آزمایش DFI اسپرم یا شکست کروموزومی چیست؟

یکی از مهم ترین موضوعاتی که در باروری زن ها تاثیر به سزایی دارد نوع اسپرم های مردانه می باشد. قدرت اسپرم ها و میزان تحرک شان و همچنین غلظتشان در هربار انزال می تواند احتمال باروری را کم و زیاد کند.

معمولا برای زوجینی که دچار ناباروری می شوند در خانم ها آزمایش های مربوط به ذخایر تخمدانی و در آقایان آزمایش آنالیز اسپرم باید انجام شود تا علت ناباروری مشخص و در صورت امکان درمان شود. 

در این مقاله می خواهیم آزمایش اسپرم dfi که دقیق تر از آزمایش اسپرم معمولی است را به طور کامل برایتان توضیح دهیم.

تست DFI اسپرم چیست؟

 شاخص قطعه قطعه شدن DNA اسپرم (DFI) روشی است برای آنالیز کیفیت منی که حضور شکست‌های کروموزومی در اسپرم‌ها را نشان می‌دهد. خواص اسپرم از نظر کیفیت و قوی بودن برای یک لقاح موفقیت آمیز و رشد طبیعی جنین بسیار مهم است. از آزمایش Dfi برای تشخیص دقیق میزان آسیب DNA در اسپرم استفاده می شود تا اگر ماده ژنتیکی غیر طبیعی در آن وجود دارد که از باروری طبیعی جلوگیری می کند و یا باعث می شود روش های آی وی اف به خوبی نتیجه ندهد و سقط جنین اتفاق بیفتد را مشخص کنند. 

این آزمایش به این دلیل انجام می شود که آزمایش معمولی اسپرم تنها غلظت اسپرم ها در مایع منی، تحرک آنها،  مورفولوژی و میزان قدرتشان را مورد بررسی قرار می دهد و نمی تواند در سطح ملکولی اسپرم ها را تحلیل کند و باید از آزمایش دقیق تری مثل تست اسپرم dfi  برای این منظور استفاده کرد.

خواص ژنتیکی اسپرم چه تاثیراتی بر رشد جنین دارد؟

مطالعات انجام شده در زمینه باروری و ناباروری نشان می دهد که خواص ژنتیکی اسپرم یا همان DNA در موارد زیر تاثیر گذار است:

- DNA اسپرم بر رشد بلاستوسیست ( سلول هایی که بعد از لانه گزینی تخمک در رحم ایجاد می شوند و آغازی برای رشد جنین محسوب می شود) تأثیر می گذارد 

- نارسایی ژنتیکی اسپرم ها می تواند باعث ناباروری شود و حتی ممکن است طوری باشد که به درمان ها پاسخ مناسبی نداده و موجب سقط جنین گردد.

- میزان شکست DNA اسپرم در مردان باعث ایجاد پارامترهای غیرطبیعی اسپرم بیشتری می شود.

- همچنین مردان با پارامترهای طبیعی اسپرم ممکن است دچار شکست DNA اسپرم باشند.

فواید انجام آزمایش DFIچیست؟

با اینکه هنوز هم متداول ترین روش بررسی اسپرم های مردانه برای تشخیص میزان باروری آزمایش معمولی اسپرم می باشد اما تحقیقات انجام شده نشان داده اند که این آزمایش نمی تواند به طور قطعی و صد در صد باروری یا ناباروری مردانه را مشخص کند و حتی نمی تواند به ما بگوید که در صورت ناباروری و انجام درمان های مربوط به آن آیا امکان باردار شدن زن هست یا خیر؟

به همین دلیل پزشکان و محققان در این زمینه به دنبال آزمایشات دقیق تری برای مشخص کردن باروری و ناباروری مرد ها هستند. همچنین با بررسی ژنتیکی اسپرم ها و همچنین آزمایشات مربوط به تخمک  می توانند مطمئن شوند که آیا رشد جنینی به خوبی و بدون هیچ مشکلی انجام می شود و یا احتمال خطر در بین بارداری وجود دارد؟ در این صورت اگر احتمال خطر مشخص شود بارداری بهتر کنترل شده و خطرات ناشی از آن تا حد زیادی کاهش پیدا می کند. 

همچنین مطالعات نشان داده اند که آسیب های ژنتیکی اسپرم در مردان نابارور بیشتر بوده است و این نتیجه خود دلیلی بر تاثیر ویژگی های ژنتیکی اسپرم در میزان باروری مرد است. از طرفی نتایج نشان می دهد مردان زیادی بوده اند که آزمایش اسپرم معمولی آن ها کاملا طبیعی و بدون مشکل بوده اما در آزمایش dfi آسیب های ژنتیکی و غیر طبیعی بودن اسپرم ها مشخص شده است. 

به همین دلیل امروزه از این آزمایش دقیق برای بررسی باروری مردها استفاده می شود تا در صورت امکان معالجات بهتری انجام شود. 

