18 درمان نفخ شکم نوزاد

گاهی نوزادان گریه های شدیدی می کنند که ممکن است نفهمیم علت آن چیست و کودکمان حسابی اذیت شود. یکی از دلایل شایع گریه های شدید در نوزادان ایجاد نفخ و ناتوانی خروج گاز بعد از خوردن شیر می باشد. علائم این درد معمولا جمع کردن پاها به سمت بالا و تلاش برای فشار آوردن بر قسمتی است که درد دارد. اگر شما تشخیص دهید که ناراحتی فرزندتان چیست 50 درصد مرحله را پیش رفته اید و به سراغ راه حل می روید. در این مقاله می خواهیم شما مادر اومایی عزیز را با نکاتی درباره نفخ شکم نوزاد و روش های درمانی آن آشنا کنیم.

در این مقاله می خوانیم:

علائم نفخ شکم نوزاد

اگر کودک بدون هیچ دلیل مشخصی بهانه می گیرد و گریه میکند و بیقرار است، احتمالا درد ناشی از گاز و نفخ دارد. بچه ها معمولا در این وضعیت پاهای خود را بالا می برند و پشت خود را می کشند. (این علائم می تواند نشانه های کولیک یا ریفلاکس نیز باشد).

چه چیزی سبب ایجاد گاز یا نفخ شکم نوزاد می شود؟

عوامل متعددی می تواند باعث نفخ شکم شود. این عارضه معمولا در نوزادان در سه ماه اول زندگی شایع است، زیرا روده های آنها در حال بالغ شدن است و هنوز کاملا تکامل پیدا نکرده اند. همچنین این مشکل بین سنین 6 تا 12 ماه یعنی زمانی که نوزاد برای اولین بار غذاهای متفاوتی را امتحان می کند معمول و به شکل زیر می باشد:

1- مصرف یک پروتئین خاص در شیر خشک یا شیر مادر

درد گاز در کودک شیرخوار ممکن است ناشی از عدم تحمل پروتئین در رژیم غذایی باشد. شناسایی و حذف مواد غیرمجاز ممکن است کمک کند. در این موارد در اغلب اوقات مصرف محصولات لبنی یکی از عوامل اصلی می باشند.

اگر نوزاد شما شیر خشک می خورد و درد نفخ شکم دارد، احتمالا به دلیل عدم تحمل پروتئین در شیر خشک است. در این صورت باید با مشورت پزشک محصول دیگری را جایگزین کنید.

2- خوردن سبزیجات خاص

نوزادان نیز مانند بزرگسالان، پس از خوردن سبزیجات خاص، مانند بروکلی و گل کلم، نفخ می کنند (لیست مواد نفاخ و ضد نفخ در دوران شیردهی). اگر فرزند شما این غذاهای سالم را بخورد، خوب است. فقط سعی کنید از این موادغذایی به مقدار زیاد به او ندهید. همچنین حالت پخته این سبزیجات را استفاده کنید.

3- نوشیدن آبمیوه

نوزادان نباید چیزی جز شیر مادر  یا شیر خشک (و آب را تا 6 ماهگی) مصرف کنند. هضم فروکتوز و ساکروز موجود در آبمیوه برای آن ها دشوار است و در نتیجه باعث نفخ و یا اسهال می شود.

4- عدم نوشیدن آب به مقدار کافی

آب برای زیر نوزاد 6 ماه توصیه نمی شود. هنگامی که کودک شما 6 ماهه است، نوشیدن آب مشکلات گاز را برطرف نمی کند، اما یبوست را بهبود می بخشد. یبوست اغلب با گاز و ناراحتی شکم همراه است. (برای یبوست نوزاد چه باید کرد؟)

در روز 2 تا 4 اونس آب (56 الی 113 میلی لیتر) به علاوه شیر مادر به نوزاد شش ماهه خود بدهید. همانطور که نوزاد شما به 12 ماه نزدیک می شود، این مقدار را به 4 تا 6 اونس آب  (156 الی 170 میلی لیتر) در روز افزایش دهید.

چه زمانی برای نفخ شکم نوزادم به پزشک مراجعه کنم؟

اگر چند بار در روز و برای بیش از سه روز متوالی نوزاد مشکل نفخ داشت، یا اگر گاز با سایر علائم مانند استفراغ، اسهال یا تب همراه باشد، باید به پزشک اطفال مراجعه کنید.

