حدود 15 درصد زوجها نابارور هستند. این بدان معنی است که آنها نمیتوانند باردار شوند، حتی اگر به مدت یک سال یا بیشتر رابطه جنسی مرتبی داشته باشند. در نیمی از این زوج ها، ناباروری مرد نقش مهمی دارد. ناباروری مردان به علت تولید اسپرم کم ، عملکرد اسپرم غیر طبیعی یا انسداد است که مانع از تحویل اسپرم می شود. بیماری ها، صدمات، مشکلات سلامتی مزمن، انتخاب شیوه زندگی و سایر عوامل می تواند نقش مهمی در ناباروری مردان ایفا کند.
عدم توانایی بارداری باعث استرس و ناراحتی می شود، اما درمان هایی برای ناباروری مردانه در دسترس است.
علائم ناباروری در مردان
نشانه اصلی ناباروری مرد ناتوانی در بارداری است. با این حال، در بعضی موارد، یک مشکل اساسی مانند یک اختلال ارثی، عدم تعادل هورمونی، رگهای گشاد شده در اطراف بیضه و یا بیماری هایی که باعث انسداد عبور اسپرم می شود، دیده می شود. علائم و نشانه های مرتبط با ناباروری مردان عبارتند از:
- مشکلات مربوط به عملکرد جنسی - برای مثال، مشکل با انزال یا حجم کم مایع انزالی، میل جنسی و یا مشکل نگهداری نعوظ (اختلال نعوظ)
- درد، تورم یا توده ای در ناحیه بیضه
- عفونت های تنفسی
- ناتوانی در بوییدن
- رشد غیر طبیعی پستان (gynecomastia)
- کاهش موهای صورت یا بدن یا نشانه های دیگری از اختلالات کروموزومی یا هورمونی
- تعداد کمتری از اسپرم طبیعی (کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر از اسپرم یا کل اسپرم کمتر از 39 میلیون در هر انزال)
چه زمانی برای مشکل ناباروری باید به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر یک سال از مقاربت منظم و محافظت نشده گذشته است و باردار نشده اید و یا علائم زیر را دارید، به پزشک مراجعه کنید:
- مشکلات نعوظ یا انزال، میل جنسی پایین یا سایر مشکلات مربوط به عملکرد جنسی
- درد، ناراحتی، توده یا تورم در ناحیه بیضه
- سابقه مشکلات جنسی، بیضه، پروستات (آیا سرطان پروستات درمان دارد؟)
- سابقه جراحی کشاله ران، بیضه، آلت تناسلی یا اسکروتوم
علت ناباروری در مردان چیست؟
چهار علت اصلی ناباروری در مردان وجود دارد:
- اختلال هیپوتالاموس یا هیپوفیز (1-2٪)
- اختلال گناد (30-40٪)
- اختلال انتقال اسپرم (10-20٪)
- علل ناشناخته (40-50٪)
باروری مردان یک فرایند پیچیده است. برای اینکه همسر خود را باردار کنید، باید موارد زیر اتفاق بیفتد:
1- مشکلات اسپرم
باید اسپرم سالم تولید کنید:
- در ابتدا این امر باعث رشد و تشکیل اندام های تولید مثل در مردان در دوران بلوغ می شود. حداقل یکی از بیضه ها باید به درستی عمل کند و بدن شما باید تستوسترون و هورمون های دیگر را برای تولید و حفظ اسپرم تولید کند.
اسپرم باید به منی منتقل شود:
- هنگامی که اسپرم در بیضه ها تولید می شود، لوله های ظریف آنها را حمل می کنند تا با مایع منی مخلوط شوند و از آلت تناسلی خارج شوند.
نیاز به اسپرم کافی در مایع منی وجود دارد:
- اگر تعداد اسپرم در مایع منی کم باشد، احتمال اینکه یکی از اسپرم ها تخمک را بارور کند، کاهش می یابد. تعداد کم اسپرم کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر اسپرم یا کمتر از 39 میلیون در هر انزال است.
اسپرم باید عملکرد مناسبی داشته باشد و بتواند حرکت کند:
- اگر حرکت یا عملکرد اسپرم شما غیر طبیعی باشد، اسپرم ممکن است قادر به رسیدن به تخمک نباشد یا به آن نفوذ نکند.
