هورمونFSH و LH چیست؟

یکی از مشخصه های اصلی در دوران بارداری که شما را نسبت به آن مطمئن می کند تغییرات هورمونی در برخی از هورمون های زنانه است. زمانی که شما باردار می شوید هورمون هایی مانند پروژسترون، هورمون بارداری بتا و... بیشتر ترشح می شوند. هورمون های FSH و LH نیز از هورمون های باروری هستند که هم در مرد و هم در زن وجود دارند و به باردار شدن شما کمک می کنند. شاید پزشکتان آزمایش مربوط به این دو هورمون را برایتان تجویز کرده و حالا سوال شما این است که این آزمایشات چه چیزی را بررسی می کنند؟

با ما همراه باشید تا اطلاعات لازم و کافی درباره این دو هورمون مهم را برایتان توضیح دهیم. آگاهی نسبت به این مسائل درک شما را از بارداری بیشتر و نگرانیتان را کمتر می کند. 

در این مقاله می خوانیم:

آزمایش هورمون FSH چیست؟

هورمون ( FSH ( Follicle-stimulating hormone یا هورمون محرکهٔ فولیکولی از هورمون های مهم و اساسی برای بارداری است. در واقع رشد فولیکول های تخمدان که تخمک را آزاد می کنند توسط این هورمون انجام می شود. فولیکول ها نیز هورمون های مهم استروژن و پروژسترون را تولید کرده و سیکل قاعدگی را ایجاد می کنند تا قدرت بارداری زن همچنان حفظ شود. در مردان نیز این هورمون در رشد غدد جنسی و تولید اسپرم سالم نقش دارد. بنابراین میزان این هورمون در قدرت باروری زن و شوهر نقش مهمی ایفا می کند. به همین دلیل گاهی پزشک برای بررسی بیشتر توانایی بارداری شما این آزمایش را تجویز می کند. 

چرا آزمایش FSH در مردان و زنان انجام میشود؟

تشخیص میزان این هورمون از طریق یک آزمایش خون ساده انجام می شود. معمولا از زنان خواسته می شود تا یک روز خاص از چرخه قاعدگی ( روز سوم تا پنجم پریودی) خود که بیشترین هورمون FSH ترشح می شود این آزمایش را انجام دهند. در ادامه به دلایل انجام این آزمایش برای هر گروه اشاره خواهیم کرد:

آزمایش FSH برای زنان

در زنان، رایج ترین علت انجام تست FSH عبارتند از:

• بررسی مشکلات ناباروری (بخوانید: علل ناباروری در مردان و زنان)
• بررسی چرخه های قاعدگی نامنظم
• تشخیص اختلالات غده هیپوفیز یا بیماری های تخمدان مثل تنبلی تخمدان

آزمایش FSH برای مردان

در مردان، آزمایش FSH به دلایل زیر انجام می شود:

• ارزیابی تعداد کم اسپرم
• ارزیابی هیپوگنادیسم یا نارسایی گناد
• ارزیابی اختلالات بیضه

آزمایش FSH برای کودکان

گاهی کودکان زودتر از زمان طبیعی به بلوغ می رسند و اصطلاحا دچار بلوغ زودرس می شوند. در این شرایط باید میزان هورمون FSH که در بلوغ نقش اساسی دارد، بررسی شود. همچنین آزمون FSH برای بررسی شرایط کودکانی که دیرتر از حالت طبیعی به بلوغ می رسند، انجام می شود. این اتفاق زمانی می افتد که صفات جنسی و یا اندام ها تا زمانی که باید رشد می کردند هنوز رشد کافی را نداشته اند.

قبل از آزمایش هورمون FSH پزشک چه چیزی را باید بداند؟

پزشک باید اطلاعات کاملی نسبت به همه بیماری ها و داروهایی که مصرف می کنید و همچنین مکمل های غذایی و ویتامین های مصرفی در رژیم غذاییتان داشته باشد. تمام این موارد می توانند در نتیجه آزمایش نقش داشته باشند، بنابراین به هیچ وجه این مسائل را مخفی نکنید. در کنار این اطلاعات اگر دچار برخی اختلالات و بیماری ها هستید باید قبل از آزمایش کاملا شرایط را برای پزشکتان توضیح دهید. این اختلالات شامل موارد زیر می باشد:

• بیماری تیروئید کنترل نشده
• تومورهای هورمون وابسته به جنسیت
• کیست های تخمدان
• خونریزی غیرعادی واژن

چه اتفاقی در طول آزمایش FSH می افتد؟

مراحل انجام این آزمایش بسیار آسان است و به شکل زیر انجام می شود:

• میزان خون مورد نیاز برای انجام آزمایش توسط متصدی آزمایشگاه گرفته می شود.
• برای این کار ابتدا متصدی یک تورنیته ( کمربندهای مخصوص برای بستن بازو) در قسمت بالای بازو می بندد تا رگ ها مشخص تر باشند.
• سپس محل مورد نظر را با الکل ضدعفونی کرده و یک سوزن را به طور مستقیم در ورید ( رگ) وارد می کنند.
• در ابتدا به دلیل ورود ناگهانی سوزن درد شدیدی احساس می شود که پس از چند ثانیه از بین می رود. 
• متصدی خون مورد نیاز را با سرنگ می کشد و سوزن را خارج می کند و جای آن یک پنبه می گذارد. 

خطرات آزمایش FSH چیست؟

معمولا اگر این آزمایش در یک آزمایشگاه معتبر توسط فردی با تجربه انجام شود، هیچ خطر خاصی ایجاد نمی کند. اما در صورتی که محیط استریل نباشد و یا فرد با تجربه ای این کار را انجام ندهد، احتمال بروز خطرات زیر وجود دارد:

• سرگیجه
• عفونت
• کبودی
• درد
• قرمزی در محل سوزن

تفسیر آزمایش fsh

سطح FSH بر اساس جنسیت و سن متفاوت است. همچنین به چرخه ماهانه زن بستگی دارد. از طرفی روش های انجام هر آزمایشگاه و معیارهایشان برای محاسبه این هورمون متفاوت است. بنابراین نمی توان محدوده خاصی برای میزان طبیعی این هورمون مشخص کرد و باید نتیجه آزمایش شما توسط پزشکتان تفسیر شود. در اپلیکیشن اوما میتوانید تصاویر آزمایشات را ارسال کنید تا متخصصین اوما تفسیر کنند.

سطح بالای هورمون FSH نشانه چیست؟

بالا بودن میزان این هورمون در مردان، زنان و کودکان تفاسیر متفاوتی دارد که در ادامه توضیح می دهیم:

بالا بودن هورمون FSH در زنان با توجه به شرایط دیگر که توسط پزشک بررسی می شود، یکی از حالت های زیر را نشان می دهد:

• از دست دادن عملکرد درست تخمدان یا ایجاد مشکل در تخمدان
• یائسگی 
• سندرم پلی کیستیک تخمدان ( بیماری که هورمون های زن از تعادل خارج می شوند و باعث کیست تخمدان می شود).
• اختلال کروموزومی، مانند سندرم ترنر( زمانی این اختلال اتفاق می افتد که یک یا چند کروموزوم X زن از دست رفته باشد). 
• کاهش تولید تخمک با کیفیت برای باروری به دلیل بالا بودن سن
• پایین بودن احتمال بارداری نسبت به سنتان( البته به معنی ناباروری شما نیست و فقط به این معنی است که کمی سخت تر و با انجام توصیه های پزشکی باردار می شوید.

سطح بالای FSH در مردان

بالا بودن این هورمون در مردان به دلایل زیر اتفاق می افتد:

• سندرم Klinefelter؛ یک بیماری نادر در مردها که به خاطر وجود کروموزوم X اضافی ایجاده شده و بر رشد مردانه تاثیر می گذارد.
• عدم وجود بیضه یا عملکرد نامناسب آن 
• آسیب به بیضه در اثر بیماری مانند وابستگی به الکل
• بیضه هایی که با درمان اشعه ایکس یا شیمی درمانی آسیب دیده اند.

مقدار FSH بالا در کودکان

بالا یا پایین بودن این هورمون در کودکان زمان بلوغ و رشد اندام جنسی آن ها را مشخص می کند. 

مقدار FSH پایین نشانه چیست؟

به طور کلی مقدار FSH پایین در مردان و زنان نشان دهنده مشکلات زیر است:

• زن تخمک تولید نمی کند.
• مرد اسپرم تولید نمی کند.
• هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز، که کنترل کننده میزان ترشح هورمون ها در مغز هستند به طور صحیح کار نمی کنند.
• یک تومور با توانایی مغز در کنترل تولید FSH تداخل ایجاد کرده است.
• استرس و وزن خیلی کم نیز باعث پایین آمدن این هورمون می شود.

