قرص متفورمین برای چیست+نحوه مصرف آن

قرص متفورمین معمولا برای درمان قند خون بالا در بیماران دیابتی استفاده می شود. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید این قرص کاربردهای دیگری بخصوص برای خانم ها دارد. پزشکان از این قرص برای درمان  تنبلی تخمدان، کبد چرب و یا درمان چاقی  و بعنوان قرص لاغری در خانم ها استفاده می کنند.

در این مقاله به طور کامل در مورد قرص متفورمین برایتان توضیح خواهیم داد و همه موارد مربوط به آن را بررسی می کنیم. پس تا پایان مطلب با ما همراه باشید تا همه سوالاتتان برطرف شود.

قرص متفورمین چیست؟

متفورمین یک داروی دیابتی خوراکی است که به کنترل قند خون کمک می کند. متفورمین برای بهبود کنترل قند خون افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار می گیرد. گاهی اوقات در ترکیب با انسولین یا داروهای دیگر نیز استفاده می شود، اما این دارو برای درمان دیابت نوع 1 نیست و داروی اول درمان دیابت نوع 2 بشمار میرود. 

قرص متفورمین دارویی برای کاهش میزان مرگ و میر در بیماران دیابتی نوع دوم است و حتی بهبودی قابل ملاحظه ای را در بیماری های سرطان، چاقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، کبد چرب و بیماری های متابولیکی نشان داده است. چگونگی عملکرد متفورمین در بدن بطور کامل مشخص نیست، اما آشکارترین عملکرد آن افزایش حساسیت به انسولین، کاهش غلظت گلوکز، افزایش دریافت قند توسط سلول و کاهش گلوکونئوژنز است.

موارد منع استفاده از متفورمین

 - اگر در معرض بیماری شدید کلیوی هستید و متابولیسم دیابتی دارید، نباید متفورمین مصرف کنید.

-  اگر نیاز به هر نوع اشعه ایکس یا سی تی اسکن با استفاده از ماده رنگی که در رگ های شما تزریق میشود، دارید باید به طور موقت مصرف متفورمین را متوقف کنید.

- این دارو ممکن است یک بیماری جدی به نام اسیدوز لاکتیک ایجاد کند. اگر در حین مصرف قرص علائم خفیفی از قبیل درد عضلانی یا احساس ضعف، احساس بی حسی یا سردی در بازوها و پاها، مشکل تنفس، درد معده، تهوع با استفراغ، ضربان قلب آهسته یا ناگهانی، سرگیجه  یا خستگی مشاهده کردید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. ( احتمال ایجاد این بیماری با مصرف متفورمین در صورت کمبود آب بدن و مصرف زیاد الکل بیشتر می شود.)

قبل از مصرف قرص متفورمین به چه نکاتی توجه کنیم؟

در صورت حساسیت به قرص متفورمین و وجود برخی از بیماری ها نباید از متفورمین استفاده کنید و حتما باید پزشکتان را درجریان بگذارید. این بیماری ها عبارتند از:

•  بیماری کلیوی؛
• بیماری کبد؛
• سابقه بیماری قلبی یا حمله قلبی؛
• اگر اخیرا داروی کلرپروپامید مصرف کرده اید.
• در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید دوز دارو باید توسط پزشک معالج مشخص شود.
• بارداری
• دوران شیردهی

