تست تحمل گلوکز در بارداری و تفسیر آن

همان طور که می دانید دوران بارداری دوران بسیار حساسی است و بر حسب نیاز ممکن است مراقبت ها و آزمایشات مختلفی برای اطمینان از سلامت مادر و کودک مورد نیاز باشد. از طرفی بارداری در هر فردی کاملا منحصر به فرد است و به همین دلیل شرایطی که هر خانم در بارداری تجربه می کند با دیگری و حتی بارداری های قبلی و بعدی متفاوت خواهد بود. یکی از تست های بسیار مهم در دوران بارداری تست تحمل گلوکز است که در این مقاله به طور کامل برای شما مامان های اومایی عزیز توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

چرا در دوران بارداری به آزمایش غربالگری گلوکز نیاز دارم؟

آزمایش غربالگری گلوکز (GCT) ،تست تحمل گلوکز (GTT) و تست تحمل گلوکز خوراکی (OGGT) همه برای بررسی دیابت بارداری تجویز می گردد. دیابت بارداری به معنی قند خون یا گلوکز خون بالاتر از حد نرمال در این دوران است که برخی از زنان حامله به دلایل مختلف به آن مبتلا می شوند. بین 2 تا 10 درصد مادران باردار به این بیماری مبتلا خواهند شد و به همین دلیل این بیماری یکی از رایج ترین مشکلات سلامتی در دوران بارداری محسوب می شود. از آنجا که این بیماری علائم خاصی ندارد، آزمایش تنها راه تشخیص آن می باشد.

همچنین باید این نکته را بدانید که نتیجه این آزمایش به معنای ابتلای صد در صد به این بیماری نیست و برای مطمئن شدن پزشک آزمایشات دیگری را نیز تجویز خواهد کرد. خوشبختانه تنها حدود یک سوم زنانی که در آزمایش غربالگری نتیجه مثبت دریافت کرده اند واقعا به دیابت بارداری مبتلا هستند.

برخی از پزشکان نیز نیازی به انجام تست کامل تحمل گلوکز نمی بینند و تنها تست تحمل گلوکز یک مرحله ای را تجویز می نمایند.

 زمان انجام تست تحمل گلوکز در بارداری

شما به طور معمول بین هفته های 24 تا 28 بارداری باید آزمایش غربالگری گلوکز را انجام دهید. با این حال، اگر آزمایش ادرار معمول میزان بالایی از قند در ادرار را نشان دهد یا در معرض خطر باشید، پزشک شما ممکن است از شما بخواهد زودتر از هفته 24 این آزمایش را انجام دهید. اگر نتایج طبیعی باشد، در هفته های 24 تا 28 مجدداً این آزمایش برای شما تکرار می شود. از طرفی اگر شما جزء کسانی هستید که قبل از بارداری هم دچار دیابت بوده اید دیگر نیازی به انجام این تست نیست و باید توصیه های لازم را از پزشکتان دریافت کرده و دقیقا انجام دهید تا خطری شما و نوزادتان را تهدید نکند.

چگونگی انجام تست تحمل گلوکز، آیا باید ناشتا باشم؟

خیر، برای آزمایش غربالگری لازم نیست ناشتا باشید و می توانید هم نوشیدنی و هم صبحانه میل کنید. در این قسمت آنچه انتظار می رود در طول آزمایش و بعد از آن اتفاق بیفتد را برایتان شرح می دهیم تا با آگاهی کافی این تست را انجام دهید:

 میل کردن یک نوشیدنی شیرین: وقتی برای آزمایش می روید، ابتدا یک محلول قندی غلیظ به شما داده می شود که حاوی 50 گرم گلوکز است. طعم و مزه این نوشیدنی مانند یک نوشابه بدون گاز بسیار شیرین است که معمولا دارای طعم کولا، پرتقال یا آهک می باشد و شما باید در عرض پنج دقیقه تمام آن را بنوشید. برخی از آزمایشگاه ها برای راحتی شما آن را خنک نگه می دارند یا به شما اجازه می دهند آن را روی یخ بریزید و سرد بنوشید.

خون گیری: یک ساعت بعد از نوشیدن محلول، یک نمونه خون برای بررسی سطح قند خون شما گرفته می شود. نتیجه نشان می دهد که بدن شما تا چه اندازه قند را پردازش می کند.

نتایج: اگر نتیجه این تست مثبت باشد، از شما خواسته می شود برای یک آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته مراجعه کنید تا مشخص شود که آیا به دیابت بارداری مبتلا هستید یا خیر؟ خبر خوب این است که اکثر زنانی که آزمایش غربالگری آن ها افزایش قند خون را نشان می دهد، دیابت بارداری ندارند.

