12 نوع کیست تخمدان و درمان آن

یکی از بیماری هایی که بسیاری از خانم ها در سنین باروری دچار آن می شوند کیست تخمدان است که در موارد شدید می تواند بر بارداری تاثیر منفی بگذارد. این کیست ها انواع مختلفی دارند و هرچه زودتر تشخیص داده شده و درمان شوند به نفع فرد مبتلا می باشد. در این مقاله می خواهیم 12 نوع کیست تخمدان و نحوه درمان آن ها را به شما بانوان اومایی معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

در این مقاله می خوانیم:

تخمدان ها چگونه کار می کنند؟

تخمدان ها دو اندام کوچک و لوبیا شکل هستند که بخشی از سیستم تولید مثل را تشکیل می دهند. هر خانم دو تخمدان دارد که هر یک از تخمدان ها در یک طرف رحم قرار دارند. تخمدان دو وظیفه اصلی دارد:

•  هر 28 روز یک تخمک قابل باروری را به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی آزاد می کنند.
•  هورمون های زنانه، استروژن و پروژسترون، که نقش مهمی در تولید مثل دارند را آزاد می کنند.

کیست های تخمدان ممکن است به صورت همان زمان دو تخمدان را تحت تاثیر قرار دهند یا ممکن است تنها بر روی یک تخمدان اثر بگذارند.

علائم کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان معمولا در صورتی که دچار پارگی شود، خیلی بزرگ باشد، یا منبع خون به تخمدان را مسدود کند، علائمی ایجاد می کند. در این شرایط، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:

•  درد لگن - این درد می تواند از یک احساس ناخوشایند تا یک درد شدید و ناگهانی متغیر باشد.
•  درد در هنگام رابطه جنسی
•  مشکل تخلیه روده 
•  نیاز مکرر به ادرار کردن
•  پریودی های سنگین، دوره های نامنظم یا دوره های سبک تر از حد طبیعی
•  التهاب و تورم شکم 
•  احساس سیری زیاد کمی پس از خوردن 
•  مشکل حاملگی - اگرچه در بسیاری از خانم ها حاملگی تحت تاثیر کیست تخمدان قرار نمی گیرد.

اگر علائم پایدار کیست تخمدان را دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.  اگر درد ناگهانی و شدید لگن دارید، باید بلافاصله با پزشک، اورژانس یا نزدیکترین درمانگاه تماس بگیرید.

کیست تخمدان و باروری

کیست تخمدان معمولا از بارداری شما جلوگیری نمی کند، گرچه بعضی اوقات ممکن است در حالت شدید بیماری بارداری شما را دچار مشکل کند. اگر نیاز به عمل برای برداشتن کیست دارید، جراح به شما کمک می کند در حین برداشتن کیست به باروری شما آسیبی وارد نشود. یعنی سعی می کند در هنگام برداشتن کیست به بافت های تخمدان ها آسیبی نرسد و یا یکی از تخمدان ها را خارج کند. 

در برخی موارد، جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان ضروری است. در این صورت شما دیگر تخمکی برای آزاد سازی و بارداری نخواهید داشت. حتما قبل از عمل با جراح خود درباره اثرات بالقوه جراحی بر باروری صحبت کنید.

انواع کیست تخمدان را بشناسید!

کیست تخمدان زمانی بزرگ است که بیش از 5 سانتیمتر باشد و کیست تخمدان غول پیکر بیش از 15 سانتیمتر می باشد. در کودکان، کیست تخمدان بالای سطح ناف بزرگ در نظر گرفته می شود. انواع کیست ها عبارتند از:

کیست تخمدان عملکردی

اکثر کیست های تخمدان به طور طبیعی به عنوان نتیجه چرخه قاعدگی در طول سال های باروری خانم ایجاد می شوند. پیش از تخمک گذاری، فولیکول های کوچک در تخمدان ایجاد می شوند. این فولیکول ها هورمون ها را آزاد می کنند و هنگام تخمک گذاری تخمک را خارج می کنند. گاهی اوقات، یک فولیکول طبیعی به رشد خود ادامه می دهد و پس از چرخه قاعدگی مایع خود را حفظ می کند؛ به این حالت کیست عملکردی می گویند. این کیست ها تقریبا بی ضرر هستند و معمولا طی چهار تا هشت هفته بعد به صورت خود به خودی ناپدید می شوند. کیست های عملکردی به عنوان بخش نرمال چرخه قاعدگی شکل می گیرند. چندین نوع از این کیست وجود دارد:

1-  کیست فولیکولار:

رایج ترین نوع کیست تخمدان است. در خانم هایی که پریود می شوند، فولیکول حاوی تخمک بارور است که در طول تخمک گذاری پاره می شود. اگر این اتفاق نیفتد، قطر کیست فولیکولر بیشتر از 2.5 سانتی متر می شود و کیست را تشکیل می دهد. 

