گروه سلامت اوما: سرکلاژ یک روش پزشکی است که در دوران بارداری برای پیشگیری یا درمان نارسایی دهانه رحم (cervical insufficiency) انجام میشود. این نارسایی می‌تواند منجر به باز شدن زودهنگام دهانه رحم و در نتیجه زایمان زودرس یا سقط جنین شود. سرکلاژ شامل دوختن دهانه رحم با بخیه‌های قوی است تا آن را در دوران بارداری بسته نگه دارد. در این مقاله به بررسی این روش، دلایل استفاده و موارد کاربرد آن پرداخته‌ایم.
سرکلاژ چیست؟
انواع سرکلاژ
زمان انجام سرکلاژ
خطرات و عوارض سرکلاژ
مراقبت های پس از سرکلاژ
مراحل انجام سرکلاژ
موارد کاربرد سرکلاژ در بارداری
چگونه سرکلاژ انجام میشود
نکات مهم در مورد سرکلاژ
نتیجه‌گیری
پرسش های متداول
سرکلاژ چیست؟
سرکلاژ (Cervical Cerclage) یک روش پزشکی است که برای تقویت دهانه رحم در دوران بارداری استفاده میشود. این روش به منظور پیشگیری از زایمان زودرس یا سقط جنین در زنان با نارسایی دهانه رحم انجام میشود. نارسایی دهانه رحم به شرایطی اطلاق میشود که دهانه رحم به دلیل ضعف یا ناتوانی، قادر به تحمل وزن جنین نباشد و زودتر از موعد باز شود. سرکلاژ با دوختن دهانه رحم، آن را محکم و بسته نگه می‌دارد تا بتواند جنین را تا زمان زایمان کامل در رحم نگه دارد.
انواع سرکلاژ
در بارداری، سرکلاژ به عنوان یک روش جراحی برای تقویت سرویکس (دهانه‌ی رحم) استفاده میشود تا جلوگیری از زایمان زودرس جنین انجام شود. انواع اصلی سرکلاژ بسته به روش انجام آن عبارتند از:
سرکلاژ ترنس‌واژینال (Transvaginal Cerclage):
در این روش، دوخت‌ها یا مواد محکم‌کننده دیگری به دور سرویکس از طریق واژن قرار می‌گیرند. این روش معمولاً در سه ماهه دوم بارداری انجام میشود و می‌تواند از طریق دوخت‌های نایلون یا بیوماتریال انجام شود. این روش برای بسیاری از زنان کافی است و به طور معمول پس از پایان بارداری برداشته میشود.
سرکلاژ ترنس‌ابدمینال (Transabdominal Cerclage):
در این روش، دوخت‌ها به دور سرویکس از طریق یک عمل جراحی از طریق شکم (ابدومن) قرار می‌گیرند. این روش معمولاً برای زنانی استفاده میشود که سرویکس بسیار کوتاهی دارند یا در مواردی که سرکلاژ ترنس‌واژینال ناکام مانده است. سرکلاژ ترنس‌ابدمینال به عنوان یک گزینه آخر معمولاً در موارد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل نیاز به عمل جراحی بزرگ‌تر، خطرهای بیشتری دارد.
هرکدام از این روش‌ها ممکن است بسته به شرایط بالینی و تشخیص پزشک مورد استفاده قرار گیرند. انتخاب نوع مناسب سرکلاژ بستگی به وضعیت خاص هر بیمار، تاریخچه‌ی بارداری و توصیه پزشک دارد.
زمان انجام سرکلاژ
سرکلاژ معمولاً بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری انجام میشود، هرچند ممکن است در موارد خاص در زمان‌های دیگر نیز ضرورت پیدا کند.
خطرات و عوارض سرکلاژ
- عفونت: ممکن است در نتیجه بخیه‌ها عفونت رخ دهد.
- خونریزی: خطر خونریزی در زمان عمل وجود دارد.
- پارگی کیسه آب: ممکن است کیسه آب پاره شود و منجر به زایمان زودرس شود.
- نارسایی سرکلاژ: در برخی موارد، بخیه‌ها ممکن است نتوانند دهانه رحم را بسته نگه دارند.
مراقبت‌های پس از سرکلاژ
- استراحت نسبی: فعالیت‌های بدنی باید محدود شود.
- پیگیری‌های پزشکی مداوم: برای بررسی وضعیت دهانه رحم و جلوگیری از عفونت.
- پرهیز از رابطه جنسی: معمولاً تا مدتی بعد از سرکلاژ توصیه میشود.
- سرکلاژ به عنوان یک روش پیشگیرانه می‌تواند شانس بارداری موفق را در زنان با نارسایی دهانه رحم افزایش دهد، اما تصمیم به انجام این روش باید پس از مشورت دقیق با پزشک و بررسی شرایط فردی گرفته شود.
