انواع رحم و درمان ناهنجاری های رحمی

رحم غیرطبیعی گاهی اوقات می تواند یک عامل خطر برای سقط جنین و در بعضی موارد، علت سقط مکرر باشد. با این حال، فقط برخی از انواع ناهنجاری های رحم خطر سقط جنین را افزایش می دهد و نیاز به درمان دارد و برخی دیگر ممکن است به هیچ وجه مشکلی در بارداری ایجاد نکنند، بنابراین  ما در این مقاله ناهنجاریهای رحم و تأثیر آن بر باروری را بررسی کرده ایم.

حدود 18 درصد از زنانی که سقط مکرر دارند، نوعی از ناهنجاری رحم را هم دارند. برخی از ناهنجاری های رحم از بدو تولد وجود دارد، در حالی که برخی دیگر در بزرگسالی ایجاد می شوند. اغلب اوقات، زنان با ناهنجاری های رحمی هیچ علائمی ندارند و قبل از بارداری از این ناهنجاری ها آگاهی هم ندارند.

این ناهنجاریهای رحم اغلب پس از هستروسکوپی یا هیستروسالپنگوگرافی یا لاپاراسکوپی تشخیص داده می‌شوند. تشخیص ناهنجاری های مادرزادی رحم معمولاً پس از عکس رنگی رحم انجام می شود، اما برخی شرایط مانند وضیعت تیغه رحم در عکس رنگی رحم مشخص نیست. هر عکس رنگی رحم غیر طبیعی باید توسط هیستروسکوپی دنبال شود.

انواع ناهنجاری های رحم

در این جا با انواع رحم آشنا می شوید:

1- رحم سپتوم دار ( با تیغه)

رحم سپتوم دار شایع ترین ناهنجاری مادرزادی رحم است که تقریباً 55٪ از ناهنجاری های مجرای مولر را تشکیل می دهد. مادرزادی به این معنی است که از بدو تولد وجود دارد. تیغه رحم نواری از بافت فیبری است که رحم را به طور جزئی یا کامل تقسیم می کند، معمولاً بدون خونرسانی درست. اگر تخمک لقاح یافته روی سپتوم کاشته شود، جفت قادر به رشد مناسب نیست و سقط جنین محتمل است.

برای زنانی که رحم سپتوم دار دارند، خطر سقط جنین قابل توجه است. در حقیقت، در یک مطالعه تقریباً 67٪ از زنان در مطالعه با این رحم از دست دادن بارداری را تجربه کرده اند. برای زنانی که سقط نمی کنند، رحم سپتومدار ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهد. در حقیقت، همان مطالعه نشان داد که احتمال بارداری طبیعی فقط 25٪ است .

درمان

درمان معمولاً یک عمل جراحی جزئی است که در حین هیستروسکوپی برای از بین بردن بافت غیر طبیعی انجام می شود. این کار معمولاً برای حل مشکل بسیار خوب عمل می کند و به زنان امکان می دهد تا با موفقیت یک بارداری کامل را انجام دهند.

2- رحم دو شاخه یا قلبی شکل

رحم دو شاخه رحمی به شکل قلب است، در واقع رحم قلبی شکل اصطلاحی برای رحم های دو شاخ است که برخلاف شکل واقعی خود، که باید گلابی شکل باشد، شبیه قلب هستند. یک انحنا، فرورفتگی یا قوس به داخل، در فوندوس رحم وجود دارد. شاخ‌های رحم به هم نچسبیده و رحم دو شاخ (دو نیم رحم) ایجاد می‌‎شود. بین دو شاخ، فرورفتگی عمقی ایجاد شده و رحم به شکل یک قلب در می‌آید. رحم دو شاخ (و همچنین رحم تک شاخ و دلفی) ناهنجاری های مجرای مولری محسوب می شوند.

ناهنجاری مجرای مولرئی نوعی ناهنجاری مادرزادی رحم است. اکثر زنان دارای رحم دو شاخ عارضه ای ندارند، اما در بعضی از موارد، رحم دو شاخه می تواند منجر به افزایش خطر زایمان زودرس شود. اعتقاد بر این نیست که رحم دو شاخه خطر سقط سه ماهه اول را افزایش می دهد اما ممکن است خطر سقط سه ماهه دوم را افزایش دهد.

درمان

درمان معمولاً لازم نیست، به استثنای سرکلاژ گردن رحم در کسانی که در معرض خطر نارسایی و کوتاهی دهانه رحم و زایمان زودرس هستند. اکثر زنان تا زمان بارداری از داشتن رحم دو شاخه بی اطلاع هستند.

3- رحم تک شاخ

رحم تک شاخ به رحمی شاخی شکل گفته می شود که باعث می شود رحم کوچکتر از حد طبیعی باشد. این یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن یک طرف رحم به درستی رشد نمی کند. در این نوع از ناهنجاری‌‎ در واقع نیمی از رحم رشد نکرده و اندازۀ رحم تقریباً نصف اندازه طبیعی است و معمولاً یک لولۀ فالوپ وجود دارد. رحم تک شاخ خطر حاملگی خارج رحمی، سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش می دهد.

بارداری با رحم تک شاخ ممکنه خطر بالایی داشته باشه و نظارت اضافی لازم است. یک مطالعه نشان داد که خطر سقط جنین در سه ماهه اول حدود 25٪ و خطر تولد زودرس به طور متوسط 44٪ است. در همین حال، نرخ زاد و ولد زنده فقط 29.2٪ بود . بر خلاف زنان با رحم دو شاخ، زنان با رحم تک شاخ ممکن است علائمی داشته باشند که بیانگر ناهنجاری قبل از بارداری باشد. تعداد قابل توجهی از زنان با رحم تک شاخ دارای شاخ ابتدایی هستند. در این صورت، زنان ممکن است پریودهای بسیار دردناکی داشته باشند، زیرا خون در دوران قاعدگی در شاخ ذخیره می شود.

