یکی از مشکلاتی که ممکن است بارها برای نوزادان پیش بیاید دل درد می باشد و معمولا زمانی که نوزاد دچار دل درد می شود بهانه گیری می کند و در برابر خواب یا شیر خوردن مقاومت نشان می دهد. بنابراین با این علائم می توانید احتمال دهید که کودک دچار دل درد شده است. برای تشخیص راحت تر به زمان هایی که نوزاد احساس ناراحتی می کند توجه کنید و به علائم دیگر مانند تب، اسهال و استفراغ نیز توجه کافی داشته باشید. این اطلاعات به شما و پزشک کمک می کند علت ناراحتی نوزاد را راحت تر و دقیق تر تشخیص دهید. در این مقاله تصمیم داریم روش های درمان دل درد در نوزادان را به شما مامان های اومایی عزیز معرفی کنیم. با ما همراه باشید.
علت های رایج دل درد نوزاد
شرایط زیر رایج ترین دلایل دل درد نوزاد می باشند:
1- قولنج یا کولیک نوزاد
قولنج یکی از دلایل اصلی دل درد نوزادان کوچک می باشد. معمولا زمانی که نوزاد مشکلی ندارد اما دائما گریه های شدیدی می کند دچار این عارضه شده است. قولنج بیشتر برای نوزادان کوچک تر از 5 ماه اتفاق می افتد که مثلا سه ساعت بی دلیل پشت سر هم گریه می کنند و گریه آن ها قابل کنترل هم نیست. درمان خاصی برای قولنج وجود ندارد (چگونه می توانیم قولنج نوزادی ( کولیک نوزادی) را درمان کنیم؟). اما خبر خوب این است که نوزادان 3 ماهه تا نوزاد 4 ماهه که از قولنج رنج می برند در 5 ماهگی بهبود می یابند.
2- درد گاز و یا نفخ شکم نوزاد
- درد گاز یکی از مشکلات رایج در نوزادان سه ماهه است که به دلیل رشد اتفاق می افتد. همچنین در نوزادان بین 12-6 ماه نیز این حالت رایج است زیرا شروع به امتحان غذاهای جدید می کنند که برایشان نفاخ است. هوا نیز می تواند در هنگام هضم غذا یا شیر خوردن از شیشه وارد شکم کودک شود و در آن جا گیر کند. در نتیجه باعث دل درد می شود.
- چرا درد ناشی از گاز مشکل آفرین است؟ پزشکان 100 درصد اطمینان ندارند چرا نوزادان بیشتر دچار گاز معده می شوند. اما اکثرا اعتقاد دارند می تواند به خاطر دستگاه گوارش نابالغ آن ها باشد. گاز داخل شکم کاملا طبيعی است و توسط باكتری های طبیعی كه در شکم زندگی می كنند و نسبت به هوا و غذاها واکنش نشان می دهند تولید می شود. گریه کردن زیاد نیز می تواند حباب های هوای اضافی را وارد شکم کرده و باعث دل درد در نوزادان شود.
چگونگی تشخیص گاز معده در نوزاد:
اگر دل درد کودک به دلیل تجمع گاز باشد، شکمش متورم می شود، خود را به عقب می کشد و احساس ناراحتی دارد. کودک احتمالا بهانه می گیرد، که باعث بدتر شدن گاز می شود. چون وقتی کودک گریه می کند حجم بیشتری از هوا وارد شکم او شده و نفخش بیشتر خواهد شد. معمولا تجمع گاز در نوزاد 6 ماهه تا 8 هفتگی نوزاد در بدترین شرایط و زیاد است زیرا در این ماه ها نوزاد با غذاهای جدیدی که می تواند برایش نفخ ایجاد کنند آشنا می شود. اما ذکر این نکته نیز مهم است که گاز کاملا طبیعی است و امری نگران کننده نیست و به مرور میزان آن کم می شود (درمان نفخ شکم نوزاد).
3- یبوست نوزاد
- رایج ترین مشکل در نوزادانی که شروع به خوردن غذاهای جامد می کنند یبوست است. اگر حرکات شکم فرزند شما نسبت به قبل کمتر شده است و در سه روز گذشته مدفوع نکرده و یا هنگامی که مدفوع می کند اذیت می شود دچار یبوست شده است. نشانه دیگر یبوست، مدفوع سفت و خشک است که به سختی خارج می شود (برای یبوست نوزاد چه باید کرد؟).
