بارداری فرایند پیچیده ای در خانم ها می باشد که عوامل مختلفی بر آن تاثیر می گذارند. برای داشتن یک بارداری موفق باید همه اندام ها ی داخلی و سیستم تولید مثل آقا و خانم در سلامت کامل باشند تا شما با کمترین عوارض و به شکل طبیعی صاحب فرزند شوید. بنابراین میزان هورمون ها ی داخل بدن، وضعیت جسمانی آقا و خانم، کیفیت و مقدار اسپرم ها و تخمک ها، وضعیت رحم، سابقه پزشکی مثل سقط جنین و مواردی از این دست همگی بر بارداری تاثیر می گذارند.
یکی از موارد مهم که باعث تاخیر در بارداری می شود کاهش ذخیره تخمدان می باشد که می خواهیم در این مقاله علائم این بیماری و توضیحات لازم درباره آن را برای شما عزیزان بیان کنیم تا در صورت ابتلا به آن بتوانید به بهترین روش مدیریتش کنید.
ذخیره تخمدان چیست؟
دلایل کاهش ذخیره تخمدان چیست؟
علائم کاهش ذخیره تخمدان چگونه است؟
نحوه تشخیص کمبود ذخیره تخمدان
ذخیره تخمدان چقدر باید باشد
راههای افزایش ذخیره تخمدان
کاهش ذخیره تخمدان چیست؟
اصطلاح ذخیره تخمدان به تعداد و کیفیت تخم های شما ، که به آن ها تخمک نیز گفته می شود ، اشاره دارد. اگر شما دچار کاهش ذخیره تخمدان شوید به این معنی است که تعداد و کیفیت تخمک های شما نسبت به سنتان پایین تر است.
هر خانمی در هر سنی که باشد ممکن است به این بیماری مبتلا شود و سن خاصی برای آن تشخیص داده نشده است. اما آمار پزشکی و تحقیقات انجام شده بخصوص در کشور امریکا در شهر نیویورک نشان می دهد که حدود 10 درصد از خانم هایی که دچار مشکلات مربوط به رحم هستند این بیماری را نیز تجربه می کنند.
خوشبختانه درمان این بیماری کشف شده است و شما با درمان آن در صورت نبود مشکلات دیگر که بر بارداری تاثیر می گذارند می توانید به راحتی باردار شوید.
میانگین تعداد تخمک ها براساس سن چه مقدار است؟
تعداد "متوسط" تخمک های موجود در ذخیره تخمدان بستگی به سن شما دارد. در واقع فولیکول هایی در قسمت تخمدان هر زن وجود دارد که از زمان جنینی که در شکم مادرشان هستند بصورت بالقوه در تخمدان تشکیل می شوند. پس از سن بلوغ در هر ماه چند تا از این فولیکول ها بالغ شده و فولیکول غالب تخمک قابل باروری را آزاد می کند.
بنابراین ذخیره تخمدان شما به طور مستقیم به تعداد و کیفیت این فولیکول ها بستگی دارد. با گذشت سن در خانم ها تعداد این فولیکول ها و کیفیتشان کاهش پیدا می کند تا اینکه در دوران یائسگی بسیار کاهش می یابند و یا به طور کامل از بین می روند. زمانی که در سنین پایین تر مقدار کمی از این تخمک ها بالغ می شوند و یا تخمک های مناسبی برای باروری آزاد نمی کنند اصطلاحا می گویند شما دچار کاهش ذخیره تخمدان شده اید.
طبق کالج آمریکایی متخصص زنان و زایمان ، تعداد متوسط تخمک های نرمال در هر سن عبارتند از:
- 20 هفته حاملگی ( یعنی زمانی که یک دختر در شکم مادرش است): 6 تا 7 میلیون تخمک
- پس از تولد: 1 تا 2 میلیون تخمک
- در سن بلوغ تا قبل از 37 سالگی: 300000 تا 500000 تخمک
- در حدود 37 سالگی: تقریباً 25000 تخمک
- در حدود سن 51 سالگی :(که میانگین سن یائسگی در کشور آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر می باشد) تقریباً 1000 تخمک
با اینکه به طور کلی می دانیم افرادی که مبتلا به کاهش ذخیره تخمدان هستند دارای فولیکول ها و تخمک های آزاد شده کمتر و با کیفیت پایین تری می باشند اما هنوز رنج مشخصی برای تعداد فولیکول ها و تخمک های این افراد به دست نیامده است.