مراحل انجام سرکلاژ
سرکلاژ (Cerclage) یک روش جراحی است که برای تقویت یا بستن دهانه رحم به منظور پیشگیری از زایمان زودرس استفاده میشود. این روش معمولاً در زنانی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند و یا سابقه سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری دارند، انجام میشود. مراحل انجام سرکلاژ به شرح زیر است:
آماده‌سازی بیمار:
بیمار تحت بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد.
بیمار در وضعیت لیتوتومی (قرارگیری پاها در استیروپ‌ها) قرار می‌گیرد.
باز کردن دهانه رحم:
پزشک با استفاده از اسپکولوم، دهانه رحم را مشاهده می‌کند و از ابزارهای ضد عفونی‌کننده برای تمیز کردن ناحیه استفاده می‌کند.
قرار دادن بخیه:
بخیه‌ای (معمولاً نخ نایلون یا پروپیلن) در اطراف دهانه رحم و در نزدیکی ناحیه خارجی سرویکس قرار داده میشود.
این بخیه به شکل یک حلقه دور دهانه رحم قرار می‌گیرد و سپس سفت میشود تا دهانه رحم بسته شود.
بررسی و تنظیم بخیه:
پزشک مطمئن میشود که بخیه به درستی قرار گرفته و دهانه رحم بسته شده است.
پس از اطمینان از قرارگیری صحیح بخیه، انتهای نخ‌ها گره زده و قطع می‌شوند.
مراقبت‌های بعد از عمل:
بیمار به بخش بهبودی منتقل میشود تا اثرات بی‌هوشی یا بی‌حسی برطرف شود. پزشک دستورالعمل‌های لازم برای مراقبت‌های پس از جراحی و پیگیری‌های منظم را به بیمار می‌دهد.
سرکلاژ معمولاً تا زمان زایمان یا تا زمانی که پزشک تشخیص دهد نیاز به برداشتن بخیه‌ها است، در محل خود باقی می‌ماند. در موارد خاص، بخیه‌ها ممکن است قبل از زایمان برداشته شوند. مهم است که بیمار پس از انجام سرکلاژ، تحت نظر پزشک باشد و از هرگونه فعالیتی که ممکن است به دهانه رحم فشار وارد کند، خودداری نماید.
موارد کاربرد سرکلاژ در بارداری
سرکلاژ یک روش جراحی است که در بارداری به دلایل مختلف استفاده میشود. این فرآیند شامل قرار دادن یک طناب (به عنوان مثال نخ) دور گردن رحم (سرویکس) است به منظور تقویت و پشتیبانی آن. موارد استفاده از سرکلاژ در بارداری عبارتند از:
پیشگیری از نشت آب: سرکلاژ ممکن است در مواقعی که سرویکس (گردن رحم) ضعیف شده و در معرض خطر نشت زودرس آب آمنیوتیک قرار دارد، استفاده شود. این اتفاق می‌تواند منجر به ابتلا به عفونت‌های جنینی شود.
توقف زایمان زودرس: در مواردی که سرویکس زودرس و بدون علت مشخصی باز میشود، سرکلاژ ممکن است به عنوان اقدامی برای جلوگیری از زایمان زودرس و افتادن جنین استفاده شود.
پشتیبانی در موارد تحت تمایل به سقوط: در برخی حالات، مثل دارا بودن تاریخچه سقوط‌های مکرر، سرکلاژ ممکن است به منظور پشتیبانی و استحکام بخشی به سرویکس و جلوگیری از سقوط جنین اجرا شود.
سرویکس کوتاه و سرکلاژ: سرویکس کوتاه به معنای داشتن یک سرویکس (دهانه‌ی رحم) که طول آن کمتر از حالت معمول است. این موضوع ممکن است به صورت طبیعی یا به دلیل عواملی مانند عفونت‌ها، جراحی‌های گذرا در گذشته، یا تغییرات ساختاری ناشی از عوامل ژنتیکی رخ دهد.سرکلاژ یا مربوط به گذاشتن دوخت در سرویکس (دهانه‌ی رحم) است که به طور معمول در مواردی مانند ضعف سرویکس، دهانه‌ی رحم کوتاه، یا تاریخچه‌ای از ابقاه‌های بارداری پیشین انجام میشود. این روش با هدف تقویت دیواره‌ی سرویکس و جلوگیری از نزول ناخواسته‌ی جنین به کار می‌رود. در مواردی که سرویکس کوتاه و یا تاریخچه‌ای از ابقاه‌های بارداری پیشین وجود دارد، ممکن است پزشک به سرکلاژ روی زنان باردار توصیه کند. این روش به کمک دوخت‌هایی که دور سرویکس قرار می‌گیرند، می‌تواند کمک کند تا سرویکس قوی‌تر و استحکام بیشتری پیدا کند و از نزول زودرس جنین جلوگیری کند.
موارد خاص: در موارد خاص دیگری نیز مانند وجود ترشحات واژگون، اندومتریوز، و یا عفونت‌های مرتبط با سرویکس، سرکلاژ ممکن است به عنوان توصیه پزشک استفاده شود.
