کم خونی یکی از عارضه های رایج افراد است که بیشتر در خانم ها و کودکان شایع تر است. در این مقاله بیشتر صحبت من خانم ها هستند. کم خونی در آقایان هم دیده میشود. اما هیچ زمان آقایان نباید سرخود قرص آهن استفاده کنند، باید حتما آزمایش خون بدهند و در صورت پایین بودن همگلوبین و هماتوکریت ، آزمایش دفع خون در مدفوع هم انجام شود و اگر دفع خون نداشتند، شروع به مصرف قرص آهن کنند، اما در کودکان پسر و دختر کم خونی رابج است و بسته به میزان کم خونی و سن کودک ، شربت یا قرص آهن تجویز میشه . در ادامه مقاله توضیح مختصری در مورد کم خونی و علائم آن میدهم و بعد قرص های کم خونی موجود در داروخانه های ایران را بهمراه قیمت معرفی میکنیم.
علائم شایع کم خونی فقر آهن
در هر سن چقدر باید قرص آهن مصرف کنید؟
بهترین قرص های آهن موجود در ایران
قرص آهن را چگونه بخوریم؟
عوارض مصرف قرص آهن چیست؟
کم خونی به معنی کاهش تعداد هموگلوبین های حمل کننده اکسیژن در خون است. یک مشکل جهانی بشمار میرود. 25 درصد جمعیت جهان کم خونی دارند و 50 درصد این کم خونی ها ، کم خونی فقر آهن است [1]. در خانم ها کم خونی مینور هم رایج است که باید توسط پزشک از کم خونی فقر آهن متمایز شود، چون پروتکل درمان کم خونی کاملا متفاوت است. در کم خونی فقر آهن دو مارکر اصلی که در آزمایش خون بررسی میشود، هموگلوبین و هماتوکریت است البته سایر مارکرها هم بررسی میشود.
علائم شایع کم خونی فقر آهن
علائم کم خونی دارای طیف گسترده است که درهر فرد ممکنه یک یا چند علامت ظاهر شود، در مطالعات مختلف علائم ناشی از کم خونی فقر آهن بررسی شده [2] که شامل موارد زیر است:
- سردرد
- رنگ پریدگی
- بی حالی
- خستگی
- ضعف
- افسردگی
- احساس سستی
- سرگیجه کاذب
- ناخنهای قاشقی شکل
- خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها
- زخم غیرطبیعی گوشه لب
- عدم داشتن تمرکز
- سندرم پای بیقرار
در مقاله چاپ شده در مجله Annals of Medical and Health Sciences Research در سال 2014، ارتباط بین افزایش شیوع پیش فعالی (اختلال کم توجهی) با کمبود آهن و کم خونی بررسی شده است. بعد از اندازه گیری سطح آهن، ویتامین دی، منیزیم، کلسیم و فسفر در خون، مشخص شد که کودکان مبتلا به بیش فعالی داراری سطح پایین تر آهن و فرنتین هستند. فرنتین آهن را برای استفاده طولانی مدت ذخیره میکند و مارکر ذخیر فرنتین در بررسی های آزمایش خون بسیار مهم است.
علت های رایج کم خونی فقر آهن
- قاعدگی مخصوصا پریود های سنگین و طولانی
- زخم معده
- سرطان دستگاه گوارشی
- خونریزی های دستگاه گوارش بعلت مصرف طولانی مدت آسپرین و ایبوپروفن
- خونریزی ناشی از تروما و ضربه
در هر سن چقدر باید قرص آهن مصرف کنید؟
مقدار آهن روزانه که هر هر فرد باید دریافت کند، براساس گروه های سنی متفاومت است، این مقدار روزانه توصیه شده (RDA) شامل دریافت آهن از مواد غذایی که می خورید و مکمل ها می باشد. موسسه ملی سلامت (National Institutes of Health) مقادیر روزانه توصیه شده را طبق جدول زیر اعلام کرده است.
