بیماری زردی در بسیاری از نوزادان تازه متولد شده رایج است و به دلیل افزایش ماده ای به نام بیلی روبین در ادرار و خون نوزاد ایجاد می شود. در بزرگسالان نیز این ماده تولید می شود، منتها به دلیل تکامل اندام های داخلی، کبد ورود این ماده به ادرار و یا خون را فیلتر می کند و از زردی جلوگیری می کند اما در نوزادان چون هنوز اندام های داخلی به طور کامل بالغ نشده اند این ماده در بدن پخش شده و نوزاد را دچار زردی می کند.
در این مقاله می خواهیم برایتان بگوییم چه کارهایی می توانید انجام دهید تا از ایجاد زردی در نوزادتان جلوگیری کرده و خطرات ناشی از آن را کاهش دهید! پس با ما همراه باشید:
کاهش فاکتورهای خطر در زردی نوزاد
1- در طول بارداری آزمایش خون بدهید!
- خون نامناسب مادر باعث افزایش احتمال شکستگی سلول های خونی و در نتیجه افزایش تولید بیلی روبین می شود. مادرهایی که گروه خونی آن ها O+ است باید در نظر داشته باشند ممکن است نوزاد نیاز به خون اضافی داشته باشد و ناسازگاری گروه خون و Rh آن از مهمترین فاکتورهای خطرناک برای ایجاد زردی در نوزادان است.
کمبود آنزیم ژنتیکی مثل کمبود دهیدروژناز گلوکز6 فسفات باعث افزایش احتمال زردی می شود زیرا سلول های خون از بین می روند و بیلی روبین بیشتری در خون پخش می شود. علاوه بر آزمایش خون پیش از تولد نوزاد، از پزشکتان بخواهید پس از تولد نوزاد و قبل از مرخص شدن از بیمارستان آزمایش زردی را برای نوزادتان انجام دهد.
2- تا می توانید از زایمان زودرس جلوگیری کنید.
زمانی که مجبور به زایمان زود رس می شوید و جنین قبل از هفته 38 ام به دنیا می آید بیشتر احتمال بروز زردی وجود دارد. در زایمان زود رس کبد نوزاد نارس نسبت به کبد نوزاد کامل، کمتر رشد کرده است. بنابراین مقدار بیشتری از بیلی روبین در بدن نوزاد پخش می شود.
از موادشیمیایی، مصرف الکل، تنباکو، مواد مخدر، آلاینده های محیطی و برخی داروها که باعث افزایش احتمال تولد زودرس می شود، دوری کنید. نام داروهای خطرناک در این زمینه را از پزشکتان بپرسید چون برای افراد مختلف می تواند متفاوت باشد.
آرام باشید. افزایش استرس و تنش باعث تولد زودهنگام فرزند می شود. تبخال، سیفیلیس و عفونت انگلی که از بیماری های مقاربتی هستند، باعث تولد زودهنگام و زردی می شود. بنابراین کاملا نکات بهداشت فردی را بخصوص در رابطه های جنسی خود رعایت کنید تا خطر ابتلا به عفونت را به حداقل برسانید .
3- احتمال زردی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند، بیشتر است!
در این حالت زردی به راحتی درمان می شود. شیر مادر معمولا پس از زایمان تا چند روز تولید نمی شود یا کم تولید می شود. در روزهای اول، نوزاد به جای شیر ماده ای از بدن مادر می خورد که كلستروم نامیده می شود؛ این ماده کم ولی غنی از مواد مغذی است.
چون نوزاد در روزهای اول شیر زیادی نمی خورد و کستروم نیز برای دستگاه گوارشی نوزاد سنگین است، احتمال پخش بیلی روبین در بدن نیز بیشتر است. پزشکان توصیه می کنند که در این زمان حتما به شیر دادن ادامه دهید تا با افزایش شیر مادر و تغییر ترکیب تغذیه نوزاد زردی کم کم برطرف شود.
برخی از پزشکان نیز طبق تجربه ممکن است پیشنهاد کنند که تنها در روزهای اول از شیر خشک برای تغذیه نوزادتان استفاده کنید.
روش های درمان زردی نوزاد
1- بلافاصله پس از تولد نوزاد شیردهی را آغاز کنید!
- مادرهایی که بلافاصله چند ساعت بعد از تولد نوزاد شیردهی را آغاز می کنند در درمان سریع تر زردی موفق تر از مادرهایی هستند که این کار را انجام نمی دهند. زیرا وزن اولیه ای که نوزاد پس از تولد با شیر خوردن به دست می آورد به بهبود عملکرد بهتر کبد و کاهش پخش بیلی روبین کمک می کند.
- کلستروم تولیدی توسط مادر باعث می شود سیستم گوارش نوزاد مواد زائد را حذف کند. بنابراین بیلی روبین را بهتر از روده خارج می کند. با این کار نوزاد زودتر مدفوع می کند و زردی زودتر از بدن او خارج می شود.
- برای دریافت شیر کافی بلافاصله پس از تولد، بهتر است از قبل با یک متخصص شیردهی مشورت کنید تا روش های صحیح شیر دادن را به شما آموزش دهد.
2- پس از شیردهی اولیه مرتبا به نوزادتان شیر دهید!
خوردن شیر با فاصله زمانی کوتاه، به افزایش وزن نوزاد و رشد و تکامل کبد او کمک می کند. نوزاد تازه متولد شده باید در روزهای اول حداقل 12 بار در روز شیر بخورد. با این کار شیر اصلی شما زودتر تولید می شود و به کاهش خطر ابتلا به زردی کمک بزرگی می کند.