استفاده از سرکلاژ می‌تواند به طور قابل توجهی در کاهش خطرات مرتبط با بارداری کمک کند، اما هرگز بدون مشورت با پزشک معالج انجام نشود، زیرا در برخی موارد ممکن است عوارض جانبی داشته باشد و نیازمند ارزیابی دقیق و شخصی‌سازی برای هر بارداری است.
چگونه سرکلاژ انجام میشود؟
سرکلاژ معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود. پزشک با استفاده از ابزارهای خاصی، دهانه رحم را بسته و با بخیه‌های خاصی آن را تقویت می‌کند. این روش تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی انجام میشود.
نکات مهم در مورد سرکلاژ
قبل از تصمیم‌گیری برای انجام سرکلاژ، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید و همه گزینه‌ها و خطرات را در نظر بگیرید. همچنین، رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی پس از جراحی برای جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است.
سرکلاژ به عنوان یک روش جراحی مهم در بارداری است که برای پیشگیری از نزول زودرس جنین در زنان با سرویکس کوتاه یا مشکلات دیگر سرویکس توصیه میشود. در زیر نکات مهمی که در مورد سرکلاژ باید در نظر گرفته شوند را بررسی می‌کنیم:
موقعیت زمانی انجام سرکلاژ:
سرکلاژ معمولاً در هفته‌های ۱۲-۲۰ بارداری انجام میشود. این زمان به عنوان زمانی است که خطر نزول زودرس جنین افزایش می‌یابد و سرویکس هنوز نرم و کوتاه است.
تشخیص دقیق نیاز به سرکلاژ:
تصمیم به انجام سرکلاژ باید بر اساس ارزیابی دقیق تاریخچه‌ی بارداری، اندازه و ساختار سرویکس، و نشانه‌های دیگری که ممکن است نشان دهنده خطر نزول جنین باشند، گرفته شود.
انتخاب نوع سرکلاژ مناسب:
پزشک تخصصی می‌تواند بر اساس شرایط خاص فرد، نوع مناسب سرکلاژ را تعیین کند، مانند سرکلاژ ترنس‌واژینال یا ترنس‌ابدمینال.
خطرات و عوارض ممکن:
همان‌طور که در هر جراحی دیگری، سرکلاژ نیز خطرات و عوارضی نظیر عفونت، خونریزی، پارگی سرویکس، و در موارد نادر، از دست دادن جنین را دارد.
توصیه‌های بعد از سرکلاژ:
پس از انجام سرکلاژ، زن باید استراحت کافی داشته باشد و فعالیت‌های سنگین را اجتناب کند. نظارت دقیق پزشک بر تغییرات سرویکس و نشانه‌های زودرسی به آن اهمیت دارد.
برداشتن سرکلاژ:
در صورتی که سرکلاژ از نوع دوخت‌های قابل حل است، معمولاً پس از هفته‌های آخر بارداری برداشته میشود. این برداشتن ممکن است با کمی دستکاری و تجویز دارو صورت بگیرد.
پیگیری دقیق پس از برداشتن سرکلاژ:
پس از برداشتن سرکلاژ، پزشک باید نظارت دقیقی بر وضعیت سرویکس و علائم زودرسی انجام دهد تا اطمینان حاصل شود که جنین در معرض خطر نیست.
با توجه به این نکات، انتخاب و انجام سرکلاژ به یک تصمیم موشکافانه نیاز دارد که بر اساس مشاوره و راهنمایی پزشک تخصصی برای هر بارداری متفاوت است.
نتیجه‌گیری
سرکلاژ یک روش موثر برای جلوگیری از زایمان زودرس در زنان با دهانه رحم ضعیف یا کوتاه است. اگرچه این روش با برخی خطرات همراه است، اما با رعایت توصیه‌های پزشکی می‌توان این خطرات را به حداقل رساند و دوران بارداری را با موفقیت به پایان رساند.
پرسش‌های متداول
آیا سرکلاژ دردناک است؟
سرکلاژ تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی انجام میشود، بنابراین در طول جراحی درد احساس نمی‌شود. پس از جراحی، ممکن است درد یا ناراحتی خفیفی احساس شود که با مسکن‌ها قابل کنترل است.
آیا سرکلاژ همیشه موفقیت‌آمیز است؟
سرکلاژ در بسیاری از موارد موفقیت‌آمیز است، اما نتایج آن به شرایط فردی و رعایت توصیه‌های پزشکی بستگی دارد.
آیا پس از سرکلاژ می‌توان به فعالیت‌های روزانه ادامه داد؟
بله، اما باید از فعالیت‌های سنگین پرهیز کرد و استراحت کافی داشت. همچنین، رعایت توصیه‌های پزشک بسیار مهم است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه هرگونه علائم نگران‌کننده مانند خونریزی شدید، تب، یا درد شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
آیا سرکلاژ بر زایمان طبیعی تأثیر می‌گذارد؟
در بسیاری از موارد، بخیه‌های سرکلاژ قبل از شروع زایمان طبیعی برداشته می‌شوند و تأثیری بر زایمان طبیعی نخواهند داشت.