زنان با رحم تک شاخ اغلب فقط یک لوله رحمی دارند که عمل می کنند (در مقابل دو لوله). در حالی که امکان بارداری با یک لوله رحمی وجود دارد ، زنان با رحم تک شاخ ممکن است خطر ناباروری را افزایش دهند. 

4- رحم دیفبیس یا مضاعف

رحم didelphic یا "مضاعف" حالتی است که در آن دو رحم وجود دارد و گاهی نیز دو رحم و دو واژن . این وضعیت کاملا نادر است و به نظر می رسد منشا ژنتیکی داشته باشد. اکثر خانمها هیچ علائمی قبل از باردار شدن ندارند، اگرچه بعضی از آنها قاعدگی زیادی دارند. رحم دیفلیس علاوه بر افزایش خطر سقط، خطر زایمان زودرس را نیز افزایش می دهد.

درمان

توصیه می شود زنانی که با این شرایط زندگی می کنند و می خواهند باردار شوند با یک متخصص در بارداری پر خطر مشورت کنند.

5- رحم T شکل

رحم t شکل نوع دیگری از ناهنجاری های مادرزادی رحم است که با سقط های مکرر و افزایش خطر زایمان زودرس همراه است.  برخی از زنانی که رحم t شکل دارند، مشکلی ندارند، در حالی که دیگران این مشکل را دارند. 

درمان

این ناهنجاری خاص گاهی اوقات در زنانی مشاهده می شود که مادران آنها استروژن مصنوعی بنام دی اتیل استیل بسترول (des) مصرف کرده اند که برای برخی از زنان باردار از سال 1938 تا 1971 تجویز شده است.

6- رحم نوک دار

از تقریباً 20٪ افرادی که دارای رحم نوک دار هستند، برخی از آنها در حین رابطه درد دارند. رحم دارای نوک همچنین می تواند پیدا کردن رحم را در سونوگرافی سه ماهه اول دشوارتر کند.

بسیاری از زنان نگران شنیدن اینکه دارای رحم نوک دار هستند، اما هیچ مدرکی مبنی بر این که رحم نوک دار خطر سقط سه ماهه اول را افزایش می دهد وجود ندارد. تقریباً همیشه رحم نوک دار در دوران بارداری خود را اصلاح می کند. در موارد نادر، رحم وارونه می تواند منجر به چیزی به نام "رحم حبس شده " شود. در سه ماهه دوم بارداری، این وضعیت باعث درد شکم، درد مقعدی و انسداد ادرار می شود.

نارسایی دهانه رحم

نارسایی دهانه رحم یا یک دهانه رحم ناتوان، به این معنی است که دهانه رحم یک زن در اوایل بارداری زود گشاد می شود، در نتیجه منجر به زایمان زودرس و گاهی از دست دادن بارداری در سه ماهه دوم می شود. می تواند مربوط به ناهنجاری های مادرزادی باشد یا ممکن است در بزرگسالی ایجاد شود.

این شرایط ممکن است به عنوان بخشی از ناهنجاری مادرزادی رحم مانند رحم دو شاخه یا تک شاخ یا دهانه رحم کوتاه رخ دهد. اکثر خانمها هیچ علائمی قبل از زایمان زودرس ندارند. هنگامی که به موقع گرفتار شود و در حاملگی های بعدی، ممکن است سرکلاژ دهانه رحم در نظر گرفته شود.

فیبروم

تقریباً 20 تا 60 درصد زنان در سن باروری فیبروم رحم دارند. برخی از انواع فیبروم ها می توانند باعث سقط جنین یا سایر عوارض بارداری شوند.  فیبروم معمولاً در بزرگسالی ایجاد می شود. احتمال اینکه فیبروم منجر به سقط شود به محل قرارگیری آن در رحم بستگی دارد.

فیبروم های زیر مخاط ( آنهایی که به داخل حفره رحم وارد می شوند و شکل آن را تغییر می دهند) و فیبروم های داخل حفره ای (داخل حفره رحم) بیشتر از فیبروم های داخل مغزی (فیبروم درون دیواره رحم) یا فیبروئیدهای ساب سروزوال (فیبروم های خارج رحم) باعث سقط می شوند. دیوار فیبروم هایی که نزدیک به وسط رحم قرار دارند نیز بیشتر مورد توجه قرار می گیرند و همچنین قطر آنها بزرگتر است.

درمان

اگرچه ممکن است از داروها استفاده شود، درمان انتخابی میومکتومی است، روشی که در آن فیبروم ها با جراحی برداشته می شوند. مطالعات نشان می دهد که میومکتومی علائم مربوط به فیبروئید را در 80٪ تا 90٪ از زنان تسکین می دهد عمل جراحی برداشتن رحم فقط زمانی در نظر گرفته می شود که هیچ گزینه دیگری وضعیت را حل نکند. در گذشته، این جراحی بیشتر در مورد فیبروم وجود داشت، اما امروزه گزینه های بهتر وبا صدمات جسمی کمتری  برای اکثر خانم ها وجود دارد. اگر دکتر شما هیسترکتومی را پیشنهاد کرد، قبل از اقدام به نظر دوم بپردازید.