تفسیر نتایج آزمایش DFI اسپرم:

در تفسیر آزمایش شکست کروموزومی هر چه شاخص dfi بیشتر باشد، یعنی آسیب در DNA اسپرم بیشتر است و خطر سقط جنین نیز بیشتر میشود:

میزان DFI  کمتر از 15٪ : یکپارچگی DNA در اسپرم بسیار عالی و مناسب است

میزان 15 تا 25درصد:  یکپارچگی DNA در اسپرم در محدوده طبیعی است

میزان DFI   25 تا 50٪ : یکپارچگی ضعیف DNA در اسپرم

میزان DFI   بیشتر از 50٪ : یکپارچگی بسیار ضعیف DNA اسپرم

در موارد بالای 30 درصد شانس بارداری بسیار کم است و روش های آزمایشگاهی مانند ICSI توصیه میشود.

تاثیر میزان بالای شکست کروموزومی بر باروری

بارداری های سالم در زوج هایی اتفاق می افتد که تعداد اسپرم های با کیفیت بیشتر باشد. همچنین ویژگی های کروموزومی اسپرم تاثیر زیادی در تشکیل جنین دارد. بنابراین افرادی که مبتلا به شکست های کروموزومی یا شکست DNA هستند ممکن است در باروری به مشکل بر بخورند. این مشکلات علاوه بر ناباروری شامل موارد زیر نیز می شود:

- جنین های تشکیل شده توسط اسپرم های دارای شکست کروموزومی از نظر پیش  آگاهی ( رشد مغذی برای درک و شناسایی) ضعیف هستند.

- شکست کروموزومی می تواند منجر به آپوپتوز یا مرگ سلولی طبیعی و جهش های خطرناکی برای جنین و حتی سقط جنین یا ایجاد ناهنجاری های مادرزادی شود چون مستقیما بر DNA نوزاد تاثیرگذار است.

با این حال اسپرم های دای مشکلات کروموزومی که تخمک های جوان تر را بارور می کنند نسبت به اسپرم هایی که تخمک های مسن تر را بارور می کنند باعث ایجاد خطر کمتری برای نوزادان می شوند زیرا جوان بودن تخمک تا حد زیادی می تواند مشکلات کروموزومی اسپرم را حل کند. 

علت شکست DNA اسپرم چیست؟

در آقایان ، عامل اصلی در شکست DNA اسپرم ، استرس اکسیداتیو است. استرس اکسیداتیو زمانی اتفاق می افتد که شما نتوانید جلوی رادیکال های آزاد ایجاد شده در بدن را بگیرید. رادیکال های آزاد از طریق انواع ویتامین ها مثل ویتامین C  و مواد معدنی که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند از بین می روند و به همین دلیل است که می گویند حتما رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و از مواد دارای خاصیت آنتی اکسیدان به وفور استفاده کنید.

در صورت ثبات رادیکال های آزاد در بدن سلول های داخل بدن تخریب شده و باعث استرس اکسیداتیو می شوند. این حالت نیز باعث ایجاد بیماری های مزمن مثل بیماری های قلبی و انواع سرطان ها خواهد شد. عوامل زیر خطر استرس اکسیداتیو را افزایش می دهند:

• عفونت
•  پیرکسیا یا همان تب
•  دمای بالای  بیضه ها
• داروهای مختلف و یا مواد مخدر تفریحی
•  سیگار کشیدن
•  الکل
•  فشار خون
•  رژیم غذایی نامناسب
•  آلاینده های محیطی و شغلی
•  بالا رفتن سن
• واریکوسل

درمان شکستی بالای اسپرم

درمان این بیماری اصولا بستگی به علت ایجاد ان دارد. اگر این آسیب به دلیل استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد باشد با تغییر عادات و انتخاب یک شیوه زندگی درست از نظر فعالیت و رژیم غذایی این بیماری تا حد زیادی بهبود یافته و شانس بارداری را افزایش می دهد. در غیر این صورت ممکن است پزشک درمان های زیر را برای شما تجویز کند:

•  آنتی بیوتیک ها در صورت وجود عفونت
•  تغییر سبک زندگی مثلا  ترک مواد مخدر ، سیگار کشیدن و تغییر شغل
• مصرف مولتی ویتامین ها 
• رژیم های غذایی خاص بخصوص غذاهای تازه و حاوی آنتی اکسیدان ها و ویتامین C & E
•  عمل جراحی واریکوسل
• آسپیراسیون بیضه اسپرم ( آسیب DNA در سطح بعد از بیضه اتفاق می افتد ، از این رو اسپرم بیضه ممکن است یکپارچگی DNA بهتری نسبت به اسپرم انزالی داشته باشد) 

استفاده از روش   ICSI به جای IVF

پس از انجام این درمان ها به مدت یک دوره سه ماهه  پزشک شما دوباره آزمایش اسپرم dfi  را برای بررسی میزان پیشرفت در بهبودی اسپرم ها بررسی می کند. در افرادی که برای باروری نیاز به روش های کمکی دارند و مبتلا به مشکلات کروموزومی اسپرم هستند باید از روش ICSI به جای روش آی وی اف استفاده شود.

سخن آخر

در مورد آزمایش اسپرم dfi نباید نگران باشید زیرا تا پزشک لزومی برای انجام آن نبیند برایتان تجویز نمی کند و در صورت توصیه آن حتما انجامش دهید به این دلیل که با توجه به نتایج ان پزشک می تواند راه کارهای کاربردی تر با درصد بالاتری از موفقیت را برای درمان ناباروری و رشد بهتر جنین برایتان در نظر بگیرد.