نحوه مصرف قرص متفورمین چگونه است؟

1. مصرف متفورمین باید دقیقا طبق تجویز پزشک شما انجام شود. پزشک ممکن است گاهی اوقات دوز دارو را تغییر دهد تا مطمئن شود بهترین نتیجه را دریافت می کنید. توجه داشته باشید که از این دارو بیشتر یا کمتر از مقدار توصیه شده مصرف نکنید.
2. بهتر است متفورمین را با وعده غذایی بخورید، مگر اینکه پزشک شما به غیر از این را به شما گفته باشد. برخی از اشکال متفورمین تنها یک بار در روز با شام مصرف می شود. 
3. قرص را نجوید و خرد نکنید. کل آن را قورت بدهید.
4. قند خون شما باید به طور مرتب بررسی شود. ممکن است نیاز به آزمایش های خون دیگری داشته باشید.
5. ممکن است افراد دیابتی با مصرف این قرص دچار افت قند خون شوند. افت قند خون علائمی مانند سردرد، گرسنگی، عرق کردن، سردرگمی، تحریک پذیری، سرگیجه یا احساس لرزش دارد. اگر قند خون شما می افتد، همیشه متفورمین را با مواد قندی مانند آب میوه، آبنبات سفت، کراکر، کشمش و نوشابه های غیررژیمی مصرف کنید. اطمینان حاصل کنید که خانواده و دوستان نزدیک شما می دانند در شرایط اضطراری چه کاری باید انجام دهند.
6. اگر دارای هیپرگلیسمی شدید هستید و نمی توانید بخورید یا بنوشید، باید از تزریق گلوکاگون استفاده کنید. پزشک می تواند کیت تزریقی اضطراری گلوکاگون را تجویز کند و به شما می گوید که چگونه از آن استفاده کنید.
7. قند خون خود را با دقت در طول زمان استرس، مسافرت، بیماری، جراحی یا مشکلات اورژانسی، ورزش شدید، بررسی کنید. این چیزها می تواند سطح گلوکز شما را تحت تاثیر قرار دهد و نیاز شما به متفورمین را تغییر دهد. البته نباید دوز دارو یا برنامه درمانی خود را بدون مشاوره دکتر خود تغییر دهید.
8. متفورمین تنها بخشی از یک برنامه کامل درمان است که ممکن است مصرف آن به همراه  رژیم غذایی دیابتی، ورزش، کنترل وزن و مراقبت های ویژه انجام شود.
9. در صورت مصرف متفورمین، ممکن است پزشک ویتامین B12 نیز تجویز کند. مقدار ویتامین B12 را مطابق آن چه پزشک تجویز کرده است مصرف کنید.
10. قرص متفورمین را در دمای اتاق به دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید.

عوارض جانبی متفورمین چیست؟

متفورمین دارای حداقل اثرات جانبی است. شایعترین عوارض این قرص مشکلات گوارشی مانند تهوع و استفراغ است که حدودا 20 تا 30 درصد افراد مصرف کننده را مبتلا می کند. جدی ترین عارضه این قرص بیماری اسیدوز لاکتیک است که عمدتا در بیماران دیابتی مبتلا به مشکلات کلیوی و کبدی اتفاق می افتد. 

اگر علائم واکنش آلرژیک به قرص متفورمین دارید، با اورژانس تماس بگیرید. این علائم عبارتند از:

• کهیر
• تنگی نفس
• ورم صورت، لب ها، زبان یا گلو

بعضی از افراد در هنگام مصرف متفورمین، دچار اسیدوز لاکتیک می شوند. علائم اولیه ممکن است در طول زمان بدتر شود و این بیماری مرگبار نیز هست. در صورتی که علائم زیر را داشتید با اورژانس تماس بگیرید:

•  درد عضلانی یا ضعف
• احساس بی حسی و یا سردی در دست و پا
• مشکل تنفسی
•  احساس سرگیجه، خستگی یا ضعف شدید
• درد معده، تهوع و استفراغ
•  ضربان کم یا زیاد قلب 

عوارض جانبی کلی متفورمین شامل موارد زیر است:

•  تهوع، استفراغ، ناراحتی معده؛ یا
•  اسهال (22 درمان خانگی اسهال به روش آسان)

چه مقدار قرص متفورمین را مصرف کنم؟

مقدار مشخص دوز مصرفی باید توسط پزشک معالج بر اساس شرایط بیمار تجویز شود. اما به طور کلی برنامه مصرف متفورمین به شکل زیر است:

دوز بزرگسالان برای دیابت نوع 2:

اثرات کوتاه مدت آن:

• دوز اولیه: 500 میلی گرم خوراکی دو بار در روز یا 850 میلی گرم خوراکی یکبار در روز
• تثبیت دوز: افزایش 500 میلی گرمی در هفته یا 850 میلی گرم هر 2 هفته 
• دوز نگهدارنده: 2000 میلی گرم در روز
• حداکثر دوز: 2550 میلی گرم در روز

 بهتر است برای افزایش دوز مصرفی متفورمین 2 تا 3 بار در روز با وعده غذایی آن را مصرف کنید. به آرامی میزان دوز مصرفی را افزایش دهید تا عوارض جانبی دستگاه گوارش به حداقل برسد. 