علائم احتمالی: هیچکدام.
راه حل های ممکن: داروهای باروری، IUI با اسپرم اهدایی (یا خودتان اگر تعداد، شکل و تحرک اسپرم کافی باشد) یا IVF با ICSI.
آزمایش بررسی مایع منی و تعداد اسپرم
2- مشکلات پزشکی ناباروری:
مشکلات مربوط به باروری مردان می تواند ناشی از تعدادی از مسائل بهداشتی و درمان های پزشکی باشد. برخی از این موارد عبارتند از:
- واریکوسل
واریکوسل تورم رگهایی است که بیضه را تخلیه می کنند. این شایع ترین علت برگشت پذیر ناباروری مردان است. گرچه دليل دقیق این مسئله که واريکوسل باعث ناباروري است ناشناخته است، ممکن است این مسئله به تنظيم دماي غير طبيعي بيضه مرتبط باشد. واریکوسل باعث کاهش کیفیت اسپرم می شود. درمان واریکوسل می تواند تعداد اسپرم ها و عملکرد را بهبود بخشد و در هنگام استفاده از تکنیک های باروری کمکی مانند لقاح آزمایشگاهی به طور بالقوه می تواند نتایج را بهبود بخشد.
علائم احتمالی: اکثر مردان علائم ندارند، اما ممکن است برخی از دردهای ناخوشایند، بخصوص پس از نشستن، ایستادن یا تمرین برای مدت زمان طولانی، مشاهده شود. (پزشک شما می تواند با انجام معاینه فیزیکی یا اولتراسوند، واریکوسل را تشخیص دهد.)
راه حل های ممکن: جراحی برای ترمیم واریکوسل، تلقیح داخل رحمی (IUI) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) با یا بدون تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI).
آیا بیماری واریکوسل باعث کوچک شدن بیضه، کاهش تعداد اسپرم و ناباروری می شود؟
- عفونت
برخی از عفونت ها می توانند با تولید اسپرم یا سلامت اسپرم تداخل داشته و یا باعث بروز زخم هایی شوند که عبور اسپرم را مختل می کند. این شامل التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا بیضه ها (ارچیت) و برخی از عفونت های منتقله از راه جنسی، از جمله گونوره یا HIV است. اگرچه بعضی از عفونت ها می توانند باعث آسیب دائمی بیضه شوند، در بیشتر موارد اسپرم ها قابل بازیابی هستند.
مسائل مربوط به انزال. برگشت انزال زمانی اتفاق می افتد که مایع منی در حین ارگاسم وارد مثانه می شود و وارد نوک آلت تناسلی نمی شود. شرایط مختلف بهداشتی می تواند منجر به عقب نشینی انزال، از جمله دیابت، آسیب های ستون فقرات، داروها و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار شود. برخی از مردان مبتلا به صدمات نخاعی یا بیماری های خاص نمی توانند انزال داشته باشند، اما اسپرم هنوز تولید می کند. اغلب در این موارد اسپرم هنوز برای استفاده در تکنیک های کمک باروری قابل بازیابی است.
علائم احتمالی: معمولا نشانه ای وجود ندارد، اما اگر برگشت انزال داشته باشید، ممکن است بعد از ارگاسم متوجه ادرار مات شوید.
راه حل های ممکن: IUI یا جراحی برای رفع انسداد، عمل معکوس وازکتومی، یا برداشت اسپرم برای IVF
آی وی اف چیست و چگونه انجام می شود؟
- آنتیبادی که به اسپرم حمله می کند
آنتیبادی های ضد اسپرم، سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به عنوان مهاجم های مضر شناسایی می کنند و تلاش می کنند آنها را از بین ببرند (آلرژی یا حساسیت به اسپرم چیست؟).
علائم احتمالی: هیچی.
راه حل های ممکن: IVF با ICSI (بارداری با روش میکرواینجکشن (ICSI)) درمان اصلی است. همچنین می توانید استروئیدها مانند پردنیزون را برای سرکوب آنتی بادیهای اسپرم مصرف کنید، اما بسیاری از پزشکان این داروها را به دلیل عوارض جانبی طولانی مدت توصیه نمی کنند.
