سندروم هایپر استیمولیشن تخمدان ( تحریک بیش از حد تخمدان ها) بر زنان مبتلا به داروهای هورمون تزریقی تاثیر می گذارد تا تحریک تخمک های تخمدان را تحریک کند. این مسئله در زنانی که لقاح آزمایشگاهی (IVF)، القای تخمک گذاری یا تلقیح داخل رحمی انجام می دهند، رخ می دهد. داروهای هورمونی زیاد در سیستم شما می تواند منجر به سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان (OHSS)، که در آن تخمدان شما متورم و دردناک می شود، شود. در تعداد کمی از زنان ممکن است OHSS شدید رخ دهد که می تواند باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، استفراغ و تنگی نفس شود. در این مقاله باهم میخوانیم:
تعریف سندرم تحریک بیش از حد تخمدان و انواع آن
علت ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
پیشگیری از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
درمان سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
تعریف سندرم تحریک بیش از حد تخمدان و انواع آن
در اغلب موارد، OHSS در طول درمان های باروری با استفاده از داروهای خوراکی، مانند کلومیفن (Clomid, Serophene) اتفاق می افتد. گاهی OHSS خود به خودی اتفاق می افتد و مربوط به درمان های باروری نیست.
کلومیفن : داروی رایج داروی تحریک کننده تخمک گذاری
انواع آن :
برای درک OHSS و مدیریت آن ابتدا باید از شدت آن، (1) OHSS خفیف، (2) OHSS متوسط، و (3) OHSS شدید، آگاه باشید.
OHSS خفیف به شرح زیر طبقه بندی می شود:
- درجه 1 - اختلال و ناراحتی شكم
- درجه 2 - بیماری درجه 1 به علاوه تهوع، استفراغ، و / یا اسهال، و همچنین بزرگ شدن 5-12 سانتی متری تخمدان
OHSS متوسط به شرح زیر طبقه بندی می شود:
- درجه 3 - ویژگی های OHSS خفیف به علاوه شواهد سونوگرافی از آسیت
OHSS شدید به شرح زیر طبقه بندی می شود:
- درجه 4 - ویژگی های OHSS متوسط نسبت به علائم بالینی آسیت و / یا هیدورتراکس و مشکلات تنفسی
- درجه 5 - تمام موارد فوق به اضافه تغییر در حجم خون، افزایش ویسکوزیته خون به علت ناهنجاری انعقادی و کاهش پرفیوژن کلیوی و عملکرد
علائم تحریک بیش از حد تخمدان
نشانه های سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان اغلب در عرض 10 روز پس از استفاده از داروهای تزریقی برای تحریک تخمک گذاری آغاز می شود. علائم می تواند از خفیف تا شدید باشد و ممکن است در طول زمان بدتر شود یا بهبود یابد.
OHSS خفیف تا متوسط
علائم سندرم خفیف تا متوسط هایپر استیمولیشن تخمدان عبارتند از:
- درد خفیف تا متوسط شکمی
- التهاب شکمی یا افزایش اندازه دور کمر
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- رطوبت در ناحیه تخمدانها
- افزایش ناگهانی وزن بیش از 6.6 پوند (3 کیلوگرم)
بعضی از خانم هایی که از داروهای باروری تزریقی استفاده می کنند، دچار فرم خفیفی از OHSS می شوند که بعد از حدود یک هفته از بین می رود. اگر بارداری رخ دهد، علائم OHSS ممکن است بدتر شود و چند روز تا چند هفته ادامه یابد.
OHSS شدید
با سندرم هایپر استیمولیشن شدید تخمدان، ممکن است مشکلات زیر ایجاد شود:
- افزایش سریع وزن – به عنوان مثال 33 تا 44 پوند (15 تا 20 کیلوگرم) در عرض پنج تا 10 روز
- درد شدید شکم
- تهوع و استفراغ شدید
- لخته شدن خون در پاها
- کاهش ادرار
- تنگی نفس
زمان تخمک گذاری | تخمک گذاری چند روز است؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر از درمان های باروری استفاده کرده اید و علائم سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان را تجربه می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر در طول درمان باروری شما مشکلات تنفسی و یا درد در پاها داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. این حالت ممکن است یک وضعیت فوری را نشان دهد که نیازمند مراقبت های پزشکی فوری دارد.