18 درمان نفخ شکم نوزاد 

در این قسمت راه کارهایی برای تسکین نفخ شکم نوزاد معرفی شده است:

1- شکم نوزاد را ماساژ دهید:

شکم نوزاد را در جهت عقربه های ساعت مانند تصویر زیر به آرامی ماساژ دهید. این کار باعث آرام شدن نوزاد می شود و کم کم گازهای جمع شده در روده خارج می شوند.

• روده ها در جهت عقربه های ساعت حرکت می کنند. بنابراین بهترین جهت چرخش جهت عقربه های ساعت است.
• دستتان را فشار ندهید. سعی کنید باعث ناراحتی نوزاد نشوید. 
• ماساژ شکم علاوه بر خارج کردن گاز معده به کودک ارامش می دهد. 
• همچنین می توانید نوزاد را روی زانوی خود قرار دهید، و پشت او را بمالید. این کار نیز موجب آزاد شدن فشار می شود.

2- حالت قرار گیری نوزاد را تغییر دهید:

اگر گاز در روده نوزاد گیر کرده باشد، بهتر است حالت قرار گیری او را مانند تصویر زیر تغییر دهید و کمی صبر کنید تا گاز کم کم آزاد شود.

• اگر نوزاد دراز کشیده است، او را بلند کنید و بنشانید. می توانید او را راه ببرید. حرکت باعث خروج گاز از سیستم می شود.
• نوزاد را به شکلی بگیرید که شکمش به سمت پایین باشد. بیشتر نوزادان این حالت را دوست دارند و گاز گیر افتاده خارج می شود.

3- نوزاد را به پشت بخوابانید و پاهایش را به نرمی به حالت رکاب حرکت دهید:

اگر شکم نوزاد سفت شده و پر از گاز باشد، نوزاد دست هایش را تکان می دهد و با پاها لگد می زند. در این صورت او را مانند تصویر زیر به پشت خوابانده و پاها را بصورت رکاب دوچرخه حرکت دهید تا گازها کم کم خارج شوند. در صورتی که این حرکت خوشایند نوزاد نبود و به گریه افتاد نیازی نیست این روش را ادامه دهید.

4- تکان دادن را امتحان کنید:

تکان دادن باعث آرام شدن نوزاد و خروج گاز بصورت تدریجی از بدن او می شود. راه های پیشنهادی شامل موارد زیر است:

• نوزاد را در آغوش بگیرید و او را جلو عقب کنید. در این حال برایش آواز بخوانید.
• نوزاد را در ماشین قرار دهید و در اطراف منزل دور بزنید. تغییر صحنه های اطراف و صدای موتور باعث آرام شدن نوزاد و به خواب رفتن او می شود.
• نوزاد را درکالسکه قرار دهید و اطراف منزل دور بزنید. این حرکات باعث خروج گاز از بدن نوزاد می شود.

5- از پزشک درباره قرص های بدون نسخه نفخ شکم بپرسید:

اگرچه قرص هایی مخصوص نفخ شکم نوزاد وجود دارد اما بهتر است پیش از خرید قرص با پزشک مشورت کنید. 

• نوزادی که قرص های تیروئید می خورد نباید از این قرص های ضد نفخ مصرف کند.
• قرص های بدون نسخه معمولا حاوی سیمتیکون هستند که شاید خیلی برای نوزاد مناسب نباشند.
• نکات و دستورالعمل نوشته شده بر روی پاکت قرص را مطالعه کنید و طبق آن عمل کنید.

6- درباره پروبیوتیک با پزشک صحبت کنید:

پروبیوتیک برای درمان مشکلات مربوط به سیستم گوارش می باشد. در واقع پروبیوتیک باعث تعادل باکتری های مفید روده شده و گوارش غذا را راحت تر می کند. در نتیجه از نفخ و یبوست پیش گیری می شود. اما مصرف پروبیوتیک برای نوزاد توصیه نمی شود.

• مطالعات نشان می دهد پروبیوتیک باعث کاهش قولنج نوزاد می شود. اگر گریه نوزاد به خاطر قولنج باشد پروبیوتیک تحت نظر پزشک برای او استفاده کنید.
• پزشک متناسب با مشاهدات قبلی و سلامت نوزاد قرص تجویز می کند.