هورمون LH چیست؟

- هورمون LH نیز هورمونی مهم برای باروری زنان و مردان است. این هورمون به هورمون گنادوتروپین نیز معروف است و بر اندام جنسی در مرد و زن یعنی بیضه ها و تخمدان تاثیر می گذارد. LH نقش مهمی در بلوغ، قاعدگی زنان و باروری دارد. مقدار LH در خون نشان دهنده مشکلات مربوط به سلامت دستگاه تناسلی زنان می باشد. 

- هورمون LH از طریق هیپوفیز در مغز تولید می شود. اگر زن هستید، هورمون LH نقش مهمی در چرخه قاعدگی شما دارد. در واقع این هورمون به هورمون FSH کمک می کند. 

- افزایش در استروژن به غده هیپوفیز دستور توقف تولید FSH را داده و باعث تولید LH بیشتر می شود. تغییر تولید هورمون از FSH به LH باعث آزاد شدن تخمک از تخمدان یا فرایند تخمک گذاری می شود. در این حالت پروژسترون که هورمون اصلی برای بارداری است افزایش پیدا کرده و انجام لقاح شروع می شود. در صورتی که لقاح انجام نشود و بارداری صورت نگیرد، میزان پروژسترون دوباره کم شده و چرخه تکرار می شود. 

-  در مردان نیز غده هیپوفیز LH را تولید می کند. این هورمون به گیرنده سلول های Leydig مربوط به اندام تناسلی متصل می شود. در نتیجه باعث آزادسازی تستوسترون، هورمون ضروری برای تولید سلول های اسپرم، خواهد شد.

آزمایش خون LH چیست؟

- آزمایش خون LH مقدار LH موجود در جریان خون و یا ادرار را اندازه گیری می کند. اگر زن هستید، مقدار این هورمون در خون با توجه به سن و چرخه قاعدگی شما متفاوت خواهد بود. همچنین میزان آن با بارداری تغییر خواهد کرد. اگر پزشک آزمایش LH را تجویز کند، خانم به آزمایشات متعددی برای پیگیری کاهش و افزایش مقدار این هورمون نیاز خواهد داشت. بر خلاف میزان FSH  که از طریق خون مشخص می شد مقدار LH از طریق نمونه ادرار مشخص می گردد. 

- معمولا در مردان پزشک آزمایش LH را برای بررسی قدرت باروری توصیه می کند. در مردها پزشک مقدار LH را بعد از تزریق گنادوتروپین با آزادسازی هورمون LH اندازه گیری می کند. این آزمایش در تشخیص مشکلات هیپوفیز برای تولید این هورمون بسیار اهمیت دارد. اگر مشکل مربوط به هیپوفیز نباشد پزشک بررسی های دیگری برای پیدا کردن مشکل انجام می دهد تا بفهمد کدام یک از اندام ها دچار اختلال شده اند. 

دلایل انجام آزمایش خون LH چیست؟

دلایل زیادی برای انجام آزمایش خون LH وجود دارد. مقدار LH بر باروری، قاعدگی و بلوغ تاثیر می گذارد. به طور کلی دلایل انجام آزمایش هورمون  LH عبارتند از:

• زن برای باردار شدن مشکل دارد.
• زن پریودی نامنظمی دارد.
• احتمالا خانم وارد یائسگی شده است.
• مرد علائم تستوسترون پایین داشته باشد، مانند کاهش در میل جنسی
• احتمالا بیماری هیپوفیز وجود دارد.
• دختر یا پسر زود یا دیر وارد مرحله بلوغ شده اند. 

پزشک آزمایش خون LH را همراه با اندازه گیری هورمون های دیگر مانند تستوسترون، پروژسترون، FSH و استرادیول توصیه می کند. 

چرخه قاعدگی و یائسگی

اگر پریودی شما قطع شد یا نامنظم باشد، پزشک مقدار LH موجود در خون را بررسی می کند. مقدار LH بعد از یائسگی افزایش می یابد زیرا تخمدان شما عملکرد نامناسبی دارد و این ناشی از میزان تولید هورمون LH است.