علت ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
علت سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان به طور کامل درک نمی شود، اما داشتن سطح بالایی از گنادوتروپین کوریون (هورمون انسانی) - هورمونی که معمولا در دوران بارداری تولید می شود – باعث این مشکل می شود. رگ های خونی تخمدان به طور غیر طبیعی به HCG واکنش نشان می دهند و شروع به نشت مایع می کنند. این مایع تخمدان ها را تخریب می کند و گاهی اوقات مقدار زیادی به شکم منتقل می شود.
در طول درمان های باروری، HCG ممکن است به عنوان یک "عامل شروع کننده" عمل کند، به طوری که فولیکول بالغ تخمک خود را آزاد خواهد کرد. OHSS معمولا در عرض یک هفته پس از تزریق HCG دیده می شود. اگر در طی دوره درمان باردار شوید، OHSS ممکن است بدتر شود زیرا بدن شما در حین بارداری شروع به تولید HCG می کند. داروهای باروری تزریقی بیشتر از درمان با کلومیفن (داروهایی که به صورت قرصی به شما تزریق می شود) باعث ایجاد OHSS می شوند.
عوامل خطر در ورم تخمدان
عوامل موثر بر احتمال OHSS عبارتند از:
سندرم تخمدان پلی کیستیک - یک اختلال شایع تولید مثل که دوره های قاعدگی نامنظم، رشد مو بیش از حد و ظاهر غیرمعمول تخمدان را در معاینه اولتراسوند نشان میدهد
- تعداد زیادی از فولیکول ها
- سن کمتر از 30 سال
- وزن کم
- سطح استراژن (استروژن) بالا قبل از عامل HCG
- سابقه قبلی OHSS
در بعضی موارد، OHSS بر زنان مبتلا به فاکتورهای خطرناك تاثیر می گذارد.
عوارض جانبی OHSS
حدود 1 تا 2 درصد از زنان تحت تحریک تخمدان، یک فرم شدید سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان را تجربه می کنند. OHSS شدید می تواند تهدید کننده زندگی باشد. عوارض ممکن عبارتند از:
- جمع شدن مایع در شکم و گاهی قفسه سینه
- اختلالات الکترولیتی (سدیم، پتاسیم، ...)
- لخته های خون در عروق بزرگ، معمولا در پاها
- نارسایی کلیه
- چرخش تخمدان
- پارگی کیست در تخمدان، که می تواند منجر به خونریزی جدی شود
- مشکلات تنفسی
- از دست دادن بارداری در اثر سقط جنین یا پایان بارداری به دلیل عوارض
- به ندرت، مرگ
پیشگیری از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
برای کاهش شانس ابتلا به سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان، به یک برنامه فردی برای داروهای باروری نیاز خواهید داشت. از پزشک خود بخواهید تمام طول درمان، از جمله سونوگرافی مکرر برای بررسی فولیکول ها و آزمایش های خون برای بررسی سطح هورمون را بررسی کند.
راهکارهایی برای جلوگیری از OHSS عبارتند از:
1- تنظیم یا تغییر دارو. پزشک شما از پایین ترین مقدار ممکن از گنادوتروپین ها برای رسیدن به اهداف تحریک تخمدان و تخمک گذاری استفاده می کند. تجویز داروهای متفورمین (Glucophage، Glumetza، ...) در طول تحریک تخمدان زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است به جلوگیری از هایپر استیمولیشن کمک کند.
2- اگر سطح استروژن شما بالا باشد یا تعداد زیادی از فولیکول های رشد کرده داشته باشید، ممکن است دکتر داروهای تزریقی را متوقف کند و چند روز قبل از دادن HCG که باعث تخمک گذاری می شود، منتظر بماند.
3- اجتناب از استفاده از عوامل شروع . HCG از آنجایی که OHSS اغلب پس از تزریق HCG ایجاد می شود، جایگزینی برای HCG برای شروع با استفاده از آگونیست های Gn-RH مانند لوپرول می باشد که به عنوان راهی برای جلوگیری یا محدود کردن OHSS استفاده می شود.
4- نطفه منجمد. اگر تحت IVF هستید، تمام فولیکولها (بالغ و نابالغ) ممکن است از تخمدان ها خارج شوند تا احتمال OHSS کاهش یابد. فولیکول های بالغ بارور و یخ زده هستند، و تخمدان ها مجاز به استراحت هستند. شما می توانید فرایند IVF را بعدا بعد از اینکه بدن شما آماده است، از سر بگیرید.