- اگر فرزند شما غذاهای جامد می خورد، می توانید با تهیه کردن غذاهایی که باعث شل شدن مدفوع شود مانند جو، زردآلو، هلو، آلوبخارا و نخود سبز به او کمک کنید و از غذاهایی که باعث یبوست می شود مانند موز، سیب، هویج، برنج و کدو را به او ندهید. در زمان یبوست نوشیدنی بیشتری به فرزندتان بدهید. ورزش پاهای نوزاد و ماساژ نیز به افزایش حرکات روده کمک می کند. فرزندتان را به پشت بخوابانید و با پاهای او حرکات دوچرخه را به مدت چند دقیقه در روز انجام دهید.
3- ریفلاکس نوزادان
بعضی نوزادان بعد از غذا خوردن استفراغ می کنند (درمان ریفلاکس معده در نوزادان). اگر فرزند شما اغلب این مشکل را دارد به دلیل ریفلاکس معده است. ریفلاکس زمانی اتفاق می افتد که دریچه بین معده و مری به درستی کار نکند . در این حالت غذا و گاز از معده به جای رفتن به روده به گلو برمی گردد. ریفلاکس باعث سوزش گلو و قفسه سینه می شود که نوزاد را اذیت می کند. اگر فرزند شما ریفلاکس دارد با پزشک مشورت کنید. پزشک راه هایی برای کاهش علائم به شما پیشنهاد می دهد.
4- آنفولانزای معده نوزادان
اگر فرزند شما همراه با دل درد اسهال و استفراغ می شود، دچار آنفولانزای معده شده است. این بیماری دومین بیماری در امریکا بعد از سرماخوردگی (سرماخوردگی نوزاد؛ چند توصیه کاربردی ) است که نوزادان را مبتلا می کند. اگر فرزند شما آنفولانزای معده داشته باشد، تب می کند، اشتهایش را از دست می دهد و اسهال و استفراغ می شود. بنابراین در این شرایط باید نوشیدنی کافی به او بدهید تا بدنش کم آب نشود. بهترین نوشیدنی نیز شیر مادر است که زودتر او را خوب می کند. اگر فکر می کنید بدن فرزندتان کم آب شده است به پزشک مراجعه کنید. علائم شایع کم آبی شامل خشک شدن لب ها، گریه بدون اشک و کم شدن ادرار نسبت به گذشته است.
5- عفونت های دیگر
سرماخوردگی و آنفولانزا نیز موجب دل درد نوزاد می شود. زیرا مخاط ایجاد شده در طول سرماخوردگی وارد گلو می شود و معده کوچک نوزاد شما را اذیت می کند. برخی کودکان برای خروج مخاط از سیستم استفراغ می کنند. این اتفاق جالب نیست اما بهترین راه برای خروج مخاط است. عفونت مجاری ادرار و عفونت گوش (عفونت گوش در نوزادان: دلایل،علائم و درمان ) نیز باعث دل درد و اسهال و استفراغ می شود که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
6- حساسیت غذایی نوزاد
- حساسیت غذایی گاهی باعث اسهال، استفراغ و دل درد می شود. اگر فرزند شما علاوه بر دل درد مدفوع خونی دارد نیز احتمالا به دلیل حساسیت غذایی می باشد. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن نوزاد با غذای مورد نظر مانند مهاجم خارجی برخورد می کند و علائم حساسیت نمایان می شود. اگر نوزاد مشکل تنفسی دارد یا صورت و لب هایش متورم شده است یا اسهال و استفراغ می شود با اورژانس تماس بگیرید. اگر دو ساعت بعد از مصرف غذایی خاص علائم بالا تشدید شد حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
- همچنین تحمل نکردن لاکتوز (هنگامی که بدن آنزیمی که لاکتوز (قند اولیه در شیر) را هضم می کند نداشته باشد) در نوزادان به صورت نادر اتفاق می افتد. این مسئله در کودکی و در سنین ده به بالا بروز می کند. در نتیجه در صورت خوردن مواد غذایی دارای این نوع قند مانند انواع لبنیات نوزاد دچار دل درد و دل پیچه می شود.
7- انسداد روده
اگر فرزند شما در یک لحظه خوب است و سپس دوباره احساس درد و ناآرامی می کند، پاهایش را بالا می برد و به شدت گریه (علت گریه نوزاد در شب) می کند و در کنار آن استفراغ هم می کند باید نوزاد را نزد پزشک ببرید. این علائم نشانه بیماری های گرفتگی و انسداد روده می باشد و انواع آن شامل تنگی پیلور (هنگامی که عضلات منتهی به معده ضخیم شده و غذا از آن عبور نمی کند) یا درهم رفتگی (هنگامی که قسمتی از روده با قسمت دیگر برخورد دارد و روی هم قرار گرفته است) می باشد.