اثرات طولانی مدت دارو:

• دوز اولیه: 500 تا 1000 میلی گرم خوراکی یک بار در روز
• تثبیت دوز: افزایش 500 میلی گرم در هفته 
• دوز نگهدارنده: 2000 میلی گرم در روز
• حداکثر دوز: 2500 میلی گرم در روز

دوز تجویزی در کودکان ( 10 سال یا بیشتر) برای دیابت نوع 2:

اثرات کوتاه مدت دارو:

• دوز اولیه: 500 میلی گرم خوراکی دو بار در روز
• تثبیت دوز: افزایش 500 میلی گرم در هفته 
• دوز نگهدارنده: 2000 میلی گرم در روز
• حداکثر دوز: 2000 میلی گرم در روز

چه داروهایی با متفورمین تداخل دارند؟

به پزشک خود در مورد تمام داروهاییی که در حال حاضر استفاده می کنید توضیح دهید. به ویژه اگر از داروهای دیگوکسین یا فورزماید مصرف می کنید. اگر متفورمین را با سایر داروهایی که می توانند قند خون را افزایش دهند مصرف کنید به احتمال زیاد دچار هیپرگلیسمی (قند خون بالا) می شوید. این داروها عبارتند از:

•  فنیتوئین؛
•  قرص های ضد بارداری یا قرص های درمان جایگزینی هورمون؛
•  داروهای درمان آسم، سرماخوردگی و یا آلرژی؛
•  دیورتیک ها یا "قرص آب"؛
• داروهای قلب یا فشار خون 
•  نیاسین (Advicor، Niaspan، Niacor، Simcor، Slo-Niacin و ...)؛
•  فنوتیازین ها (Compazine و ...)؛
•  داروهای استروئیدی (پردنیزون، دگزامتازون و ...)؛ 
•  داروهای تیروئید

متفورمین با داروهای زیر تداخل جدی تری دارد و نباید این داروها همراه با هم مصرف شوند.

• رانولازین
• سلژلین
• ترانیل سیپرومین
• اتانول

معرفی انواع قرص های متفورمین موجود در ایران

متفورمین یک نام کلی است و کارخانه های مختلف انواع آن را برای کاربردهای متفاوت تولید می کنند که عبارتند از:

1- قرص های پیوسته رهش

 قرص گلومت XR 

دوز شروع گلومت 500 میلی‌گرم و یک‌بار در روز است و حداکثر دوز مصرفی نباید بیشتر از 2000 میلی گرم در روز باشد. این دارو همراه با غذا (وعده شام) مصرف می‌شود. عوارض جانبی گلومت XR شامل اسهال، تهوع و ناراحتی معده است. این عوارض جانبی معمولاً بعد از مصرف دارو از بین می‌روند. مصرف دارو با وعده‌های غذایی می‌تواند به کاهش این عوارض جانبی کمک کند. اگر عوارض جانبی شما را بیش از چند هفته آزار داد، به پزشک اطلاع دهید که درمان را متوقف کرده و در صورت امکان داروی شما را تغییر دهد.

قرص گلای-وانس 500میلی گرم

این قرص کاربردهای فراوانی دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• درمان تنبلی تخمدان
• بارداری در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تخمدان های چند کیستی (PCOS)
• درمان ناباروری هایی که به علت عدم تخمک گذاری هستند.
• درمان خانم هایی که به کلومیفن هم مقاومت پیدا کردند

2- قرص گلوکوفاژ 500 میلی گرم

این قرص ، متفورمین فرانسوی است که باعث کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ و کاهش وزن می شود. این قرص عوارض جانبی کمتری نسبت به نمونه های ایرانی خود دارد. همچنین این قرص  با نام‌های تجاری گلومتزا، ریومت، گلوکوفاژایکس آر و ‌فورتامت نیز به فروش می ‌رسد.

3- زیپمت (سیتاگلیپتین + متفورمین)

زیپمت یک داروی ترکیبی است که شامل داروهای سیتاگلیپتین و متفورمین است. زیپمت می‌تواند همراه با رژیم غذایی و ورزش برای کاهش قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 استفاده شود. عوارض جانبی آن شامل موارد زیر است:

• گرفتگی یا آب‌ریزش بینی و گلودرد
• عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
• افت قند خون هنگام استفاده هم‌زمان با داروهای خاص مانند سولفونیل اوره یا انسولین
• نفخ، ناراحتی معده و سوءهاضمه
• ضعف
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• اسهال

مصرف زیپمت همراه با وعده‌های غذایی می‌تواند به کاهش عوارض جانبی گوارشی ناشی از مصرف متفورمین که معمولاً در ابتدای درمان اتفاق می‌افتد کمک کند. اگر مشکلات گوارشی غیرمعمول یا ناگهانی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. 