| گروه سنی | مقدار توصیه شده (RDA) |
|---|---|
| کودکان | |
| 7-12 ماه | 11 میلی گرم در روز |
| 1-3 سال | 7 میلی گرم در روز |
| 4-8 سال | 10 میلی گرم در روز |
| 9-13 سال | 8 میلی گرم در روز |
| خانم ها | |
| 14-18 سال | 15 میلی گرم در روز |
| 19-50 سال | 18 میلی گرم در روز |
| خانمهای باردار | 27 میلی گرم در روز |
| در طول شیردهی |
زیر 19 سال: 10 میلی گرم در روز 19 سال و بالاتر: 9 میلی گرم در روز |
| آقایان | |
| 14-18 سال | 11 میلی گرم در روز |
| 19 سال و بالاتر | 8 میلی گرم در روز |
گیاهخواران ممکن است نیاز به افزایش سطح آهن داشته باشند.
در دوزهای بالا، آهن سمی است. برای بزرگسالان و کودکان 14 ساله و بالاتر، حد بالا - بالاترین دوز مصرفی که می تواند با خیال راحت مصرف شود - 45 میلی گرم در روز است. کودکان زیر 14 سال نباید بیشتر از 40 میلی گرم در روز مصرف کنند.
آکادمی اطفال آمریکا (American Academy of Pediatrics) نشان می دهد نوزادانی که به طور کامل شیر می خورند باید 1 میلی گرم بر کیلوگرم در روز آهن خوراکی مصرف کنند. این رژیم باید ادامه داشته باشد تا اینکه غذای مکمل حاوی آهن، مانند غلات حاوی آهن، به رژیم غذایی کودک افزوده شود. شیر خشک استاندارد که حاوی 12 میلی گرم در لیتر آهن است می تواند نیازهای آهن نوزاد را تا 1 سال برآورده سازد.
از پزشک خود در خصوص مقدار مکمل آهن برای خودتان یا کودک بپرسید.
بهترین قرص های آهن موجود در ایران
در این قسمت سعی کردم که قرص های آهن موجود را برای شما دسته بندی کنم. خیلی راحت در اینجا میتونید مکمل ها را از نظر مقدار آهن و اسید فولیک، قیمت، تعداد کپسول و قرص در هر بسته باهم مقایسه کنید. اینکه کدام قرص آهن برای شما بهتر است، پزشک تشخیص میدهد..
1- قرص سیدرال (sidereal)
قیمت: 92 هزار تومان تعداد در هر بسته: 20 ساشه ساخت کشور: ایتالیا
ترکیبات موجود در این قرص:
- مقدار آهن: 14 ميلي گرم
- ویتامین ث: 60 ميلي گرم
- ویتامین ب 12: 0.375 ميکرو گرم
2- قرص فرودین (ferrodin)
قیمت: 52 هزار تومان تعداد در هر بسته: 32 عدد ساخت کشور: فرانسه
ترکیبات موجود در این قرص:
- آهن به شکل فروس بیس گلیسینات: 28 mg elemental
- اسید فولیک: 400 ug
- ویتامین B12: 8 ug
- ویتامین C: 60 mg
3- قرص ففول (Fefol)
قیمت: 29 هزار تومان تعداد در هر بسته: 30 کپسول ساخت کشور: انگلستان
ترکیبات موجود در این قرص:
- Dried Ferrous Sulphate BP: 150 mg
- Folic Acid BP: 500 µg
4- قرص ایزی آیرون (easy iron)
قیمت: 42 هزار تومان تعداد در هر بسته: 30 کپسول ساخت کشور: امریکا
ترکیبات موجود در این قرص:
- (Vitamin C (Ascorbic Acid: 60 mg
- Folic Acid: 400 mcg
- ویتامین B12 (سیانوکوبالامین): 8 mcg
- آهن (ملح گلیسینات): 28 mg
5- قرص هماتینیک (Hematinic)
قیمت: 30 هزار تومان تعداد در هر بسته : 60 عدد کپسول ساخت کشور: ایران
ترکیبات موجود در این قرص:
- Ferrous Fumarate: 350 mg
- Vitamin B12: 15 mcg
- Vitamin C: 150 mg
- Folic Acid: 1 mg
6- قرص فرامکس 100 (feramax)
