دوران بارداری دوران بسیار حساسی است و خانم های باردار عوارض مختلفی را در این مدت تجربه می کنند. یکی از عوارض بارداری که امروزه بسیار رایج شده است پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری است. به علاوه یکی از مهم ترین دلایل ایجاد زایمان زودرس نیز می باشد.
شاید برایتان سوال باشد که اصلا پره اکلامپسی چیست؟ چه علائمی دارد؟ و یا چگونه درمان می شود؟ در این مقاله می خواهیم این موضوع را از زوایای مختلف بررسی کنیم.
پره اکلامپسی چیست؟
علائم پره اکلامپسی چیست؟
علت ایجاد پره اکلامپسی در بارداری چیست؟
عوارض پره اکلامپسی
پره اکلامپسی چگونه درمان میشود؟
راههای پیشگیری از پره اکلامپسی
سوالات رایج شما درباره پره اکلامپسی
پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی یکی از عوارض بارداری است که فشار خون بالا از علائم آن و آسیب به اندام هایی مثل کبد و کلیه از عوارض آن می باشند. معمولا این بیماری بعد از هفته بیستم حاملگی خود را نشان می دهد. حتی میزان پایین افزایش فشار خون در بارداری می تواند نشانه بروز پره اکلامپسی باشد. اگر این بیماری سریعا درمان نشود عوارض جدی و کشنده شما و جنینتان را تهدید می کند. متاسفانه به این دلیل این بیماری باعث زایمان زودرس می شود که هیچ درمانی جز تولد نوزاد ندارد. بروز این بیماری در اوایل بارداری خطرناک تر است و باید مراقبت های بیشتری انجام دهید. پزشک توصیه های لازم را در این زمینه به شما خواهد گفت.
اکلامپسی چیست؟
در موارد نادر، پره اکلامپسی می تواند منجر به تشنج شود؛ این حالت یک بیماری است که به اکلامپسی نام دارد. اكلامپسی نیز می تواند برای شما و جنین خطرناك باشد. علائم زیر احتمال تشنج را افزایش می دهد:
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات بینایی، از جمله تاری دید، دیدن نقاط نوری، یا حساسیت به نور
- سردرگمی ذهنی
- درد شدید در قسمت فوقانی شکم
هشدار مهم:
گاهی تشنج بدون هیچ هشداری رخ می دهد، بنابراین باید برای پیشگیری از تشنج، بعنوان مکمل قبل و بعد از زایمان از قرص سولفات منیزیم استفاده کنید.
علائم پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی گاهی بدون علائم ایجاد می شود. فشار خون بالا ممکن است به آرامی و یا بصورت ناگهانی افزایش یابد. به همین دلیل بررسی فشار خون بخش مهمی از مراقبت های قبل از زایمان است، زیرا اولین نشانه پره اکلامپسی معمولا افزایش فشار خون می باشد. فشار خون بیش از 90/140 میلیمتر جیوه در دو نوبت پشت سر هم با فاصله زمانی چهار ساعت غیر طبیعی است. علائم و نشانه های دیگر پره اکلامپسی شامل موارد زیر می باشد:
- دفع پروتئین بیش از حد در ادرار (پروتئینوری) یا علائم اضافی مشکلات کلیوی
- سردرد شدید
- تغییر در بینایی، از جمله از دست دادن موقت بینایی، دید مات یا حساسیت به نور
- درد قسمت بالایی شکم، معمولا زیر دنده ها، سمت راست
- تهوع یا استفراغ شدید
- کاهش تولید ادرار
- کاهش سطح پلاکت ها در خون (ترومبوسیتوپنی)
- اختلال در عملکرد کبد
- تنگی نفس (تنگی نفس در حاملگی)، ناشی از وجود مایع در ریه ها
افزایش ناگهانی وزن و تورم (ادم)، به ویژه در صورت و دست ها نیز از عوارض پره اکلامپسی است. البته این علائم در بسیاری از حاملگی های طبیعی نیز رخ می دهد، بنابراین نباید نگران شوید زیرا آنها نشانه های قطعی پره اکلامپسی نیستند. تورم غیر طبیعی شایع ترین نشانه این بیماری است. تورم زمانی غیر طبیعی است که علائم زیر اتفاق بیفتد و باید به پزشک مراجعه کنید.
- ورم غیر طبیعی در چهره و یا پف اطراف چشم
- ورم بیش از حد در دست ها
- ورم ناگهانی یا بیش از حد پاها یا مچ پا
- افزایش بیش از 2 کیلوگرم وزن در هفته (این مسئله اغلب به دلیل احتباس آب است).
