قرص متفورمین برای بارداری

متفورمین یک داروی حساس به انسولین است که در درجه اول برای درمان دیابت استفاده می‌شود اما برای باروری نیز به کار می‌رود. بانوانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) هستند ممکن است از مصرف متفورمين برای بارداری به تنهایی، یا همراه با کلومید و حتی در دوران درمان به روش لقاح مصنوعی استفاده کنند.

این‌که متفورمین چگونه باعث افزایش باروری می‌شود هنوز مشخص نیست. هرچند از متفورمین برای درمان ناباروری استفاده می‌کنند اما یک داروی باروری نیست. در حقیقت، مصرف این دارو هنوز از طرف سازمان جهانی غذا و دارو تایید نشده است. (به عبارتی دیگر دستیابی به بارداری از اهداف این دارو نیست.) در این مقاله می پردازیم به  اینکه این دارو چیست؟ و چگونه به بارداری کمک می‌کند؟

متفورمین چگونه عمل می‌کند؟

برای اینکه بدانید متفورمین چگونه عمل می‌کند، ابتدا باید بدانید مقاومت به انسولین چیست. بسیاری از بانوانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، به انسولین مقاومت نشان می‌دهند. مقاومت به انسولین هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن نسبت به سطح طبیعی انسولین واکنش نشان نمی‌دهند. حساسیت آنها کمتر یا مقاوم می‌شوند. در نتیجه بدن فکر می‌کند انسولین کافی در بدن وجود ندارد. این باعث می‌شود بدن بیشتر از نیاز خود انسولین تولید کند.

به نظر می‌رسد بین انسولین و هورمونهای تولیدمثل ارتباطی وجود دارد. هرچند هنوز کسی به یقین نسبت به این موضوع مطمئن نیست که ارتباط بین این دو چیست. به نظر می‌رسد سطح انسولین باعث افزایش تولید آندروژن می‌شود قرص متفورمین و دیگر داروهای حساس کننده نسبت به انسولین، میزان هورمون انسولین را در بدن کم می‌کنند. علاوه بر متفورمین، داروهای دیگری مانند روزیگلیتازون و پیوگلیتازون از دیگر داروهای حساس به انسولین هستند که ممکن است برای درمان سندروم پلی کیستیک استفاده می شود. 

مرد و زن هر دو دارای آندروژن هستند. اما معمولا از آندروژن به عنوان «هورمون مردانه» یاد می‌شود. بالا بودن سطح آندروژن باعث بروز سندروم پلی کیستیک و مشکلات در تخمک گذاری میشود.

مصرف متفورمين برای بارداری و درمان سندرم پلی‌کیستیک

پزشک بنا بر دلایلی داروی متفورمین را برای درمان مشکل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز می‌کند، که برخی مربوط به باروری هستند:

1- مقاومت به انسولین:

همانطور که در بالا اشاره شد، مقاومت به انسولین در میان‌ بانوانی که مشکل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، شایع‌تر است. قرص متفورمین ممکن است برای درمان مقاومت به انسولین تجویز شود که این امر باعث تنظیم هورمونهای تولیدمثل و شروع تخمک گذاری می‌شود.

2- القای تخمک گذاری:

برخی مطالعات انجام شده در مورد داروی متفورمین و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک نشان ‌نشان داده است که مصرف قرص متفورمین برای بارداری باعث تنظیم چرخه قاعدگی و بازگشت تخمک گذاری میشود. هرچند برخی مطالعات دیگر فایده‌ای در مصرف متفورمین را ندیده اند. به همین دلیل برخی از پزشکان توصیه می‌کنند از قرص متفورمین تنها برای بانوانی استفاده شود که به انسولین مقاومت دارند و نه تمام بانوانی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک، فارغ از این‌که نسبت به انسولین مقاومت داشته باشند یا خیر.

3- مقاومت به کلومید:

از آنجاکه مصرف کلومید در تخمک‌گذاری به بسیاری از بانوان با مشکل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک کمک می‌کند، اما تعدادی هستند که نسبت به کلومید مقاومت نشان می‌دهند. (سادهتر این‌که این دارو بر آنها بی‌تاثیر است). برخی مطالعات نشان داده است که مصرف متفورمین به مدت 4 تا 6 ماه قبل از شروع درمان با کلومید می‌تواند در مورد بانوانی که مقاومت به کلومید دارند، موثر باشد. گزینه دیگر برای بانوانی که مشکل مقاومت به کلومید دارند، مصرف متفورمین همراه با لتروزول است. 

4- داروهای تزریقی باروری

اگر داروی کلومید باعث باروری شما نشد، روش بعدی داروهای باروری تزریقی یا گنادوتروپین‌ها است. مطالعات نشان داده است ترکیب داروهای قابل تزریق با متفورمین ممکن است باعث افزایش میزان بارداری در آینده شود. مطالعه‌ای نشان داده است که ترکیب متفورمین با داروهای تزریقی میزان تولد موفق را در مقایسه با درمان تزریقی به تنهایی افزایش خواهد داد. در این مطالعه مشخص شد که اگر میزان تولد موفق با روش تزریق به تنهایی در حدود ۲۷ درصد بود، در روش متفورمین و داروی تزریقی نرخ احتمال تولد ۳۲ تا ۶۰ درصد می‌شود.