8- مسمومیت غذایی
اگر فرزندتان ماده ای سمی ماند قرص، ماده شیمیایی و یا گیاه قورت داده باشد دچار دل درد، اسهال و استفراغ می شود. همچنین مسمومیت می تواند ناشی از سرب (موجود در خاک، آب یا رنگ های قدیمی) باشد. در این حالت حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
9- بیماری حرکتی
اگر در هنگامی که در ماشین یا وسیله نقلیه هستید فرزندتان احساس ناراحتی می کند یا حالت تهوع دارد، دچار بیماری حرکتی شده است. کارشناسان معتقدند این بیماری زمانی اتفاق می افتد که بین چیزی که نوزاد می بیند با چیزی که حس می کند تفاوت وجود داشته باشد. در این شرایط در طول سفر بایستید و اجازه دهید فرزندتان هوای آزاد بخورد. مطمئن شوید معده اش خالی نیست. همچنین هیچ دارویی بدون تجویز پزشک به فرزندتان ندهید.
10- استفراغ نوزاد
استفراغ همان ریفلاکس معده می باشد. این مسئله مربوط به سیستم گوارشی نابالغ می باشد. دریچه ای که معده را از مری جدا می کند و مانع از برگشت غذا و نوشیدنی می شود، در نوزادان به اندازه بزرگسالان قوی نیست. غذای کودک مخصوصا وقتی بیش از حد یا سریع غذا می خورد، به راحتی می تواند برگشت کند.
چگونگی تشخیص آن:
"بعضی از نوزادان بیشتر از بقیه استفراغ می کنند." از نظر پزشکان اگر کودک سرفه کند، کبود شود یا کاهش وزن داشته باشد استفراغ یک بیماری به حساب می آید. در این موارد، باید نوزاد را به متخصص اطفال نشان دهید. زیرا ممکن است GER باشد و نیاز به درمان پزشکی داشته باشد.
چگونگی کمک به نوزاد در این شرایط:
بر روی پیشگیری تمرکز کنید. در هنگام تغذیه نوزاد کمی صبر کنید تا بتواند وقت اضافی برای هضم داشته باشد و قبل از اینکه هوا در شکم حبس شود، بتواند هوای اضافی را خارج کند. سپس در پایان تغذیه بگذارید کودک آروغ بزند. برای آروغ زدن نوزاد (همه چیز درباره آروغ زدن نوزاد) میتوانید از موقعیت های مختلف استفاده کنید. مثلا کودک را به جلو تکیه دهید یا به بغل بخوابانید، یا در آغوش بگیرید. همچنین می توانید او را روی شکم بخوابانید. پس از تغذیه، 20 دقیقه نوزاد را در حالت نشسته نگه دارید تا غذا هضم شود. به غیر از این کارها، کار دیگری نمی توانید انجام دهید. نگران نباشید این شرایط نوزاد موقتی است و در حدود 6 ماهگی تا یک سالگی بهتر می شود.
11- اسهال نوزاد
هنگامی که کودک به طور مکرر مدفوع می کند و مدفوعش شل و آبکی است دچار اسهال شده است که باعث دل درد می شود. اسهال در نوزادان واقعا نگران کننده است زیرا می تواند به طور خطرناکی باعث کاهش آب بدن آن ها شود. اسهال معمولا تنها زمانی اتفاق می افتد که کودک در معرض ویروس قرار بگیرد (شاید از طریق خواهر یا برادر بزرگ)، یا چیزهایی را که آلوده یا خراب شده است بخورد)درمان اسهال کودکان زیر دو سال ). اما از آنجایی که اکثر والدین نظافت را رعایت می کنند و غذاهای پخته شده به نوزاد می دهند، مسمومیت غذایی ناشی از ویروس نیست.
چگونگی کمک به نوزاد در این شرایط:
- از آنجایی که نوزاد مایعات زیادی را در اسهال از دست می دهد، باید به پزشک مراجعه کنید. متخصص اطفال نوزاد را وزن می کند تا اطمینان حاصل کند بیش از اندازه وزن از دست نداده است و سعی می کند منبع مشکل را تشخیص دهد و بهترین درمان را تجویز نماید. همچنین باید از پزشک در مورد محلول الکترولیتی مانند Pedialyte برای جلوگیری از کم آبی بپرسید. اگر کودک شما مواد جامد می خورد، می توانید مواد غذایی شناخته شده برای کمک به توقف اسهال مانند موز، برنج، سیب زمینی و نان تست را امتحان کنید. همچنین مایعات بخصوص شیر مادر را بیشتر به نوزاد بدهید.