طبق مطالعه ای که در سال 2015 انجام شد کاهش ذخیره تخمدان بر اساس میزان سطح هورمونهای زنانه که با آزاد سازی تخمک ترشح می شوند تعیین می گردد و معیار اصلی، تعداد تخمک های آزاد شده نیستند. به همین دلیل دانشمندان هنوز نتوانسته اند رنج آن را مشخص کنند. در واقع میزان کاهش ذخیره تخمدان بر اساس آزمایشات خون مشخص کننده هورمون ها اندازه گیری می شود و به همین دلیل تعیین میزان تخمک ها در افراد مبتلا به این بیماری سخت است.
دلایل کاهش ذخیره تخمدان چیست؟
به طور کلی و طبیعی با افزایش سن و روند پیری میزان و کیفیت تخمک های قابل باروری کاهش پیدا می کند. با این وجود ، تعدادی از عوامل دیگر نیز می توانند حتی در سنین پایین هم باعث کاهش ذخیره تخمدان شوند. این عوامل عبارتند از:
- بیماری های مربوط به لوله های فالوپ ( لوله ای متصل به تخمدان ها که تخمک بارور شده باید از آن مسیر خود را به رحم برساند)
- آندومتریوز
- جراحی قسمت های قبل از تخمدان
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
- سیگار کشیدن
- عفونت لگن
- اختلالات خود ایمنی
- اوریون
- ناهنجاری های ژنتیکی مانند سندرم X شکننده
توجه داشته باشید دلایلی که گفته شد تنها دلایلی است که تا الان دانشمندان به آن رسیده اند. گاهی دیده شده است که فرد مبتلا به بیماری کاهش ذخیره تخمدان هیچ کدام از این علائم پیش فرض را در خود نداشته است. بنابراین هنوز تمام عوامل تاثیر گذار بر این بیماری مشخص نشده اند.
علائم کاهش ذخیره تخمدان چگونه است؟
علائم قابل توجهی در افرادی که دچار کاهش ذخیره تخمدان هستند مشاهده نشده است. با این حال ، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است هر یک از علائم زیر را تجربه کنند:
- مشکلات بارداری مانند تاخیر در بارداری
- دوره قاعدگی دیر یا پریود نشدن برای چند دوره بدون وجود علائم بارداری
- چرخه های قاعدگی کوتاه تر از میانگین (میانگین چرخه قاعدگی در اکثر نقاط جهان 28 روز می باشد.)
- پریود شدید و سنگین
- سقط جنین
البته باید توجه داشته باشید که همیشه هم این علائم وجود ندارند. بنابراین اگر بدون دیدن این علائم هم احتمال می دهید دچار این بیماری شده باشید باید به پزشکتان بگویید. راحت ترین کار برای مطمئن شدن، انجام یک چکاب کامل توسط یک متخصص زنان و زایمان است.
نحوه تشخیص کمبود ذخیره تخمدان
تشخیص زود هنگام و درمان این بیماری نقش مهمی در بهبود بیماری های دیگر مثل نامنظم بودن سیکل قاعدگی، قاعدگی های دردناک، بیماری التهابی لگن، سقط جنین های مکرر، درمان سرطان یا بیماری آندومتریوز، آزمایشات مورد نیاز برای بارداری و موفقیت یا عدم موفقیت در بارداری دارد.
اگر سن شما کمتر از 35 سال است و در آزمایشات بارداری مشکل خاصی دیده نشده است اما مدت طولانی مثلا یک سال است که اقدام به بارداری کرده اید و هنوز حامله نشده اید باید برای بررسی ذخیره تخمدان خود به پزشک مراجعه کنید. اگر سنتان بیشتر از 35 سال است باید پس از شش ماه عدم موفقیت بارداری به پزشک مراجعه کنید و اگر بیش از 40 سال دارید بهتر است برای باردار شدن از همان ابتدا با پزشک مشورت کنید تا آزمایشات و بررسی های لازم انجام شود و پزشک بهترین راه حل برای بارداری شما را ارائه کند.
کاهش ذخیره تخمدان از طریق چند آزمایش خون تشخیص داده می شود که میزان هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و سطح هورمون آنتی مولربن (AMH) را اندازه گیری می کند. هر دوی این هورمون ها در قاعدگی و تولید مثل نقش مهمی دارند.
با افزایش سن طبیعی است که سطح FSH افزایش یافته و سطح AMH کاهش یابد. بنابراین ارزیابی این میزان هورمون ها در برابر سن پایه شما برای تشخیص این بیماری بسیار مهم است. كساني كه دچار کاهش ذخیره تخمدان می شوند، سطح FSH بالاتر و سطح AMH كمتری را نسبت به ساير افراد دارند.
ذخیره تخمدان چقدر باید باشد؟
با ذخیره پایین امکان باردار شدن هست، اما به مقدار ذخیره تخمدان بستگی دارد آزمایش ذخیره تخمک اگر زیر یک باشد کم است و معمولا اگر عدد آن بین 5 تا 6.5 شود بسیار برای باردار شدن خوب است. با ذخیره پایین تخمدان حتما باید از داروهای تحریک تخمدان استفاده شود مخصوصا اگر قاعدگی های نامرتبی دارید جهت استفاده از داروهای محرک تخمک گذاری به متخصص زنان مراجعه کنید.