کاهش خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) یک خطر احتمالی هنگام استفاده از داروهای باروری، به ویژه در طول درمان با IVF است. افراد مبتلا به pcos در معرض خطر بیشتری برای ابتلا بهOHSS هستند. هنگامی که از داروهای باروری مخصوصاً در درمان به روش لقاح مصنوعی استفاده می‌شود، خطر ابتلا به سندروم تحریک بیش از حد تخمدان بسیار بالاست برخی از مطالعات نشان می‌دهد مصرف متفورمین در طول درمان به روش لقاح مصنوعی، خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان را کاهش می‌دهد هرچند هنوز کاهش OHSS در دیگر روش‌های درمانی مشخص نیست. برای مثال تحقیق در مورد گونادوتروپین‌ها به تنهایی (بدون لقاح مصنوعی)، با اضافه کردن متفورمین به پروتکل درمانی هیچ‌گونه تغییری در میزان OHSS ایجاد نشد.

موارد مصرفی قرص متفورمین

قرص متفورمین تجویزهای مختلفی دارد و بسیار کمک کننده است:

1- سقط‌های مکرر

بانوانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، بیشتر از افراد دیگر تجربه سقط جنین خواهند داشت. بنابر مطالعات کمی که در این مورد انجام شده، مصرف متفورمين برای بارداری می‌تواند خطر سقط را در این افراد کاهش دهد. هرچند مطالعات بیشتر هیچگونه کاهش سقط جنین با مصرف متفورمین را نشان نداده است. بانوانی‌ که روش مصرف متفورمين برای بارداری را امتحان کرده‌ا‌ند، همواره نگرانند که با قطع متفورمین پس از بارداری خطر سقط جنین افزایش پیدا کند. مطالعات نشان داده است قطع متفورمین خطر سقط جنین را افزایش نمی‌دهد. همچنین به نظر نمیرسد ادامه مصرف متفورمین در سه ماهه اول میزان سقط جنین را کاهش دهد.

2- مصرف متفورمين در دوران بارداری

بیخطر بودن مصرف متفورمین در دوران بارداری تایید نشده است. خصوصا این‌که شواهد کافی برای مفید بودن این دارو در دوران بارداری وجود ندارد، تصمیم برای ادامه این دارو خطرناک است و بهتر است با پزشک در میان گذاشته شود.

3- برای کاهش وزن

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با چاقی ارتباط دارد. کاهش وزن برای بانوانی که دچار این عارضه هستند بسیار سخت‌تر از بقیه است. برخی از مطالعات نشان می‌دهد مصرف متفورمین برای بانوانی که اختلال سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند کمک می‌کند تا راحت‌تر وزن کم کنند. از آنجاکه کاهش وزن به تخمک‌گذاری و باردار شدن کمک می‌کند، پزشک ممکن است مصرف متفورمين برای بارداری را به همراه رژیم غذایی و انجام تمرین‌های ورزشی توصیه کند.

4- متفورمین به عنوان داروی باروری

همانطور که در بالا ذکر شد، بنا به دلایل مختلف قرص متفورمین برای بانوانی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند و برای بارداری تلاش می‌کنند تجویز می‌شود. ولی آیا می‌توان از این داروها به عنوان داروی باروری استفاده کرد؟ جواب کوتاه این است: خیر.

اوایل که متفورمین برای اختلال سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز می‌شد، پزشکان این داروی دیابت را به امید القای تخمک‌گذاری تجویز کردند. تحقیقات نشان داد وقتی متفورمین با دارونما مقایسه می‌شود، تخمک‌گذاری افزایش پیدا می‌کند. این باعث امیدواری است که تخمک‌گذاری منجر به بارداری خواهد شد. به همین دلیل به نظر می‌رسد متفورمین گزینه مناسبی برای افزایش باروری خواهد بود. هرچند مطالعات بعدی کمتر امیدوار کننده بود. با این‌که مصرف متفورمین به تنهایی ممکن است تخمک‌گذاری را افزایش دهد ولی لزوما به معنای افزایش احتمال بارداری و میزان تولد موفق نخواهد بود. متاسفانه تحریک تخمک‌گذاری لزوما به معنای موفقیت در بارداری نیست. درمان با کلومید و لتروزول یا مصرف یکی از این داروها به همراه متفورمین گزینه بهتری برای باروری خواهد بود.

عوارض جانبی مصرف متفورمين برای بارداری

بیشترین عارضه مصرف متفورمین ناراحتی معده است. معمولا به صورت اسهال و گاهی با استفراغ و حالت تهوع همراه خواهد بود. مصرف متفورمین بین غذا کمک می‌کند این عوارض کمتر شود. عوارضی مربوط به گوارش این قرص ممکن است با گذشت زمان برطرف شود. برخی بانوان دریافته‌اند که مصرف بعضی از غذاها باعث ناراحتی بیشتر معده می‌شوند. عوارض جانبی جدی تر مرتبط با مصرف متفورمین، نارسایی کبدی است و عارضه نادر تر ولی شدیدتر، اسیدوز لاکتیک است. هنگام مصرف متفورمین، پزشک عملکرد کلیه و کبد شما را بررسی خواهد کرد. افراد مبتلا به بیماریهای قلبی، کبدی، کلیوی یا ریوی نباید متفورمین مصرف کنند. سابقه پزشکی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.

حرف آخر

پزشکان مختلف در مورد چگونگی و زمان درست مصرف این دارو برای ناباروری اختلاف نظر دارند. از اینکه در مورد نگرانی‌های خود با پزشک مشورت کنید هراسی نداشته باشید. به همراه پزشک خود می‌توانید در مورد بهترین روش درمان تصمیم بگیرید.