اگر هر یک از این علائم هشدار دهنده پره اکلامپسی را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات بینایی، از جمله دو بینی، تاری دید، مشاهده نقاط یا چشمک زدن، حساسیت نور، یا از دست دادن موقت بینایی
- درد شدید یا حساسیت در قسمت فوقانی شکم
- تهوع و استفراغ (در سه ماهه دوم بارداری یا سوم)
- تنفس دشوار
علت ایجاد پره اکلامپسی در بارداری چیست؟
علت دقیق پره اکلامپسی شامل چندین فاکتور است. کارشناسان معتقدند پره اکلامپسی ابتدا در جفت آغاز می شود. جفت عضوی است که در طی بارداری جنین از آن تغذیه می کند. در اوایل بارداری، رگ های خونی جدید رشد می کنند و به طور موثر خون را به جفت می فرستند. در زنان مبتلا به پره اکلامپسی، این عروق خونی درست عمل نمی کنند. در واقع باریک تر از عروق معمولی هستند و به اندازه کافی خونرسانی انجام نمی دهند. این حالت غیر طبیعی به دلایل زیر اتفاق می افتد:
- خونریزی نامناسب به رحم
- آسیب به عروق خونی
- مشکل با سیستم ایمنی بدن
- ژن های خاص
- سایر اختلالات
عوامل خطر ساز پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی تنها به عنوان یک عارضه بارداری پیشرفت می کند. اما عوامل دیگری نیز می تواند باعث ایجاد این بیماری شوند. این عوامل عبارتند از:
سابقه پره اکلامپسی
سابقه شخصی یا خانوادگی پره اکلامپسی به طور چشمگیری خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهد.
پرفشاری خون مزمن
اگر به طور طبیعی فشار خون بالا دارید، خطر ابتلا به پره اکلامپسی افزایش می یابد.
اولین حاملگی
خطر ابتلا به پره اکلامپسی در طول اولین بارداری شما بیشتر است.
سن
خطر ابتلا به پره اکلامپسی برای زنان باردار بسیار جوان و زنان باردار بالای 40 سال بالاتر است.
چاقی
اگر چاق هستید، خطر ابتلا به پره اکلامپسی بالاتر است.
حاملگی چندقلو
احتمال پره اکلامپسی در زنانی که دوقلو، سه قلو یا چندقلو دارند، بیشتر است.
فاصله بین بارداری
داشتن نوزادان کمتر از دو سال یا بیش از 10 سال، خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهد.
سابقه بیماری خاص
بیماری های خاص قبل از بارداری مثل فشار خون بالای مزمن، میگرن، دیابت نوع 1 یا نوع 2 ، بیماری کلیوی، تمایل به ایجاد لخته شدن خون یا لوپوس، خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهد.
لقاح مصنوعی
اگر بارداری شما با استفاده از لقاح مصنوعی انجام شود، خطر ابتلا به پره اکلامپسی افزایش می یابد.
نکته مهم:
هر چه پره اکلامپسی شدیدتر باشد و هر چه زودتر در بارداری رخ دهد، مادر و جنین بیشتر در معرض خطر هستند. پره اکلامپسی ممکن است نیاز به درد القایی و زایمان زودرس داشته باشد. اگر مشکلی داشته باشید که نیاز به زایمان فوری باشد، زایمان سزارین ضروری می شود. پزشک به شما در تصمیم گیری در مورد نوع زایمان کمک خواهد کرد.
عوارض پره اکلامپسی
این عارضه اگر در بارداری کنترل شود، عارضه جدی ندارد اما باید مراقب باشید:
1- محدودیت رشد جنین
پره اکلامپسی بر روی شریان هایی که خون را به جفت منتقل می کنند، تاثیر می گذارد. اگر جفت خون کافی نداشته باشد، به جنین هم خون، اکسیژن و تغذیه کافی نمی‌رسد. در نتیجه باعث رشد کم جنین شده و عوارضی مثل وزن کم در هنگام تولد و زایمان زودرس را به دنبال دارد.
2- زایمان زودرس
اگر پره اکلامپسی خیلی شدید باشد، ممکن است نیاز به زایمان زودرس داشته باشید تا زندگی شما و جنینتان به خطر نیفتد. این نارسایی می تواند منجر به مشکل تنفس و سایر عوارض برای جنین شود. پزشک زمان مناسب برای زایمان شما را تعیین می کند.