2-  کیست جسم زرد:

بعد از تخمک گذاری ظاهر می شود. جسم زرد باقی مانده فولیکول بعد از تخمک گذاری (تعیین زمان تخمک گذاری بعد از پریود ) است که به لوله فالوپی منتقل می شود. جسم زردی که بزرگتر از 3 سانتی متر است تبدیل به کیست خواهد شد.

3-  کیست لوتین تکا:

در داخل لایه تکال سلول های اطراف تخمک های در حال رشد تشکیل می شود. در اثر هورمون زیاد hCG، سلول های تکال می توانند تکثیر شده و به کیست تبدیل شوند. این اتفاق معمولا در هر دو تخمدان رخ می دهد.

کیست تخمدان غیر عملکردی

نوع دیگری از کیست ها به نام کیست های غیر عملکردی وجود دارند که به راحتی رفع نمی شوند و انواع آن ها عبارتند از:

4-  تخمدان با تعداد زیادی کیست، که ممکن است در زنان عادی یا در شرایط ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یافت شود.

5-  کیست های ناشی از آندومتریوز، به نام کیست های شکلاتی (کیست شکلاتی یا اندومتریوما : علائم، تشخیص و 10 درمان خانگی کیست)

6- کیست تخمدان هموراژیک (آیا کیست هموراژیک (خونی) خطرناک است؟)

7-  کیست درموئید (کیست مویی چیست و چگونه درمان میشود)

8- سيست ادنوما سروز تخمدان

9-  سيست ادنوم موکينوس تخمدان

10-  کیست پارااوارین (همه چیز درباره کیست پارااورین تخمدان)

11-  آدنفیفرم کیستی

12-  کیست تومورال مرزی

درمان کیست تخمدان چگونه است؟

کیست های وابسته به کم کاری تیروئید (16 علائم کم کاری تیروئید در زنان ) یا سایر مشکلات غدد درون ریز با درمان مشکلات زیر کنترل می شوند. خوشبختانه حدود 95٪ کیست های تخمدان خوش خیم بوده و سرطانی نیستند.

- کیست های عملکردی و کیست تخمدان هموراژیک معمولا به صورت خود به خودی برطرف می شوند. با این حال، هر چقدر کیست تخمدان بزرگتر باشد، احتمال این که خود به خود ناپدید شود کمتر می شود. اگر کیست طی چند ماه از بین نرود، رشد کند یا باعث افزایش درد شود درمان پزشکی مانند جراحی مورد نیاز خواهد بود. 

- کیست هایی که بیش از دو یا سه دوره قاعدگی ادامه همچنان وجود دارند و یا بعد از یائسگی رخ می دهند ممکن است بیماری جدی تری را نشان دهند و باید از طریق اورولوژی و لاپاروسکوپی بررسی شوند. چنین کیست هایی نیاز به نمونه برداری دارند. علاوه بر این، قبل از عمل باید سرطان تخمدان بررسی شود.

درمان درد ناشی از کیست تخمدان

درد همراه با کیست های تخمدان را می توان به روش های زیر درمان کرد:

•  داروهای مسکن مانند استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی  یا مواد مخدر مثل مورفین.
•  در حالیکه روش های هورمونی ضدبارداری مانع رشد کیست های جدید می شوند، اما برای درمان کیست های فعلی مفید نیستند. 