7- پیش از استفاده از هر گونه قرصی با پزشک مشورت کنید:

روش های درمانی گیاهی خانگی و مکمل ها توسط بهداشت نظارت نمی شوند. به همین دلیل ممکن است مواد مضری داشته باشند و برای نوزاد مناسب نیستند. اما اگر پزشک به شما اجازه داد می توانید نوزاد را با آن ها آرام کنید. 

• از چای گیاهی بدون کافئین استفاده کنید تا نوزاد تمام شب بیدار نباشد.
• پیش از استفاده از آب قند از پزشک اجازه بگیرید زیرا احتمال دارد با شیر مادر یا شیر خشک تداخل داشته باشد. در صورت تایید پزشک مقدار بسیار کمی از آن را در حد چند قطره به نوزاد بدهید.
• استفاده از گرایپ واتر که قبل از آن باید با پزشک مشورت کنید. این فرمول حاوی رازیانه، زیره سیاه، زنجبیل، شوید، بابونه و قرص نعناع است. از فرمولی که حاوی الکل و بی کربنات سدیم است استفاده نکنید

8- نوزاد را حمام کنید!

یک حمام آب گرم به همراه چند قطره روغن بابونه یا اسطوخودوس باعث آرامش نوزاد می شود.

اگر علائم جدی تر از نفخ مانند موارد زیر را مشاهده کردید فورا نوزاد را به اورژانس ببرید. علائم جدی شامل:

• تب
• ورم و نفخ شکم
• مدفوع خونی یا مدفوع همراه با مخاط
• استفراغ
• اسهال
• کاهش اشتها
• رنگ پریدگی
• ناتوانی در مک زدن
• گریه ای که با گریه های عادی فرق می کند
• به سختی نفس کشیدن یا تغییر در سرعت تنفس
• هشیار نبودن
• هنگامی که او را لمس می کنید ناراحت می شود.

9- نوزاد بهانه گیر را به سرعت آرام کنید

برخی نوزادان در هنگام گریه، هوا قورت می دهند. اگر نوزاد گریه می کند او را بلند کنید و آرامش کنید. زیرا این هوا باعث جمع شدن گاز در معده و روده می شود و گریه های شدیدتری در انتظار شما خواهد بود. 

• برخی نوزادان بسیار حساس هستند و بدون کمک والدین آرام نمی شوند (علت گریه نوزاد در شب).
• می توانید با بغل کردن و آرام کردن نوزاد از قورت دادن هوا جلوگیری کنید.

10- در هنگام شیر دادن به نوزاد او را به حالتی مناسب بغل کنید:

بغل کردن باعث کاهش قورت دادهن هوا توسط نوزاد می شود. برای این کار بهتر است سر نوزاد بالای شکم مادر قرار بگیرد. بنابراین شیر را راحت تر قورت می دهد. حالت های رایج بغل کردن نوزاد شامل:

• مادر و نوزاد بغل یکیدیگر روی تخت قرار دارند و شکم های آن ها در تماس است و سر نوزاد روی سینه مادر است.
• حالتی که نوزاد مانند توپ فوتبال در آغوش مادر است، پای او زیر بغل مادر است و سر او روی سینه نزدیک پای نوزاد است.
• حالتی که مادر نوزاد را مانند توپ فوتبال در آغوش گرفته است و با سینه دیگر به او شیر می دهد.
• حالتی که سر نوزاد توسط آرنج مادر مهار شده است و بدن او روی ساعد مادر است.

11- به نوزاد کمک کنید بعد از شیر خوردن آروغ بزند:

اگر نوزاد در طول شیر خوردن بهانه می گیرد، اجازه دهید هر چند دقیقه آروغ بزند (همه چیز درباره آروغ زدن نوزاد). حالت هایی که نوزاد می تواند آروغ بزند شامل:

• صاف بنشینید و نوزاد را بر روی قفسه سینه خود نگه دارید. در این حالت چانه نوزاد روی شانه شما قرار می گیرد و به آرامی به پشتش ضربه بزنید.
• نوزاد را صاف بنشانید. چانه اش را با یک دست بگیرید و با دست دیگر آهسته به پشتش ضربه بزنید.
• نوزاد را به شکم بخوابانید به طوری که سرش بالاتر از قفسه سینه اش باشد سپس آهسته به پشتش ضربه بزنید.