3- جداشدگی جفت
پره اکلامپسی خطر ابتلا به جداشدگی جفت را افزایش می دهد. در این بیماری جفت قبل از زایمان از دیواره داخلی رحم شما جدا می شود. جداشدگی جفت می تواند باعث خونریزی شدید و ایجاد خطر برای شما و جنینتان شود.
4- سندرم HELLP
نشانه های این بیماری همولیز (تخریب گلبول های قرمز)، افزایش آنزیم های کبدی و تعداد پایین پلاکت های خون است. این سندرم نوع شدیدتری از پره اکلامپسی است و می تواند به سرعت برای شما و جنین تهدید کننده باشد. علائم سندرم HELLP شامل تهوع و استفراغ، سردرد و درد قسمت بالا و سمت راست شکم می باشند. سندرم HELLP خطرناک است، زیرا به سیستم های مختلف بدن آسیب می رساند. در موارد خاص، این بیماری ممکن است حتی قبل از اینکه فشار خون بالا تشخیص داده شود بصورت ناگهانی بروز کند.
5- اكلامپسی
وقتی پره اکلامپسی کنترل نشود، احتمال ابتلا به اکلامپسی که اساسا بصورت پره اکلامپسی همراه با تشنج است، افزایش می یابد . پیش بینی بیماری پره اکلامپسی بسیار دشوار است. اغلب، علائم و نشانه های هشدار دهنده ای برای پیش بینی اکلامپسی وجود ندارد. از آنجا که اکلامپسی می تواند پیامدهای جدی برای مادر و نوزاد داشته باشد، در صورت تشخیص، زایمان سریع بدون توجه به دوران بارداری ضروری است.
6- سایر آسیب های اندامی
علاوه بر خطراتی که این بیماری برای جنین ایجاد می کند، پره اکلامپسی ممکن است به کلیه، کبد، ریه، قلب یا چشم های مادر آسیب وارد کند و ممکن است باعث سکته یا آسیب مغزی شود. میزان آسیب به سایر اعضای بدن بستگی به شدت پره اکلامپسی دارد.
7- بیماری قلبی و عروقی
داشتن پره اکلامپسی ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی و رگ های خونی (قلب و عروق) را در آینده افزایش دهد. اگر بیش از یک بار به پره اکلامپسی مبتلا شدید و یا زایمان زودرس داشتید، خطر این بیماری بیشتر می شود. برای به حداقل رساندن این خطر، پس از زایمان سعی کنید وزن مطلوب خود را حفظ کنید و انواع میوه ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود قرار دهید. همچنین ورزش کنید و سیگار نکشید.
نحوه تشخیص پره اکلامپسی
برای تشخیص پره اکلامپسی، بعد از هفته 20 بارداری فشار خون بالا و یک یا چند عارضه زیر را خواهید داشت:
- پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
- تعداد پلاکت های پایین
- اختلال در عملکرد کبد
- علائم نارسایی کلیه به غیر از پروتئین در ادرار
- مایع در ریه ها (ادم ریوی)
- سردرد یا اختلالات بینایی جدید
نکته جالب:
پیش از این، پره اکلامپسی تنها زمانی تشخیص داده می شد که فشار خون بالا بود و در ادرار پروتئین وجود داشت. با این حال، امروزه کارشناسان می دانند ممکن است پره اکلامپسی داشته باشید، اما در ادرار پروتئین وجود نداشته باشد.
تست هایی که ممکن است مورد نیاز باشد:
اگر پزشک مشکوک به پره اکلامپسی باشد، ممکن است به آزمایش های خاصی نیاز داشته باشید. این آزمایش ها شامل موارد زیر می باشند:
1- آزمایش خون
پزشک شما آزمایش های عملکرد کبدی و عملکرد کلیه را انجام می دهد و همچنین پلاکت ها (سلول هایی که به لخته شدن خون کمک می کنند) را اندازه گیری می کند.
2- تجزیه و تحلیل ادرار
پزشک از شما می خواهد برای اندازه گیری مقدار پروتئین در ادرار خود، 24 ساعت ادرار را جمع آوری کنید. در این آزمایش نسبت پروتئین به کراتینین ادرار اندازه گیری می شود. کراتین یک ماده شیمیایی است که همیشه در ادرار وجود دارد و از آن به عنوان معیاری برای اندازه گیری پروتئین ادرار استفاده می کنند.
3- سونوگرافی جنین
پزشک از طریق سونوگرافی بر رشد جنین نظارت دقیق خواهد داشت. تصاویر جنین در طول سونوگرافی به پزشک اجازه می دهد وزن جنین و مقدار مایع در رحم را بررسی کند.