عمل جراحي برای رفع کیست تخمدان

اگر چه در اغلب موارد کیست تخمدان نیاز به نظارت دارد، اما در برخی از موارد عمل جراحی تنها درمان است. عمل جراحی شامل برداشتن کیست، یک یا دو تخمدان است. در عمل جراحی معمولا از لاپروسکوپی استفاده می شود، مگر اینکه کیست بزرگ باشد یا تصویربرداری قبل از عمل بدخیمی یا آناتومی پیچیده کیست را نشان دهد. کیست هایی که به جراحی باز نیاز دارند عبارتند از: 

• کيست تخمدان پیچیده (compelex) و پایدار
•  کیست های پایدار که باعث ایجاد علائم می شوند.
• کیست تخمدان پیچیده و بزرگتر از 5 سانتی متر
•  کیست تخمدان ساده که بزرگتر از 10 سانتیمتر است یا کیست تخمدان ساده که در بیماران پس از یائسگی بزرگتر از 5 سانتیمتر است.

درمان کیست های خوش خیم نئوپلاستیکی 

- کیست های خوش خیم تخمدان در دخترها قبل از قاعدگی علائمی ندارد. حدود 68٪ این کیست ها در دختران 12-2 سال و 84٪ در تخمدان دختران 0-2 ساله یافت میشوند. اکثر این کیست ها کوچکتر از 9 میلی متر است در حالیکه حدود 10 تا 20 درصد از آن ها بزرگتر هستند. کیست های کوچک تر در عرض 6 ماه ناپدید می شوند اما کیست های بزرگتر پایدارتر هستند.

- این نوع کیست ها نادر هستند و در شکل های مختلف وجود دارند. این کیست ها با رشد غیرطبیعی بافت مشخص می شوند. شایع ترین نوع کیست های خوش خیم نئوپلاستیک، کیست تراتوم است که به عنوان کیست درموئید نیز شناخته می شود. این کیست ها شامل انواع مختلفی از بافت، از جمله غدد سباسه، سلول های پوست یا فولیکول های مو می باشند. گاهی اوقات این کیست ها هیچ علائمی ندارند، اما گاهی اوقات عوارض پزشکی و درد لگنی ایجاد می کنند. معمولا این نوع کیست ها به صورت خود به خودی برطرف نمی شوند و باید توسط پزشک درمان شوند. 

درمان کیست آندومتریوز

این کیست ها در اثر رشد بافت های شبیه به اندومتریوز در خارج از رحم ایجاد می شوند و به تخمدان می چسبند. در طول دوره قاعدگی هورمون ها باعث می شوند بافت رحمی پس از تخمک گذاری فرو بریزد و از بدن خارج شود. در این بیماری بافت آندومتر در تخمدان ها ریخته نمی شود بنابراین باعث می شود بافت انباشته شود و کیست های قهوه ای تیره ایجاد شود. به همین علت، به کیست آندومتریوز معمولا "کیست های شکلاتی" گفته می شود. این کیست ها معمولا خود به خود برطرف نمی شوند و اگر پاره شوند، باعث درد لگن، چسبندگی و ناباروری می شوند. 

درمان کیست های بدخیم تخمدان

- در اکثر خانم ها در سن باروری در هر ماه کیست های کوچکی ایجاد می شود. اما کیست های بزرگ که باعث ایجاد مشکل می شوند در حدود 8٪ از خانم ها قبل از یائسگی ایجاد می شوند. کیست تخمدان در حدود 16٪ از خانم ها بعد از یائسگی ایجاد می شود و در صورت تشکیل این کیست احتمال سرطان زیاد است.

- اکثر کیست ها خوش خیم هستند، اما هر نوع کیستی می تواند بدخیم یا سرطانی شود. کیست بدخیم، یا تومور، نشان دهنده سرطان تخمدان است. هنگامی که مشخصه خاصی در طی معاینه فیزیکی، سونوگرافی یا پرونده پزشکی بیمار مشاهده شود، کیست مشکوک به تومور بدخیم است. در این وضعیت، بافت برداری یا حذف کامل کیست و تخمدان ها توصیه می شود.

سخن آخر

همان طور که ملاحظه کردید کیست های مختلفی وجود دارد و خوشبختانه اکثر آن ها قابل درمان هستند و مشکلی را ایجاد نمی کنند. اما نباید نسبت به علائم این کیست ها بی توجه باشید زیرا کیست های خوش خیم که در مراحل اولیه به راحتی درمان می شوند می توانند به سرطان و توده های بدخیم تبدیل شوند که ارگان های دیگر بدن را نیز درگیر کنند. هر چه این بیماری زودتر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بروز مشکلات ناشی از آن نیز کمتر می شود.