باروری

اگر شما مشکلی در بارداری داشته باشید، پزشک آزمایش خون LH را توصیه می کند. سطح LH می تواند مشکل منبع تخمک در تخمدان زن و تعداد اسپرم مرد را نشان دهد، که هر دو آنها بر باروری تاثیر می گذارد.

بلوغ

برای یک فرد جوان و معمولا کودکان نزدیک به سن بلوغ، پزشک ممکن است آزمایش خون LH برای پیدا کردن علت تاخیر در بلوغ یا بلوغ زودرس انجام دهد. پزشک برای تشخیص روند بلوغ دختران و پسران علائمی مانند رشد سینه و قاعدگی در دختران، رشد بیضه و آلت تناسلی در پسران و رشد موهای ناحیه تناسلی در پسران و دختران را بررسی می کند.

بارداری

برای تعیین زمان تخمک گذاری، نیز می توان از این آزمایش استفاده کرد. هنگامی که LH شروع به افزایش می کند، به این معنی است که طی یک الی دو روز آینده تخمک گذاری انجام می شود. خوشبختانه این تست ها به راحتی در خانه توسط کیت های موجود برای تشخیص روزهای تخمک گذاری انجام می شوند.

آزمایش LH چگونه انجام می شود؟

برای انجام آزمایش خون LH، مسئول آزمایش خون مقدار کمی خون از بازوی شما می گیرد. مراحل انجام آن مانند یک آزمایش خون ساده است. یعنی یک کمربند لاستیکی برای مشخص شدن بهتر رگ ها به دور بازو بسته شده، روی یک رگ مشخص الکل می مالند تا ضدعفونی شود و با یک سرنگ نازک به اندازه مورد نیاز برای آزمایش خون می گیرند که معمولا بدون درد است. سپس نمونه را در آزمایشگاه قرار می دهند تا اندازه گیری هورمون LH انجام شود.

از آنجائیکه مقدار LH در خون با چرخه قاعدگی تغییر می کند، ممکن است چند نمونه برای اندازه گیری دقیق میزان LH شما ضروری باشد. علاوه بر آزمایش خون در مواردی ممکن است پزشک از کیت های مخصوص اندازه گیری LH مانند کیت های مشخص کننده روزهای تخمک گذاری استفاده کرده و از طریق ادرار میزان این هورمون را بررسی کند. اما دقت آن به اندازه آزمایش خون نیست.

خطرات همراه با آزمایش خون LH چیست؟

خطرات زیادی در رابطه با خون گرفتن وجود ندارد. محل سوزن ممکن است پس از آزمایش کمی کبود شود، اما اگر با استفاده از باند بر روی آن فشار آورید، این کبودی کاهش می یابد. التهاب وریدها نیز، که بسیار نادر است، ممکن است در هنگام کشیدن خون اتفاق بیفتد. این حالت زمانی اتفاق می افتد که رگ بعد از خون گرفتن ملتهب شود. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، پزشک یک کمپرس گرم روی رگ قرار می دهد. اگر اختلال خونریزی دارید حتما برای جلوگیری از عوارض ناشی از خون گرفتن قبل از انجام آزمایش به پزشک خود بگویید.

چگونه می توان برای آزمایش خون LH آماده شد؟

پزشک دستورالعمل های دقیق برای آماده شدن جهت آزمایش خون را به شما می گوید. ممکن است به شما گفته شود مصرف داروهای خاصی را که می تواند بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد، متوقف کنید، بنابراین مطمئن شوید که تمام داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید را به پزشک اطلاع داده اید. اگر زن هستید، باید 4 هفته قبل از تست، مصرف قرص های هورمونی یا قرص های دیگر را متوقف کنید. پزشک شما همچنین تاریخ آخرین پریودی شما را برای بررسی دقیق تر می پرسد زیرا این هورمون در بدن خانم ها در طول چرخه قاعدگی تغییر می کند.

پیش از خون دادن باید به مدت هشت ساعت از خوردن یا نوشیدن اجتناب کنید. اگر هفت روز قبل از آزمایش خون LH هر گونه آزمایش یا بررسی با مواد رادیواکتیو انجام داده اید، به پزشک اطلاع دهید. این مواد می توانند در نتایج آزمایش اختلال ایجاد کنند و ممکن است به همین دلیل پزشک انجام آزمایش را به تعویق بیندازد.

