود.
- بر طبق برخی مطالعات، افرادی که ریشه شیرین بیان بیش از حد را در یک دوره دو هفته ای مصرف می کنند، رطوبت مایع و اختلالات متابولیسم را تجربه می کنند.
- مصرف بیش از حد شیرین بیان می تواند باعث فشار خون بالا، تورم و بی نظمی ضربان قلب شود. بسیاری از محصولات با طعم شیرین بیان مدرن طعم های طبیعی شیرین بیان را دارند، اما برخی از آنها هنوز با اسید گلیسیریک ساخته می شوند. در صورتی که کودکان زیر 10 سال به مقدار زیاد شیرین بیان مصرف کنند، باید به علت فشار خون بالا پس از خوردن آن، در بیمارستان بستری شوند.
- زنان باردار یا شیرده باید از مصرف شیرین بیان بپرهیزند.
- افراد مبتلا به فشارخون نیز باید از مصرف ریشه شیرین بیان بپرهیزند.
سایر عوارض جانبی استفاده از شیرین بیان شامل خستگی، توقف پریودی در زنان، سردرد، احتباس آب و سدیم و کاهش میل جنسی و عملکرد جنسی در مردان می باشند. افرادی که توتون و تنباکو را همراه با شیرین بیان می جوند نیز ممکن است دچار فشار خون بالا و سایر عوارض جانبی جدی شوند[5].
هشدارهای ویژه هنگام مصرف شیرین بیان
1- بارداری و شیردهی:
اگر باردار باشید مصرف خوراکی شیرین بیان مجاز نیست. مصرف زیاد شیرین بیان در دوران بارداری یعنی حدود 250 گرم شیرین بیان در هفته، خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد. همچنین ممکن است باعث سقط جنینشود. در خصوص شیردهی و مصرف شیرین بیان اطلاعات زیادی در دسترس نیست. بنابراین بهتر است احتیاط کنید و از مصرف آن اجتناب کنید.
2- بیماری های قلبی و هورمونی
شیرین بیان باعث می شود بدن آب ذخیره کند و این مسئله می تواند موجب بدتر شدن ضربان قلب شود و خطر ابتلا به ضربان قلب نامنظم را افزایش دهد. پس اگر بیماری قلبی دارید، شیرین بیان مصرف نکنید. از طرفی بیماری های حساس به هورمون مانند سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز یا فیبروئید رحم با مصرف شیرین بیان بددتر می شوند زیرا این گیاه مانند استروژن عمل می کند. اگر بیماری دارید که با قرار گرفتن در معرض استروژن بدتر می شود، شیرین بیان مصرف نکنید.
3- فشار خون بالا:
شیرین بیان می تواند فشار خون را افزایش دهد. اگر فشار خون بالا دارید، مقدار زیادی شیرین بیان مصرف نکنید.
4- بیماری عضلانی ناشی از مشکلات عصبی (هیپرتونیا):
شیرین بیان می تواند سطح پتاسیم را در خون کاهش دهد. این مسئله موجب بدتر شدن هیپرتونیا می شود. در صورت وجود هیپرتونیا از مصرف شیرین بیان اجتناب کنید.
5- سطح پتاسیم پایین در خون (هیپوکالمی):
شیرین بیان می تواند پتاسیم را در خون کاهش دهد. اگر پتاسیم شما در حال حاضر پایین است، شیرین بیان آن را کم تر می کند. اگر این بیماری را دارید، شیرین بیان مصرف نکنید.
6- بیماری کلیه:
مصرف بیش از حد شیرین بیان می تواند بیماری کلیوی را بدتر کند. بنابراین از آن استفاده نکنید.
7- مشکلات جنسی در مردان:
شیرین بیان می تواند میل جنسی مرد را کاهش دهد و همچنین باعث کاهش سطح هورمون تستوسترون و اختلال در عملکرد نعوظ (ED) می شود.
8- جراحی:
شیرین بیان ممکن است با کنترل فشار خون در طول و بعد از جراحی تداخل داشته باشد. بنابراین حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی برنامه ریزی شده مصرف شیرین بیان را قطع کنید[6].
سخن آخر
همان طور که ملاحظه کردید گیاه شیرین بیان خواص بسیار زیادی برای بدن ما دارد اما باید در حد اعتدال مصرف شود تا منجر به بروز عوارض جانبی نشود. همچنین افرادی که دارای بیماری های خاص هستند و یا در دوران بارداری و شیردهی به سر می برند قبل از مصرف این گیاه باید حتما با پزشک خود مشورت کنند تا خطری برایشان پیش نیاید.
1-Kao TC, Wu CH, Yen GC. Bioactivity and potential health benefits of licorice. J Agric Food Chem. 2014 Jan 22;62(3):542-53.
2-Messier C, Epifano F, Genovese S, Grenier D. Licorice and its potential beneficial effects in common oro-dental diseases. Oral Dis. 2012 Jan;18(1):32-9.
3-K. Venkata Subba Rao. A REVIEW ON LICORICE. Anc Sci Life. 1993 Jul-Dec; 13(1-2): 57–88.
4-Hyun Yang, Hye Jin Kim. Licorice ethanol extract improves symptoms of polycytic ovary syndrome in Letrozole-induced female rats. Integr Med Res. 2018 Sep; 7(3): 264–270.
5-Nazari S, Rameshrad M, Hosseinzadeh H. Toxicological Effects of Glycyrrhiza glabra (Licorice): A Review. Phytother Res. 2017 Nov;31(11):1635-1650.
6-G Cantelli-Forti, F Maffei, P Hrelia. Interaction of licorice on glycyrrhizin pharmacokinetics. Environ Health Perspect. 1994 Nov; 102(Suppl 9): 65–68.