12- راه های شیر دادن با شیشه شیر را ارزیابی کنید:

تغییرات کوچک می تواند مانع از قورت دادن هوا در طول شیر خوردن و جمع شدن گاز در شکم از طریق شیشه شیر شود.

• شیشه شیر را به قدر کافی بالا نگه دارید تا سر آن پر از شیر شود. اگر قسمتی از نوک شیشه شیر هوا داشته باشد، نوزاد هوا را به همراه شیر قورت می دهد.
• در صورت نفخ مداوم از شیشه شیری متفاوت استفاده کنید یا سر شیشه را عوض کنید. اگر سر شیشه کوچکتر باشد نوزاد هوای کمتری به همراه شیر قورت می دهد.
• سوراخ نوک شیشه نباید خیلی کوچک باشد یا بیش از حد بزرگ باشد. یک سوراخ بسیار کوچک، باعث بهانه جویی نوزاد می شود. و سوراخ بیش از حد بزرگ باعث می شود که مایع به سرعت جریان یابد.
• بعضی از شیشه ها طوری طراحی شده اند که مصرف هوا را کاهش میدهند. برخی از آنها منحنی هستند، در حالی که برخی دارای دریچه یا درز داخلی هستند تا مانع تشکیل حباب های هوا در مایع شود.

13- با پزشک نوزاد صحبت کنید شاید نوزاد به شیر گاو موجود در شیر خشک حساسیت دارد:

بعضی نوزادان به شیر گاو حساسیت دارند. این نوزادان شیر خشکی که راحت تر هضم می شود را بهتر تحمل می کنند. اگر شیر خشک باعث نفخ شکم نوزاد شود، پس از دو روز متوجه می شوید. 

14- با پزشک صحبت کنید شاید نوزاد به ماده ای داخل شیر شما حساسیت دارد!

اگر نوزاد به شیر شما حساسیت دارد سعی کنید مواد غذایی زیر را مصرف نکنید. البته چند هفته طول می کشد تا تاثیر کاهش نفخ شکم را در نوزاد مشاهده کنید. برخی موادغذایی آلرژی زا شامل این موارد می باشند:

• لبنیات
• بادام زمینی
• آجیل
• گندم
•  سویا
• ماهی 
• تخم مرغ

15- حرکت دوچرخه را انجام دهید:

نوزاد را به پشت بخوابانید، پاهای او را نگه دارید و حرکت دوچرخه انجام دهید. برای بعضی از نوزادان، این حرکت گاز و سایر ناراحتی های شکم را کاهش می دهد.

16- اجتناب از تغذیه در هنگام عصبانیت:

قبل از اینکه کودک گرسنه شود به او غذا بدهید. زیرا اگر از گرسنگی گریه کند، احتمال دارد هوای بیشتری همراه غذا وارد شکم او شود. همچنین سعی کنید در محیطی آرام به کودک غذا بدهید، طوری که نور کافی وجود داشته باشد، موسیقی ملایم بگذارید و از بچه های دیگر بخواهید بی سر و صدا بازی کنند.

17- صاف نگه داشتن نوزاد در هنگام تغذیه:

سعی کنید کودک را در حین تغذیه صاف نگه دارید تا غذا راحت تر به سمت معده و روده حرکت کند. اگر کودک پیچ بخورد هوای بیشتری وارد شکم او می شود.

18- گاهی اوقات مادر باید برای برطرف شدن مشکلات نفخ شکم از رژیم غذایی ضد کولیک پیروی کند.

سخن آخر

خیلی از ناراحتی ها و گریه های نوزاد ما به دلیل اشتباهاتی است که در هنگام مراقبت از آن ها انجام می دهیم. این مسئله برای مادرانی که تجربه اولشان است بیشتر پیش می آید. اگر بتوانید قبل از به دنیا آمدن فرزندتان به اندازه کافی در این باره مطالعه کنید و یا حتی به کلاس های آموزشی بروید تا حد زیادی از ناراحتی های کودکتان کم می کنید و با این کار آرامش خودتان نیز بیشتر است.