4- قرص گلوکودر

از این قرص برای پایین آوردن قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع2 همراه با ورزش و رژیم غذایی و همچنین به عنوان درمان کمکی به همراه انسولین و یا داروهایی نظیر گلی بنکلامید (سولفونیل اوره ها) جهت کنترل قند خون استفاده می شود.

12 سوال رایج درباره قرص متفورمین

1- اگر یک وعده قرص متفورمین را فراموش کنم چه اتفاقی می افتد ؟

به محض این که به یاد آوردید قرص فراموش شده را بخورید (دارو را با غذا مصرف کنید). اگر نوبت به قرص بعدی رسیده است قرص اضافی مصرف نکنید. هیچ گاه برای جبران قرص فراموش شده، دو قرص با هم نخورید.

2- اگر متفورمین را بیش از حد مصرف کنم چه اتفاقی می افتد؟

مصرف بیش از حد متفورمین باعث اسیدوز لاکتیک می شود که ممکن است کشنده باشد.

3- در صورت مصرف متفورمین چه چیزهایی نباید بخورم؟

از خوردن نوشیدنی های دارای الکل پرهیز کنید. الکل باعث کاهش قند خون می شود و خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را در هنگام مصرف متفورمین افزایش می دهد.

4- آیا متفورمین باعث کاهش وزن می شود؟

درمان با متفورمین سبب کاهش وزن بدن در مقایسه با سایر گزینه ها می شود. اما نباید سرخود از آن استفاده کنید.

5-  بهترین زمان برای مصرف متفورمین چه زمانی است؟

این قرص برای اکثر بیماران، دو بار در روز تجویز می شود. بهتر است این قرص صبح و شب همراه با غذا مصرف شود. 

6-  آیا بهتر است متفورمین را قبل از غذا مصرف کنید یا بعد از غذا؟

متفورمین باید با غذا مصرف شود تا به کاهش عوارض جانبی معده و روده کمک کند. بنابراین اگر در میان وعده غذایی یا بعد از آن مصرف شود بهتر است.

7- زمان اوج اثر متفورمین چه موقعی است؟

 اوج اثر متفورمین بین 4 و 8 ساعت بعد از مصرف می باشد.

8- چه مدت طول می کشد تا متفورمین اثر کند؟

 متفورمین یک داروی خوراکی است که سریع عمل می کند. اثر دارو را تا 48 ساعت بعد از شروع مصرف دارو مشاهده خواهید کرد. اما ممکن است حدود چهار تا پنج روز طول بکشد تا اثر آن را مشاهده کنید و این میزان به دوز مصرفی دارو بستگی دارد.

9-  چه مدت متفورمین در سیستم بدنی باقی می ماند؟

 متفورمین در سیستم شما 96 ساعت یعنی 4 روز باقی می ماند(5.5 ساعت و 17.6 ساعت)

10-  آیا متفورمین باعث آسیب کبد می شود؟

 متفورمین خود درمانی برای بیماری های کبدی است و در بیماران مبتلا به بیماری کبدی چربی غیرالکلی  و هپاتیت مزمن سودمند است. 

11-  آیا متفورمین باعث از دست دادن حافظه می شود؟

 FDA هشدار می دهد داروهای کاهش دهنده کلسترول شناخته شده به عنوان استاتین می تواند خطر عوارض شناختی برگشت پذیر داشته باشد . این عوارض شامل از دست دادن حافظه و سردرگمی است. متفورمینی که برای دیابت نوع 2 تجویز می شود نیز ممکن است مشکلات حافظه را ایجاد کند.

12- آیا متفورمین باعث ریزش مو می شود؟

 بسیاری از داروها می توانند باعث ریزش مو شوند. اما مصرف متفورمین علت ریزش مو نیست. 

سخن آخر

استفاده از انواع قرص های متفورمین و میزان آن ها باید تنها تحت نظر پزشک و بر اساس دستورالعمل خاص پزشک باشد تا عوارض جانبی این دارو را به حداقل برساند. سیستم بدنی هر فرد با دیگری متفاوت است. بنابراین بصورت خودسرانه و طبق تجربه ای که دیگران در مصرف این قرص داشته اند از آن استفاده نکنید. ممکن است با مصرف خودسرانه آن دچار عوارض جدی و کشنده شوید.