- تومور
سرطان ها و تومورها می توانند به طور مستقیم بر اندام های تولید مثل مردانه، از طریق غده هایی که هورمون های مربوط به تولید مثل را از جمله غده هیپوفیز آزاد می کنند، تأثیر بگذارد. در برخی موارد، جراحی، اشعه یا شیمی درمانی برای درمان تومورها می تواند بر باروری مردان تأثیر بگذارد.
- بیضه پایین نیامده
در بعضی از مردان، در طی رشد جنین، یک یا هر دو بیضه از شکم به داخل کیسه ای که به طور طبیعی حاوی بیضه ها (اسکروتوم) است، وارد نمی شود. کاهش باروری بیشتر در مردان مبتلا به این بیماری بیشتر است.
- عدم تعادل هورمونی
ناباروری می تواند ناشی از اختلالات بیضه ها یا اختلالاتی باشد که بر سیستم های هورمونی دیگر نظیر هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد آدرنال تأثیر می گذارد. تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم مردانه) و سایر مشکلات هورمونی تعدادی از علل ممکن می باشند.
- نقص لوله هایی که اسپرم را حمل می کنند
لوله های مختلف اسپرم را حمل می کنند. آنها می توانند به علل مختلف، از جمله آسیب ناخواسته از جراحی، عفونت های قبلی، تروما یا رشد غیرطبیعی، مانند فیبروز کیستیک یا شرایط مشابه ارثی، مسدود شوند. انسداد می تواند در هر سطح، از جمله در بیضه، در لوله ها که به بیضه می رسند، در اپیدیدیم، در نزدیکی مجاری ادرار یا در مجرای ادرار رخ دهد.
- نقص های کروموزومی
اختلالاتی مانند سندرمKlinefelter که در آن مرد با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y (به جای یک X و یک Y ) متولد شده است، باعث رشد غیر طبیعی اندام تولید مثل مرد می شود. سایر سندرم های ژنتیکی مرتبط با ناباروری عبارتند از: فیبروز کیستیک، سندرم کولمن و سندرم کارتاژنر.
- مشکلات جنسی مقاربت
این مشکلات می تواند شامل مشکلات نگهداری یا حفظ نعوظ کافی برای رابطه جنسی (اختلال نعوظ)، انزال زودرس، مقاربت دردناک، اختلالات تشریحی مانند داشتن مجرای باز زیر آلت تناسلی (هیپوسپادیا) یا مشکلات روانی یا روابطی که با رابطه جنسی تداخل ایجاد میکنند، باشد (چگونگی افزایش میل جنسی).
- بیماری سلیاک
اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن، بیماری سلیاک می تواند باعث ناباروری مردان شود. باروری ممکن است پس از اتخاذ رژیم غذایی بدون گلوتن بهبود یابد.
- برخی از داروها
جایگزینی تستوسترون، استفاده طولانی مدت از استروئید آنابولیک، داروهای سرطانی (شیمی درمانی)، داروهای ضد قارچی خاص، برخی از داروهای زخم و بعضی داروهای دیگر می توانند تولید اسپرم را کاهش دهند و باعث کاهش تولید باروری مردان شود.
- جراحی های قبلی
برخی از جراحی ها ممکن است مانع از وجود اسپرم در انزال شود، از جمله وازکتومی، جراحی بیضه، عمل جراحی پروستات و جراحی های بزرگ شکمی که برای سرطان های بیضه و رکتوم انجام می شود. در اغلب موارد، جراحی برای معکوس کردن این انسداد یا بازیابی اسپرم از اپیدیدیم و بیضه ها انجام می شود.
3- علت های محیطی در ناباروری
قرار گرفتن در معرض بعضی عناصر محیطی خاص مانند گرما، سموم و مواد شیمیایی می تواند تولید اسپرم یا عملکرد اسپرم را کاهش دهد. علل خاص عبارتند از:
- مواد شیمیایی صنعتی. قرار گرفتن در معرض بنزن، تولوئن، زایلول، آفت کش ها، علف کش ها، حلال های آلی، مواد نقاشی و سرب ممکن است به تعداد کم اسپرم کمک کند.
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین. قرار گرفتن در معرض سرب و دیگر فلزات سنگین ممکن است موجب ناباروری شود.