قیمت: 151 هزار تومان تعداد در هر بسته: 30 کپسول ساخت کشور: کانادا
ترکیبات موجود در این قرص:
- آهن المنتال: 100 mg
7- قرص آیزن پلاس (eisen plus)
قیمت: 43 هزار تومان تعداد در هر بسته:60 عدد ساخت کشور: آلمان
ترکیبات موجود در این قرص:
- آهن (ملح فومارات): 20 mg
- (Vitamin C (Ascorbic Acid: 190 mg
- Folic Acid: 200 µg
- ویتامین B6 (پیریدوکسین): 5.7 mg
- ویتامین B12 (سیانوکوبالامین): 3.0 µg
8- قرص فروفورت گاین
قیمت: 43 هزار تومان تعداد در هر بسته:60 عدد ساخت کشور: ایران
ترکیبات موجود در این قرص:
- فروس گلایسین سولفات: 80 میلی گرم
- اسید فولیک: 1 میلی گرم
9- قرص آهن فروس سولفات (Ferrous Sulfate)
قیمت: 43 هزار تومان تعداد در هر بسته:100 عدد ساخت کشور: ایران
ترکیبات موجود در قرص:
50 میلی گرم آهن المنتال
10- قرص آهن 21century
قیمت: 81 هزار تومان تعداد در هر بسته:100 عدد ساخت کشور: امریکا
ترکیبات موجود در این قرص:
- قرص آهن ۲۷ میلی گرمی
- ملح فروس گلوکونات
آیا می توانید آهن را به طور طبیعی از غذاها دریافت کنید؟
برای اکثر مردم یک رژیم غذایی مناسب آهن را به میزان کافی تامین می کند. مواد غذایی طبیعی حاوی آهن عبارتند از:
- گوشت، ماهی و مرغ
- سبزیجات، مانند اسفناج، کلم و کلم بروکلی
- میوه های خشک شده و آجیل، کشمش
- لوبیا، عدس و نخود فرنگی
آهن نیز به بسیاری از غذاهای غنی شده مانند غلات و غلات غنی شده اضافه شده است. آهن از منابع حیوانی بهتر به وسیله بدن جذب می شود. با این حال، می توانید با خوردن میوه یا سبزیجات حاوی ویتامین C (به عنوان مثال فلفل قرمز، کیوی، پرتقال) جذب آهن را در بدن خود راحت کنید.
مطالعات مختلفی در زمینه منایع طبیعی دریافت آهن انجام شده است. بطور کلی رژیم پرفیبر و پر پروتئین نسبت به رژیم غذایی پر کربوهیدرات غنی تر از منابع آهن است. گوشت قرمز سرشار از پروتیئن، زینک، سلنیوم و ویتامین های ب است. طبق تحقیقات انجام شده، افرادی که گوشت قرمز، مرغ و ماهی مصرف میکنند، میزان کم خونی در این افراد حداقل است. حتی در یک مطالعه نشان داده شد، بعد از انجام ورزش ایروبیک، تغییرات ذخایر آهن در خانم هایی که غذاهی گوشتی استفاده کردند، نسبت به خانم هایی که از قرص آهن خوردند، بهتر بوده است [3]. از گروه حبوبات دانه کینوا اهمیت خاصی دارد. در یک مطالعه بررسی شده است که کینوا سرشار از پروتئین است و منبع غنی از آهن، مس، فولات، منیزیم و... است و دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی است و در کم خونی گزینه مناسب برای جبران کمبود آهن است [4]. از گروه سبزیجات، اسفناج سرشار از ویتامین سی هست که در جذب آهن و مارکرهای خونی بسیار پراهمیت است [5].
قرص آهن را چگونه بخوریم؟
همیشه سوالی که بیماران میپرسند، این است که قرص آهن را چه زمان و چگونه مصرف کنیم؟ چه داروها و خوراکی هایی با قرص آهن تداخل دارد؟ قرص آهن برای جذب بهتره با یک لیوان آب یا آبمیوه و با معده خالی مصرف شود (یکساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا خوردن). ویتامین سی موجود در غذا باعث افزایش جذب بیشتر آهن میشود اما الزامی نیست.