4- تست بیوفیزیکال
آزمون غیر استرسی روشی ساده است که به بررسی میزان ضربان قلب جنین می پردازد. این آزمایش با استفاده از سونوگرافی برای اندازه گیری تنفس جنین، ماهیچه ها، حرکت و حجم مایع آمنیوتیک در رحم انجام می شود .
پره اکلامپسی چگونه درمان می شود؟
همان طور که اشاره کردیم تنها درمان پره اکلامپسی، زایمان است. در هنگام افزایش فشار خون، شما در معرض خطر تشنج، جداشدگی جفت، سکته مغزی و خونریزی شدید هستید. البته، اگر در ابتدای بارداری هستید زایمان بهترین راه برای جنین نیست. اگر پره اکلامپسی داشته باشید، انجام آزمایش خون، سونوگرافی و تست های غیر استرسی بیشتر از بارداری عادی توصیه می شود. روش های درمان و بهبود بیشتر این بیماری عبارتند از:
1- داروها
داروها برای کاهش فشار خون
این داروها، به نام antihypertensives، برای کاهش فشار خون استفاده می شود. البته فشار خون در رنج 90/140 میلیمتر جیوه (mmHg) به طور کلی قابل درمان نیست. اگر چه انواع مختلفی از داروهای ضد فشار خون وجود دارد، اما تعدادی از آنها در دوران بارداری قابل استفاده نیستند. بنابراین در خصوص داروهای ضد فشار خون با پزشک خود مشورت کنید.
کورتیکواستروئیدها
اگر پره اکلامپسی شدید یا سندرم HELLP دارید، داروهای کورتیکواسترویید می توانند به طور موقت باعث بهبود عملکرد کبد و پلاکت برای کمک به طولانی شدن بارداری شوند. کورتیکواستروئیدها همچنین می توانند باعث کامل شدن رشد ریه های جنین در عرض 48 ساعت شوند، که گامی مهم در آماده سازی نوزاد نارس برای زندگی در خارج از رحم بر اثر زایمان زودرس می باشد.
داروهای ضد تشنج
اگر پره اکلامپسی شما شدید باشد، پزشک یک داروی ضد انعقادی مانند سولفات منیزیم تجویز می کند تا از اولین تشنج جلوگیری شود.
2- استراحت مطلق
استراحت مطلق برای زنان مبتلا به پره اکلامپسی به طور مرتب توصیه می شود. اما تحقیقات نشان داده است که این عمل به نفع شما نیست و این کار می تواند خطر افزایش لخته های خون را بیشتر کند.
3- بستری شدن
پره اکلامپسی شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد. در بیمارستان، پزشک تست های منظم پروفایل بیوفیزیکال را برای نظارت بر سلامت جنین انجام می دهد و حجم مایع آمنیوتیک را اندازه گیری می کند. فقدان مایع آمنیوتیک نشانه فقدان خون رسانی به نوزاد است.
4- زایمان
در صورت تشخیص پره اکلامپسی در نزدیکی پایان بارداری، پزشک با القای درد زایمان، نوزاد را زودتر از موعد به دنیا می آورد. آمادگی دهانه رحم، گشادن شدن، نرم شدن و نازک شدن آن، نیز عامل تعیین کننده ای برای نیاز به القای درد می باشد.
در موارد شدید سن حاملگی یا آمادگی دهانه رحم در نظر گرفته نمی شود. اگر امکان انتظار نباشد، پزشک بلافاصله مادر را به بخش سزارین منتقل می کند یا از القای درد استفاده می کند. در حین زایمان ممکن است به صورت داخل وریدی منیزیم سولفات تزریق گردد تا مادر دچار تشنج نشود.
هشدار مهم:
اگر پس از زایمان به داروی ضد درد نیاز داشتید، از پزشک خود بپرسید چه باید بکنید. داروهای ضد التهابی مانند ibuprofen و ناپروکسن سدیم (Aleve)، می توانند فشار خون را افزایش دهند.
راههای پیشگیری از پره اکلامپسی
محققان همچنان به مطالعه راه های پیشگیری از پره اکلامپسی ادامه می دهند، اما تا کنون هیچ استراتژی روشنی نیافته اند. مصرف کمتر نمک، تغییر فعالیت ها، کاهش کالری، یا مصرف سیر یا روغن ماهی خطر بیماری را کاهش نمی دهد. نشان داده شده است افزایش مصرف ویتامین های C و E نیز در جلوگیری از این بیماری مفید نمی باشد.