- به خاطر داشته باشید مواردی وجود دارد که می توانید قبل از ابتلا از اسهال جلوگیری کنید. اول اینکه، آبمیوه های بازاری تهیه نکنید. آبمیوه های صنعتی به دلیل داشتن شکر و افزودنی های نگه دارنده باعث بدتر شدن اسهال نوزاد می شود و قند آن باعث می شود روده آب بیشتری را دفع کند. پزشکان توصیه می کنن والدین نوزادان را در برابر روتا ویروس واکسینه کنند. زیرا این ویروس شایع به راحتی می تواند باعث اسهال و استفراغ شود. این واکسن در دو یا سه دوز قبل از 3 ماهگی تزریق می شود.
راه های درمان دل درد نوزاد
درد شکم باعث ناراحتی نوزاد و بهانه گیری او می شود و ممکن است حتی باعث بی خوابی کودک و عصبی شدن شما شود. علل احتمالی درد شکم در نوزادان شامل عدم تحمل لاکتوز، کولیک، ریفلاکس، گاستروانتریت، یبوست، گاز یا انسداد روده است. علائم اضافی نیز مانند استفراغ و اسهال ممکن است بسته به علت ایجاد درد شکمی ایجاد شود. برای درمان دل درد در نوزادان باید 8 مرحله زیر را انجام دهید:
مرحله 1 درمان:
علائم کودک را زیر نظر بگیرید. علائمی مانند استفراغ، اسهال و تب بالا می تواند مشکل جدی تری را نشان دهد. اگر کودک هر یک از این علائم را نشان می دهد، با پزشک تماس بگیرید یا حضورا مراجعه کنید.
مرحله 2 درمان
کودک را در حمام گرم قرار دهید تا درد شکم او تسکین یابد. گزینه های مشابه شامل قرار دادن حوله گرم یا بطری آب گرم روی شکم نوزاد است. از آب، حوله یا بطری آب خیلی گرم اجتناب کنید. آنها باید گرم باشند اما داغ نباشند وگرنه پوست نوزاد را می سوزانند.
مرحله 3 درمان
شکم نوزاد را برای تسکین درد ماساژ دهید. این عمل باعث خارج شدن گازی می شود که موجب درد معده و بهانه گیری شده است. به نوزاد بویژه بعد از غذا یا شیر خوردن کمک کنید آروغ بزند.
مرحله 4 درمان
اگر دل درد نوزاد به دلیل تجمع گاز است، قطره های سمیتیکون (قطره دایمتیکون برای نوزاد) را به کودک بدهید. این قطره ها در اکثر فروشگاه های موجود در بخش محصولات کودک و یا داروخانه یافت می شوند. دستورالعمل های دوز مصرف را بخوانید و یا با پزشک تماس بگیرید.
مرحله 5 درمان
کودک را روی یک پتوی نرم قرار دهید. او را نزدیک خود نگه دارید و به آرامی بغل کنید. او را در آغوش خود عقب و جلو کنید تا آرام شود.
مرحله 6 درمان
اگر کودک غذای جامد می خورد و فکر می کنید دلیل دل درد او یبوست است، موز، سیب، برنج و هویج را از منوی غذای نوزاد حذف کنید. غذای همراه با آلو، گلابی و نخود فرنگی به او بدهید تا حرکت روده او افزایش یابد و درد کم شود.
مرحله 7 درمان
پاهای نوزاد را به آرامی به صورت حرکت دوچرخه جلو و عقب کنید تا حرکات روده افزایش یابد. این عمل باعث کاهش درد ناشی از نفخ نیز می شود.
مرحله 8 درمان
اگر درد شکم کودک و علائم بیش از چند روز ادامه پیدا کرد، با پزشک تماس بگیرید و یا حضورا به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا علت دل درد مشخص شود و در صورت نیاز فرزندتان تحت درمان قرار بگیرد.
سخن آخر
نوزادان بخصوص تا قبل از شش ماهگی هر روز با شرایط جدیدی روبرو می شوند و ممکن است به دلایل مختلف دچار دردهایی مثل دل درد شوند. معمولا این دردها خود به خود برطرف می شوند و چند ساعت بیشتر طول نمی کشند و مخصوصا اگر شما روش های آرام کردن آن ها را بلد باشید زودتر خوب می شوند. اما همان طور که گفتیم در صورت شدید بودن درد، ادامه دار شدن و یا وجود علائم دیگر در کنار دل درد مانند اسهال و استفراغ و یا تب باید نوزاد را نزد پزشک متخصص ببرید تا درمان شود.
1- Shelley Frost. How to Calm a Baby's Tummy Ache.13 June, 2017
2- Dawn Rosenberg, M.D., pediatrician. Stomach ache in babies and toddlers. July 17, 2020