راههای افزایش ذخیره تخمدان
خوشبختانه افرادی که دچار ابن بیماری هستند می توانند با انجام توصیه های پزشکی و مصرف موارد تجویز شده بصورت منظم، باردار شوند. براساس اعلام مرکز بهداشت باروری ، 33 درصد از بیماران مبتلا به کاهش ذخایر تخمدان پس از معالجه قادر به بارداری با تخمک های طبیعی خود هستند. که این میزان در مطالعات پزشکی درصد خوب و بالایی است. با این حال ، این مرکز تأکید می کند که تشخیص زودهنگام بیماری مهم است و تاثیر به سزایی در بارداری سریع تر دارد.
هورمون درمانی
یکی از رایج ترین روش های درمانی برای کاهش ذخیره تخمدان ، استفاده از مکمل هایی مانند دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) می باشد که یک آندروژن خفیف است. DHEA به طور طبیعی در بدن تولید می شود ، اما سطح DHEA با افزایش سن کاهش می یابد و بر میزان و کیفیت تخمک ها نیز تاثیر می گذارد. مکمل های DHEA می توانند باروری را در شما تقویت کرده و افزایش دهند.
مطالعات انجام شده در این زمینه
درباره این موضوع مطالعه و تحقیقی در سال 2010 انجام شد. محققان 33 شرکت کننده مبتلا به کاهش ذخیره تخمدان که تصمیم به بارداری داشتند را برای این مطالعه انتخاب کردند. علاوه بر این بیماری این افراد کسانی بودند که همگی از روش آی وی اف نیز برای بارداری استفاده نمودند. نتایج آزمایش نشان داد افرادی که از مکمل های DHEA هم استفاده کردند تا 23.1 درصد بیشتر موفق به بارداری و زایمان شدند در حالی که میزان این موفقیت در افرادی که از این مکمل استفاده نکرده بودند تنها 4 درصد بود.
در یک مطالعه دیگر ، 77 شرکت کننده با کاهش ذخیره تخمدان مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج نشان داد که در افرادی که مکمل های DHEA را مصرف کرده اند، به طور قابل توجهی احتمال بارداری طبیعی بدون استفاده از روش های کمکی و مداخله اضافی پزشک بیشتر است.
البته نتایج تحقیقات انجام شده در سال2012 در این زمینه نشان می دهد که هنوز تحقیقات بیشتری برای مشخص کردن میزان تاثیر مکمل های DHEA بر باروری باید انجام شود.
تخمک فریز شده
به غیر از مکمل های DHEA ، در صورت داشتن این بیماری چند روش دیگر نیز برای باردار شدن وجود دارد. اگر کاهش ذخیره تخمدان زود تشخیص داده شود ، می توان تخمک های سالم را برای استفاده در سنین بالاتر از طریق راهکارهای پزشکی فریز کرد و یا در صورت تصمیم به بارداری پزشک سریعا روش ای وی اف را برایتان تجویز می کند.
تخمک اهدایی
گزینه دیگر استفاده از تخمک های اهدایی از طرف خانم های با تخمک های سال و با کیفیت برای بارداری است. در این حالت تخمک ها از یک اهدا کننده گرفته می شوند. سپس تخمک ها از طریق روش آی وی اف بارور می شوند و در رحم شما کاشته خواهند شد تا بعد از انجام لقاح وارد دوران بارداری شوید.
به طور کلی روش های کمکی برای بارداری و درمان این عارضه در شما به شرایط جسمانی و روحی شما نیز بستگی دارد. بنابراین بهتر است درباره همه راه حل های ممکن با یک پزشک متخصص صحبت کرده و با آگاهی بیشتر بهترین انتخاب را داشته باشید.
سخن آخر
گفتن وجود بیماری کاهش ذخایر تخمدان از طریق پزشک به شما می تواند کمی ناراحت کننده و دلسرد کننده باشد. زیرا نمی توان تغییری در میزان آن ها انجام داد. اما نباید خودتان را نگران کنید چون روش های مختلفی وجود دارد که شما با تخمک های خودتان یک بارداری طبیعی را تجربه کنید و در صورت عدم امکان بارداری با تخمک های خودتان روش های اهدای تخمک از دیگران و بارداری نیز بسیار کارساز هستند. پس می توان با این بیماری کنار آمد و حس شیرین حاملگی را نیز تجربه کرد.
Sian Ferguson. What Is Diminished Ovarian Reserve and What Can You Do About It? on February 26, 2019