3- نوزادتان را در برابر نور مهتابی قرار دهید.
- ماده بیلی روبین به نور ماوراء بنفش مهتابی حساس است و ازبین می رود. سپس به ماده ای تبدیل می شود که برای خروج از بدن نیازی به فیلتر شدن توسط کبد نداشته و در بدن پخش نمی شود.
- برای این کار نوزاد را هر روز یا یک روز در میان لخت یا با قنداق به مدت کمتر از 5 دقیقه در معرض نور خورشید یا مهتابی قرار دهید. توجه کنید که نباید بیشتر از این نوزادتان را در برابر نور قرار دهید زیرا پوستش بسیار حساس است و سریعا می سوزد. همچنین در زمانی که نوزاد در برابر نور قرار دارد دمای اتاق را بالا برده تا سرما نخورد.
- اگر خواستید نوزاد را در برابر نور خورشید قرارر دهید بهتر است تخت نوزاد را نزدیک پنجره ای که پرده دارد قرار دهید. پرده ها و پنجره حجم زیادی از اشعه ماورابنفش را فیلتر می کنند و از سوختن پوست نوزاد جلوگیری می شود.
زردی چگونه پیشرفت می کند؟
زردی در روزهای دوم و سوم پس از تولد ایجاد می شود و الگویی قابل پیش بینی را دنبال می کند. در بدن های سالم بیلی روبین محصولی نرمال است و هنگامی که گلبول های قرمز از هم جدا می شوند تشکیل می شود. بیلی روبین به کبد منتقل می شود و از طریق صفرا به مدفوع انتقال می یابد. در نوزادانی که زردی دارند، کبد هنوز به درستی کار نمی کند بنابراین بیلی روبین به جای انتقال به صفرا، در کبد و خون باقی می ماند.
برای بررسی زردی، پاشنه پای نوزاد را خراش انداخته و خون خارج شده را آزمایش می کنند. نوزادی که کمتر از 5 میلی گرم در دسی لیتر بیلی روبین داشته باشد نرمال است اما بیش از 5 میلی گرم غیر طبیعی است. نوزادی که از زردی کم تا متوسط رنج می برد نیازی به درمان ندارد زیرا بعد از یک یا دو هفته اثرات زردی با مراقبت صحیح از بین می رود. گاهی اوقات اگر سطح بیلی روبین بالا باشد، به سرعت بالا برود یا بعد از دو هفته پایین نیاید، پزشک فتوتراپی و قطره بیلی نایستر و یا حتی قرص فنوباربیتال را توصیه می کند (نور درمانی بی ضرر است و نوزاد آن را دوست دارد).
در مواردی نادر، نوزاد به تزریق خون نیاز دارد تا از شدت زردی کم شود.
علائم زردی نوزادان باید قبل از مرخص شدن از بیمارستان مورد بررسی قرار بگیرد!
در هنگام بررسی علائم، زرد بودن پوست صورت و سفیدی چشم یکی از رایج ترین نشانه های زردی است. بی خوابی و بی اشتهایی نوزاد نیز از نشانه های زردی است. شما باید سعی کنید برای شیردهی بیشتر نوزادتان را از خواب بیدار کنید. یکی از راهکارهای مناسب درآوردن لباس نوزاد برای بیدار شدن اوست.
چه زمانی زردی خطرناک میشود؟
زردی رایج ترین بیماری نوزادان است که معمولا با وزن گیری نوزاد با شیر مادر، به صورت خود به خودی از بین می رود. اما در مواردی نادر می تواند خطرناک شده و نیاز به معالجه داشته باشد. زیرا در صورت بیش از حد بودن بیلی روبین در خون این ماده به مغز انتقال پیدا کرده و مشکلات مغزی مانند موارد زیر را ایجاد می کند:
- آسیب دائمی مغز
- فلج مغزی ( ایجاد مشکل در یادگیری یا ناتوانی های رشدی)
- آسیب به مینای دندادن
- از دست دادن شنوایی
علائم هشدار دهنده و خطرناک زردی:
علائمی که باید تحت مراقبت جدی قرار بگیرند شامل رخوت، رنگ زرد، زرد بودن پا (بخصوص کف پا). همچنین گریه های بی دلیل، تب، ضعف عضلانی، ناراحتی و آشفتگی نوزاد هستند.
اگر سطح بیلی روبین بعد از دو روز از شروع تولد افزایش یابد، پزشک شیر خشک را توصیه می کند. در بیشتر موارد نیازی به شیر خشک نیست مگر این که سطح بیلی روبین 20 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باشد یا فاکتورهای خطرناک دیگری مثل تولد زود هنگام نوزاد، بیماری های خونی، یا از دست دادن وزن مشاهده شود. شیر خشک باعث می شود ارتباط شیردهی موفقی بین فرزند و مادر برقرار نشود. بنابراین پیش از شیر خشک دادن به نوزاد با پزشک مشورت کنید و از مزایا و معایب آن آگاه شوید.
حرف آخر
همان طور که گفته شد زردی یک بیماری رایج در نوزادان است و بیش از 60% نوزادان در بدو تولد به آن مبتلا می شوند. در اکثر مواقع خطر خاصی نوزادان را تهدید نکرده و با مراقبت های لازم و انجام توصیه های پزشک، به راحتی می توانید آن را درمان کنید.
Laura Marusinec. How to Prevent Jaundice in Newborns.Updated: March 30, 2019