تفسیر آزمایش LH

پزشک به شما می گوید نتایج آزمایش کی آماده می شود و در خصوص سطح هورمون با شما صحبت می کند. مطابق نظر گروه آسیب شناسی و آزمایشگاه پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سان فرانسیسکو، اگر LH در سطح مقادیری که در ادامه گفته می شود باشد طبیعی است.  (مقادیر براساس واحد بین المللی بر لیتر (IU/L) است): 

• خانم در فاز فولیکولی چرخه قاعدگی: IU/L 5/12- 9/1 
• خانم در پیک چرخه قاعدگی: IU/L 3/76- 7/8
• خانم در فاز جسم زرد چرخه قاعدگی: IU/L  9/16- 5/0
• خانم باردار: کمتر از IU/L  5/1
• خانم بعد از یائسگی: IU/L 54- 9/15 
• خانم در حین استفاده از قرص های ضد بارداری: IU/L 6/5- 7/0
• مرد بین سن 20 تا 70 سالگی: IU/L  9/7- 7/0
• مرد بالای سن 70: IU/L 34- 1/3

نتایج بسته به شرایط شما متفاوت خواهد بود. به طور کلی برخی از تفاسیر عمومی LH به صورت زیر است:

نتایج آزماش هورمون LH برای زن ها

در زنان افزایش مقدار LH و FSH مشکلی در تخمدان را نشان می دهد. این مشکل شکست اولیه تخمدان نامیده می شود. دلایل شکست اولیه تخمدان عبارتند از:

• تخمدانی که به درستی رشد نکرده است.
• ناهنجاری های ژنتیکی مانند سندروم ترنر
• قرار گرفتن در معرض پرتو
• سابقه مصرف داروهای شیمی درمانی
• بیماری های خود ایمنی
• تومور تخمدان
• بیماری تیروئید یا آدرنال
• تنبلی تخمدان

مقدار کم LH و FSH نیز شکست ثانویه تخمدان نامیده می شود. این بیماری زمانی رخ می دهد که قسمت دیگری از بدن باعث این اختلال شود. در بیشتر موارد، این مسئله نتیجه ایجاد مشکل در ناحیه ای از مغز یا هیپوفیزمی باشد که در تولید هورمون ها نقش دارند.

نتایج آزماش LH  برای مردها

در مردان، مقدار زیاد LH نشانه شکست اولیه بیضه می باشد. دلایل این بیماری عبارتند از:

• ناهنجاری کروموزومی از جمله سندرم Klinefelter
• شکست در رشد غده جنسی
• سابقه عفونت ویروسی مانند mumps
• ضربه روحی
• قرار گرفتن در معرض پرتو
• سابقه مصرف قرص های شیمی درمانی
• بیماری خودایمنی
• تومور مانند تومور سلول های بنیادین

شکست ثانویه بیضه به خاطر مشکلات مربوط به مغز مانند بیماری هیپوتالاموس اتفاق می افتد. همچنین اگر پزشک GnRH تزریق کند و LH کاهش یابد یا ثابت بماند، به معنی وجود اختلال در غده هیپوفیز است. مقدار کم هورمون LH در مردان بالغ باعث کاهش تستوسترون می شود که باعث بروز مسائل زیر می شود:

• ناتوانی جنسی
• کاهش میل جنسی
• خستگی

نتایج آزماش LH  برای کودکان

برای کودکان، مقدار بالای LH باعث بلوغ زودرس می شود. این مسئله بلوغ پیش از موعد نامیده می شود. براساس نظر انجمن شیمی درمانی آمریکا، دخترها بیشتر از پسرها در معرض این مشکل هستند. دلایل زیر باعث این مسئله می شود:

• تومور در سیستم عصبی مرکزی
• آسیب مغزی
• تورم یا عفونت در سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت یا ورم مغز
• سابقه جراحی مغز
• سابقه تابش دهی به مغز

بلوغ تاخیری با مقدار پایین LH نشان دهنده بیماری های زیر است:

• مشکلات بیضه یا تخمدان
• کمبود هورمون
• سندرم ترنر
• سندرم Klinefelter
• عفونت مزمن
• سرطان
• بیماری مربوط به غذا خوردن

داروهای تنظیم کننده هورمون LH

داروهایی که به تنظیم LH کمک می کنند عبارتند از:

• ضد انعقادها
• کلومیفن
• دیگوکسین
• درمان های هورمونی
• قرص های ضد بارداری