- پرتو یا اشعه ایکس. قرار گرفتن در معرض تابش می تواند تولید اسپرم را کاهش دهد، گرچه اغلب در نهایت به حالت عادی باز می گردد. با دوزهای بالایی از تابش، تولید اسپرم میتواند به طور دائم کاهش یابد.
- گرم شدن بیش از حد بیضه ها. دمای بالا باعث کاهش تولید و عملکرد اسپرم می شود. اگر چه مطالعات محدودی انجام شده است، استفاده مکرر از سونا یا حمام های داغ ممکن است موقتا میزان اسپرم شما را کاهش دهد.
- نشستن طولانی مدت، پوشیدن لباس های تنگ و یا کار با لپ تاپ برای مدت زمان های طولانی ممکن است دمای بدن را افزایش داده و باعث کاهش تولید اسپرم شود.
4- سلامت، شیوه زندگی و سایر علل
برخی از علل دیگر ناباروری مردان عبارتند از:
- مصرف مواد مخدر غیرقانونی
استروئیدهای آنابولیک که باعث تحریک قدرت عضلانی و رشد می شوند باعث کاهش بیضه ها و کاهش تولید اسپرم می شوند. استفاده از کوکائین یا ماری جوانا ممکن است به طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم شما را نیز کاهش دهد.
- مصرف الکل
نوشیدن الکل می تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، باعث اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود. بیماری کبد ناشی از نوشیدن بیش از حد ممکن است منجر به مشکلات باروری شود.
- سیگار کشیدن
مردانی که سیگار می کشند ممکن است تعداد اسپرم پایین تری نسبت به کسانی است که سیگار نمی کشند داشته باشند.
- استرس احساسی
استرس می تواند با هورمون های خاص مورد نیاز برای تولید اسپرم تداخل داشته باشد. استرس عاطفی شدید یا طولانی، از جمله مشکلات باروری، می تواند میزان اسپرم شما را تحت تأثیر قرار دهد.
- وزن
چاقی می تواند باروری را به روش های مختلفی تحت تاثیر قرار دهد، از جمله تاثیر مستقیم بر اسپرم و ایجاد تغییرات هورمونی که باعث کاهش باروری مردان می شود. مشاغل خاصی از جمله جوشکاری و یا مواردی که شامل نشست طولانی مدت، مانند رانندگی کامیون هستند، ممکن است با خطر ناباروری همراه باشد.
چه چیزی برای تقویت اسپرم خوب است؟
عوامل خطر مرتبط با ناباروری
عوامل خطر مرتبط با ناباروری مردان عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- استفاده از مواد مخدر غیر قانونی
- اضافه وزن
- داشتن برخی از عفونت ها
- قرار گرفتن در معرض سموم
- گرم شدن بیش از حد بیضه ها
- داشتن ضایعه بافتی در بیضه ها
- داشتن وازکتومی یا جراحی شکم یا لگن
- داشتن سابقه پایین نیامدن بیضه
- تولد با اختلال باروری یا اختلال باروری ژنتیکی
- داشتن بیماری خاص، از جمله تومورها و بیماری های مزمن مانند بیماری سلول داسی شکل
- مصرف برخی از داروها یا درمان های پزشکی مانند جراحی یا پرتودرمانی که برای درمان سرطان استفاده می شود
عوارض جانبی ناباروری مردان
ناباروری می تواند برای شما و همسر شما تنش زا باشد. عوارض ناباروری مردان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- جراحی یا سایر روشها برای درمان علت ا صلی تعداد کم اسپرم یا سایر مشکلات تولید مثل
- تکنیک های گران قیمت تولید مثل (بارداری به روش آی یو آی)
- استرس و مشکلات ارتباطی در خصوص ناتوانی در باروری
پیشگیری از ناباروری
بسیاری از انواع ناباروری مردان قابل پیشگیری نیستند. با این حال، می توانید از برخی از علل شناخته شده ناباروری مردان جلوگیری کنید. مثلا:
- سیگار نکشید
- محدودیت در مصرف الکل یا جلوگیری از آن.
- جلوگیری از مصرف مواد مخدر غیرقانونی.
- کاهش وزن
- عدم دریافت وازکتومی
- جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بیضه ها
- کاهش استرس.
- جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آفت کش ها، فلزات سنگین و دیگر سموم
چگونه ناباروری مردان قابل تشخیص است؟
بسیاری از زوجهای نابارور دارای بیش از یک علت ناباروری هستند، بنابراین احتمال دارد هر دوی شما نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشید. ممکن است تعدادی از آزمایش ها برای تعیین علت ناباروری انجام شود. در بعضی موارد، علت هرگز شناسایی نمی شود. آزمایش های ناباروری می تواند گران باشد و ممکن است بیمه آن را تحت پوشش قرار ندهد. تشخیص مشکلات ناباروری مردان معمولا به وسیله روش های زیر انجام می شود:
1- معاینه فیزیکی عمومی و سابقه پزشکی
این معاینه شامل بررسی اندام های تناسلی شما و سوالات مربوط به بیماری های ارثی، مشکلات سلامتی مزمن، بیماری ها، جراحات یا جراحی هایی است که می توانند باروری را تحت تاثیر قرار دهند. پزشک شما همچنین ممکن است درباره عادت های جنسی و رشد جنسی شما در دوران بلوغ بپرسد.
2- تجزیه و تحلیل اسپرم
می توانید نمونه اسپرم را با استفاده از خودارضایی و انزال در یک ظرف مخصوص در مطب دکتر یا با استفاده از یک کاندوم مخصوص برای جمع آوری اسپرم در طول مقاربت، فراهم کنید.
سپس مایع منی به آزمایشگاه فرستاده می شود تا تعداد اسپرم موجود را اندازه گیری کند و هر نوع اختلال در شکل (مورفولوژی) و حرکت اسپرم بررسی شود. آزمایشگاه همچنین مایع منی را برای نشانه هایی از قبیل عفونت بررسی می کند.
در بیشتر موارد، چندین آزمایش تجزیه و تحلیل اسپرم انجام می شود. اگر تجزیه اسپرم شما طبیعی باشد، پزشک به تست کامل از همسر شما می گیرد.
پزشک ممکن است تست های اضافی برای شناسایی علت ناباروری شما را توصیه کند. این تست ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
3- سونوگرافی اسکروتال:
این آزمایش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر درون بدن شما انجام می شود. سونوگرافی اسکروتال می تواند به پزشک شما کمک کند ببیند آیا واریکوسل یا سایر مشکلات در بیضه ها و ساختارهای حمایت کننده وجود دارد یا خیر.
4- آزمایش هورمونی
هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها نقش مهمی در رشد جنسی و تولید اسپرم دارند. اختلالات در سایر سیستم های هورمونی یا ارگان ممکن است به ناباروری نیز کمک کند. آزمایش خون سطح تستوسترون و هورمون های دیگر را اندازه گیری می کند.
5- بررسی ادرار پس از انزال
اسپرم در ادرار نشان می دهد اسپرم شما در حال حرکت به عقب به مثانه است.
6- آزمایشات ژنتیکی
هنگامی که غلظت اسپرم بسیار پایین است، علت ژنتیکی می تواند وجود داشته باشد. یک آزمایش خون می تواند نشان دهد که آیا تغییرات ظریف در کروموزوم Y وجود دارد. ممکن است آزمایش ژنتیک برای تشخیص سندرم های مختلف مادرزادی یا ارثی صادر شود.
7- بیوپسی بافتی
این آزمایش شامل برداشت نمونه هایی از بیضه با سوزن است. اگر نتایج بیوپسی بیضه نشان دهد که تولید اسپرم طبیعی است، مشکل شما احتمالا ناشی از انسداد یا مشکل دیگر انتقال اسپرم است. با این حال، این آزمایش معمولا برای تشخیص علت ناباروری استفاده نمی شود.
8- آزمایشات تخصصي عملکرد اسپرم
تعدادی از تست ها می تواند مورد استفاده قرار گیرد تا بررسی شود که اسپرم شما پس از انزال، چگونه می تواند به تخمک نفوذ کند. به طور کلی، این آزمایش ها به ندرت انجام می شود و اغلب توصیه های درمان را تغییر نمی دهد.