برخی مطالعات ارتباط بین کمبود ویتامین D و افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی را گزارش کرده اند. اما برخی مطالعات نشان داده اند که ارتباط بین مصرف مکمل های ویتامین D و خطر ابتلا به پره اکلامپسی ناچیز است. در بعضی مواقع، می توانید خطر ابتلا به پره اکلامپسی را با موارد زیر کاهش دهید:
1- آسپرین با دوز کم
در صورت بروز برخی از عوامل خطر، از جمله سابقه پره اکلامپسی با علائم شدید، پره اکلامپسی در نتیجه زایمان زودرس، پرفشاری مزمن یا سابقه بیماری کلیه، پزشک برایتان آسپیرین با دوز کم را به صورت روزانه، بین 60 تا 81 میلی گرم تجویز می کند.
2- مکمل کلسیم
در برخی جوامع، زنان قبل از بارداری کمبود کلسیم دارند. در این صورت مصرف مکمل های کلسیم برای جلوگیری از پره اکلامپسی توصیه می شود.
توجه توجه:
مهم این است که هیچ دارو، ویتامین یا مکملی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید. قبل از اینکه باردار شوید، به خصوص اگر پیش از این پره اکلامپسی داشته اید، بهتر است تا می توانید به سلامتی خود توجه کنید. اگر نیاز است وزن خود را کاهش دهید و بیماری های دیگر مانند دیابت را مدیریت کنید. هنگامی که باردار شدید از طریق مراقبت های اولیه و منظم قبل از زایمان مراقب خود و فرزندتان باشید. اگر پره اکلامپسی در اوایل تشخیص داده شود، شما و دکتر می توانید برای جلوگیری از عوارض آن تلاش های مفیدی انجام دهید.
سوالات رایج شما درباره پره اکلامپسی
1. چگونه پره اکلامپسی بر مادر تاثیر می گذارد؟
اگر پره اکلامپسی به سرعت و به درستی درمان نشود، می تواند به مشکلات جدی مانند نارسایی کبد یا کلیه و بیماری های مربوط به قلب و عروق در مادر منجر شود. همچنین ممکن است مادر به بیماری های تهدید کننده مانند اکلامپسی، سندرم هلپ، لخته شدن خون و مشکلات کبدی دچار شود که در متن کاملا توضیح داده شد.
2. پره اکلامپسی چگونه جنین من را تحت تاثیر قرار می دهد؟
پره اکلامپسی مانع از دریافت خون به مقدار کافی توسط جفت می شود. اگر جفت خون کافی نداشته باشد، اکسیژن و غذای کمتری دریافت می کند. این مسئله می تواند سبب کاهش وزن جنین در هنگام تولد شود. اگر پره اکلامپسی در اوایل تشخیص داده شود و مراقبت های منظم قبل از زایمان انجام گیرد، اکثر زنان می توانند نوزاد سالمی به دنیا بیاورند.
چگونه پره اکلامپسی شدید درمان می شود؟
اگر مبتلا به پره اکلامپسی شدید هستید، باید بقیه بارداری خود را در بیمارستان بگذرانید. ممکن است به بخشی انتقال داده شوید که به صورتی تخصصی از بارداری های خطرناک مراقبت می کنند. برای جلوگیری از تشنج، دارویی برای کاهش فشار خون به شما داده می شود. اگر در هفته 34 بارداری یا بعد از آن باشید ، ممکن است از درد القایی یا سزارین استفاده شود. اگر هنوز به هفته 34 نرسیده اید، ممکن است کورتیکواستروئیدها به شما کمک کنند تا ریه های جنین سریعتر رشد کنند. اگر بلافاصله زایمان نکنید ، هم شما و هم جنین به دقت مورد نظارت قرار خواهید گرفت.
زمان مراجعه به پزشک در پره اکلامپسی کی است؟
در هنگام بارداری به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا فشار خون شما را کنترل کند. اگر سردرد شدید، دید مات یا سایر ناراحتی های بصری، درد شدید در شکم، یا تنگی نفس دارید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. از آنجایی که سردردها، تهوع و درد شکایت های رایج در بارداری هستند، تشخیص علائم جدید در بارداری کاری دشوار است؛ به خصوص اگر بارداری اول شما می باشد. اگر نگران علائم خود هستید، با پزشک مشورت کنید.
Layan Alrahmani, M.D. Preeclampsia. May 4, 2020 Mayo Clinic Staff. Preeclampsia. March 19, 2020 Kecia Gaither, MD, MPH. Preeclampsia. on December 13, 2019