آی وی اف چیست و چگونه انجام می شود؟
تماس با متخصص
اگر یکی از علائم زیر را تجربه کردید، با متخصص تماس بگیرید:
- خروجی کمتر ادرار
- سرگیجه
- اضافه وزن بیش از 5 پوند (2 کیلوگرم) در روز
- حالت تهوع خیلی بد (شما نمی توانید غذا یا مایعات را نگه دارید)
- درد شدید شکم
- تنگی نفس
تشخیص این سندرم چگونه است؟
برای سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان، دکتر ممکن است بر اساس موارد زیر تشخیص دهد:
1- معاینه فیزیکی
- پزشک هر گونه افزایش وزن، سایز کمر و درد شکمی را در نظر می گیرد.
2- سونوگرافی
اگر OHSS داشته باشید، اولتراسوند ممکن است نشان دهد که تخمدان شما بزرگتر از حد معمول است و کیست های پر شده با مایع که در آن فولیکول ها رشد کرده اند، دیده شود. در طول درمان با داروهای باروری، دکتر به طور مرتب تخمدان را با سونوگرافی واژینال (سونوگرافی واژینال چگونه انجام می شود؟ ) بررسی می کند.
3- آزمایش خون
بعضی از آزمایش های خون به پزشک اجازه می دهد تا غلظت خون و عملکرد کلیه را بررسی کند.
درمان سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان معمولا در عرض یک یا دو هفته یا در حین بارداری به طور خود به خودی درمان می شود. درمان با هدف بهبود، کاهش فعالیت تخمدان و اجتناب از عوارض می باشد:
درمان OHSS خفیف تا متوسط
OHSS خفیف به طور معمول به صورت خود به خودی درمان می شود. درمان OHSS متوسط می تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد تهوع (قرص دمیترون برای چیست)، داروهای تجویزی یا هر دو
- معاینات فیزیکی مکرر و اولتراسوند
- اندازه گیری روزانه وزن و کمر برای بررسی تغییرات شدید
- اندازه گیری میزان ادرار هر روزی که تولید می کنید
- آزمایش خون برای کنترل کمبود آب، عدم تعادل الکترولیتی و سایر مشکلات
- دریافت مایع مناسب
- تخلیه مایع شکمی بیش از حد با استفاده از یک سوزن تزریق شده در حفره شکمی
- جلوگیری از لخته شدن خون
درمان OHSS شدید
با OHSS شدید، ممکن است لازم باشد که برای نظارت و درمان تهاجمی، از جمله مایعات IV، در بیمارستان بستری شوید. پزشک شما ممکن است به شما یک دارو به نام کابرگولین به منظور کاهش علائم بدهد. در بعضی موارد، پزشک ممکن است به شما یک داروی دیگر - که به عنوان یک آنتاگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین(Gn-RH) شناخته می شود بدهد تا به کاهش فعالیت تخمدان کمک کند.
عوارض جدی ممکن است نیازمند درمان های دیگری مانند جراحی برای کیست تخمدان پاره شده یا مراقبت های شدید برای عوارض کبدی یا ریه باشد. برای کاهش خطر ابتلا به لخته شدن خون در پاها ممکن است به داروهای ضد انعقاد نیاز داشته باشید.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
اگر سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان بهبود یابد، احتمالا می توانید روند روزانه خود را ادامه دهید. توصیه های دکتر را دنبال کنید، که ممکن است شامل این توصیه ها باشد: برای کاهش درد ناشی از شکم، داروهای ضد بارداری مانند استامینوفن (Tylenol) را امتحان کنید، اما از ایبوپروفن (Advil, Motrin IB) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) اجتناب کنید، زیرا این داروها با لقاح تخمک تازه بارور شده تداخل دارد.
- از مقاربت جنسی اجتناب کنید، زیرا ممکن است دردناک باشد و می تواند باعث تخریب کیست در تخمدان شما شود.
- حفظ سطح فعالیت بدنی سبک، اجتناب از فعالیت های شدید.
- خود را با مقیاس یکسان وزن کنید و هر روز اطراف شکم خود را اندازه گیری کنید.
- اگر علائم و نشانه های شما بدتر می شود با دکتر خود تماس بگیرید.
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
بسته به اینکه سندرم هایپر استیمولیشن تخمدان چقدر شدید است، اولین قرار ملاقات شما ممکن است با متخصص مراقبت های اولیه شما، پزشک متخصص زنان یا ناباروری یا احتمالا با یک پزشک در اتاق اورژانس باشد.
تهیه و تنظیم: گروه سلامت اوما