• سونوگرافی ترانس رکتال. یک ابزار کوچک روانکاری شده وارد رکتوم می شود. این ابزار به دکتر اجازه می دهد پروستات را بررسی کند و انسداد لوله هایی که مایع منی (مجاری ادرار) را حمل می کنند را بررسی کند.
چگونه ناباروری در مردان درمان میشود؟
اغلب علت دقیق ناباروری مشخص نیست. حتی اگر علت دقیق مشخص نباشد، پزشک می تواند درمان یا روش هایی را پیشنهاد کند که منجر به بارداری می شود. در موارد ناباروری، خانم نیز بررسی می شود. این بررسی می تواند کمک کند تا نیاز به درمان دارد یا تکنیک های کمک باروری مناسب مشخص شود. درمان ناباروری مردان عبارتند از:
1- عمل جراحي
به عنوان مثال، واریکوسل را می توان با جراحی ترمیم کرد. وازکتومی نیز قابل برگشت است. در مواردی که اسپرم در انزال موجود نیست، اسپرم اغلب به طور مستقیم از بیضه یا اپیدیدیم با استفاده از تکنیک های بازیابی اسپرم قابل بازیابی است.
2- درمان عفونت
درمان با آنتی بیوتیک ممکن است عفونت دستگاه تولید مثل را درمان کند، اما باروری را همیشه بازیابی نمی کند.
3- درمان برای مشکلات جنسی
دارو یا مشاوره می تواند به بهبود باروری در شرایطی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس کمک کند.
4- درمان های هورمون و داروها
پزشک ممکن است جایگزین هورمون یا داروها را در مواردی که ناباروری ناشی از سطوح بالا یا پایین هورمون های خاصی است، توصیه می کند.
5- تکنولوژی کمکی باروری (ART)
درمان های ART شامل گرفتن اسپرم از طریق انزال طبیعی، استخراج جراحی یا از افراد اهدایی، بسته به مورد خاص و خواسته های شما است. سپس اسپرم به دستگاه تناسلی زن وارد می شود و یا برای انجام لقاح آزمایشگاهی یا تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمیک استفاده می شود.
چه زمانی درمان اثر نمی کند:
در موارد نادر، مشکلات باروری مردانه را نمی توان درمان کرد. پزشک ممکن است پیشنهاد کند از اسپرم اهدایی یا پذیرش فرزند استفاده کنید.
6- شیوه زندگی و درمان های خانگی
چندین مرحله برای افزایش شانس رسیدن به حاملگی وجود دارد:
- افزایش تعداد رابطه جنسی. داشتن مقاربت جنسی هر روزه یا حداقل 4 روز قبل از تخمک گذاری احتمال باردرای را افزایش می دهد (میزان اسپرم لازم برای بارداری).
- نزدیکی جنسی در هنگام لقاح. یک خانم در طی تخمک گذاری باردار می شود- که در اواسط دوره قاعدگی، بین دوره ها رخ می دهد.
- از استفاده از روان کننده ها اجتناب کنید. محصولاتی مانند Astroglide یا ژل K-Y، لوسیون، و بزاق ممکن است مانع از تحرک و عملکرد اسپرم شوند.
7- طب جایگزین
مکمل هایی که باعث افزایش تعداد اسپرم یا کیفیت می شود شامل موارد زیر می باشند:
- اسید آلفا لیپوئیک
- آنتوسیانین ها
- ال-آرژینین
- Astaxanthin
- بتاکاروتن
- بیوتین
- ال- استیل کارنیتین
- ال- کارنیتین
- كوبالامين
- کوآنزیم Q10
- اتيل سيستئين
- اسید فولیک
- گلوتاتیون
- Inositol
- لیکوپن
- منیزیم
- ان- استیل سیستئین
- پنتوکسیفیلین
- مهار کننده های فسفودی استراز
- اسیدهای چرب غیر اشباع
- سلنیوم
- ویتامین A، C، D و E (تاثیر ویتامین e بر اسپرم)
- روی
قبل از مصرف مکملهای غذایی برای بررسی خطرات و مزایای این درمان با پزشک خود صحبت کنید، زیرا بعضی از مکملهای مصرف شده در دوزهای بالا یا برای مدت زمان طولانی ممکن است مضر باشد.
تهیه و تنظیم: گروه سلامت اوما
منبع: www.mayoclinic.org و www.babycenter.com