قرص یا شربت آهن را با چای، قهوه، شیر، نوشابه،شکلات یا شراب نخورید چرا که این مواد باعث کاهش جذب آهن میشود [6,7].
عوارض مصرف قرص آهن چیست؟
1- اثرات جانبی
مکمل آهن ممکن است باعث:
2- خطرات
مصرف مکمل های آهن را با توصیه پزشک شروع کنید. این مسئله به خصوص در هنگام بیماری مربوط به سلامت مزمن مهم است. زناني که قصد بارداري شدن دارند بايد قبل از شروع مکملهاي آهن، با پزشک خود تماس بگيرند.کم خونی در زنان باردار مخصوصا در کشورهای در حال توسعه بسیار شایع است. در این کشور ها از جمله ایران، مکمل یاری با قرص آهن از ابتدای هفته شانزدهم بارداری به همه زنان (چه کم خونی داشته باشه چه نداشته باشد) توصیه میشود. اگر خانم باردار کم خونی داشته باشد دوز مصرفی قرص آهن بیشتر خواهد شد. مصرف قرص آهن در سه ماهه اول بارداری تنها در زنان با کم خونی توصیه میشود. در کشورهای توسعه یافته به علت غنی بودن رژیم غذایی از منابع طبیعی آهن، مکمل یاری با آهن روتین نیست [8].
3- تداخلات
آهن می تواند با بسیاری از داروها و مکمل های مختلف تداخل داشته باشد. آنها شامل آنتی اسیدها و مهارکننده های پروتون، برخی از آنتی بیوتیک ها، قرص کلسیم، قرص های پوکی استخوان، قرص تیروئید و پارکینسون و ... هستند. اطمینان حاصل کنید که پزشک شما از تمام داروهای تجویزی و داروهای غیر تجویزی که مصرف می کنید، آگاه است.
4-مصرف بیش از حد
مصرف بیش از حد آهن یک علت شایع مسمومیت در کودکان است. این مسئله می تواند مرگبار باشد. نشانه های مصرف بیش از حد آهن عبارتند از تهوع و استفراغ شدید، اسهال، گرفتگی معده، رنگ پریدگی پوست و ناخن و ضعف. پس از مشاهده این علائم به اورژانس مراجعه کنید و یا با بخش مسمومیت تماس بگیرید و بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.
1- World Health Organization. Worldwide prevalence of anemia 1993-2005: WHO global database on anemia. Geneva, Switzerland: WHO; 2008.
2- Kristine Jimenez, Stefanie Kulnigg-Dabsch and Christoph Gasche. Management of Iron Deficiency Anemia. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2015 Apr; 11(4): 241–250.
3- Lyle RM, Weaver CM, Sedlock DA, Rajaram S, Martin B, Melby CL. Iron status in exercising women: the effect of oral iron therapy vs increased consumption of muscle foods. Am J Clin Nutr. 1992 Dec;56 (6):1049-55.
4- Laus MN, Gagliardi A, Soccio M, Flagella Z, Pastore D. Antioxidant activity of free and bound compounds in quinoa (Chenopodium quinoa Wild) seeds in comparison with durum wheat and emmer. J Food Sci. 2012 Nov;77(11):C1150-5.
5- Moser B, Szekeres T, Bieglmayer C, Wagner KH, Mišík M, Kundi M, Zakerska O, Nersesyan A, Kager N, Zahrl J, Hoelzl C, Ehrlich V, Knasmueller S. Impact of spinach consumption on DNA stability in peripheral lymphocytes and on biochemical blood parameters: results of a human intervention trial. Eur J Nutr. 2011 Oct;50 (7):587-94.
6- Charlton RW, Bothwell TH. Iron absorption. Annu Rev Med. 1983; 34:55-68.
7- Anemia or iron deficiency. (2016, July 6)
8-Müngen E. Iron Supplementation in pregnancy. J Perinat Med. 2003; 31(5):420-6