محدوده طبیعی قند خون در آزمایش تست تحمل گلوکز

آزمایشگاه های مختلف از استانداردهای متفاوتی برای تعیین سطح قند خون شما استفاده می کنند. برخی می گویند اگر سطح قند خون یک ساعته شما 140 میلی گرم گلوکز در هر دسی لیتر از پلاسمای خون (میلی گرم / دسی لیتر) یا بیشتر را نشان دهد، باید آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته را انجام دهید. برخی دیگر نیز مقدار 130 میلی گرم را معیار قرار می دهند.
به طور کلی اگر سطح گلوکز خون برای این غربالگری بالاتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد، بدون شک شما دیابت دارید و حتی دیگر نیازی به انجام تست چند مرحله ای وجود ندارد؛ اما هر مقدار بین 130 یا 140 تا 200 میلی گرم نیاز به انجام یک آزمایش مجدد گلوکز سه ساعته برای تشخیص قطعی دیابت بارداری دارد.

تست تحمل گلوکز GTT چیست؟

تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) یا آزمایش گلوکز سه ساعته یک تست تشخیصی نهایی برای تشخیص قطعی دیابت بارداری است که به طور قطع تعیین می کند که آیا شما به دیابت بارداری مبتلا هستید یا خیر؟ معمولاً اگر در آزمایش غربالگری گلوکز نتیجه مثبتی دریافت کرده باشید، باید این آزمایش را انجام دهید. از بسیاری جهات، GTT مشابه آزمایش غربالگری گلوکز است، اما بیشتر طول می کشد و به خونگیری های متعدد نیاز دارد.

تست تحمل گلوکز سه مرحله ای چگونه است؟ آیا باید برای انجام آن ناشتا باشم؟

در این آزمایش به شما گفته می شود که شب قبل از آزمایش یک وعده غذایی در آخر شب میل کنید و بعد از آن دیگر به جز آب چیزی نخورید؛ یعنی باید حدودا بین 8 تا 14 ساعت ناشتا بمانید. به همین دلیل باید اول صبح آزمایش را انجام دهید. مراحل انجام این آزمایش به شکل زیر است:

اولین خونگیری: در مرحله اول این آزمایش، یک نمونه خون برای اندازه گیری سطح قند خون ناشتای شما گرفته می شود.

خوردن یک نوشیدنی شیرین بسیار غلیظ: در مرحله بعدی، شما یک دوز بیشتر از محلول غلیظ گلوکز که شیرین تر از محلول در آزمایش غربالگری است را باید بنوشید.

 سه خونگیری دیگر: خودتان را برای سه نمونه گیری خون دیگر آماده کنید، زیرا هر یک ساعت یک بار خونگیری تکرار می شود.

چند نکته برای راحت تر کردن تست شما:

• در صورت احساس سرگیجه یا کمبود انرژی به دلیل ناشتا بودن، سعی کنید با یکی از دوستان یا همسرتان برای آزمایش بروید.
•  چیزی بیاورید تا حواس شما را پرت کند، زیرا باید بین زمان های خونگیری بیکار بنشینید و حوصله تان سر می رود.
•  چیزی برای خوردن همراهتان داشته باشید تا بلافاصله بعد از خونگیری نهایی میل کنید.

نتایج به دست آمده از آزمایش:

 بعد از آزمایش، اگر یکی از قرائت ها غیرطبیعی باشد، ممکن است مجبور شوید بعداً در بارداری آزمایش دیگری انجام دهید. یا ممکن است پزشکتان از شما بخواهد برخی تغییرات را در رژیم غذایی و ورزش خود ایجاد کنید تا به جلوگیری از دیابت بارداری کمک کند.

اگر دو یا چند بار از قرائت شما غیرطبیعی باشد، شما مبتلا به دیابت بارداری هستید. در این صورت پزشک در مورد یک برنامه درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

محدوده طبیعی نتایج قند سه مرحله ای

موارد زیر اندازه های طبیعی را نشان می دهد که انجمن دیابت آمریکا در هر بازه از آزمون تحمل گلوکز سه ساعته آن را غیرطبیعی می داند:

• 95 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در مرحله اول یعنی قبل از نوشیدن گلوکز
• 180 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در نمونه 1 ساعته
• 155 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در نمونه 2 ساعته
• 140 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در نمونه 3 ساعته

آزمون تحمل گلوکز دو ساعته یا آزمایش یک مرحله ای گلوکز چیست؟

آزمون تحمل گلوکز دو ساعته در اصل یک نسخه کوتاه شده از تست تحمل سه ساعته است. اگر این تست را بگیرید، احتمالاً دیگر نیازی به آزمایش غربالگری اولیه نیست، به همین دلیل از نسخه دو ساعته گاهی اوقات به عنوان تست تحمل گلوکز یک مرحله ای نیز یاد می شود.

برای این آزمایش نیز باید حدود 8 تا 14 ساعت ناشتا باشید و از شما خواسته می شود شب قبل از انجام آزمایش یک وعده غذایی دیرهنگام میل نمایید؛ بنابراین باید این آزمایش را اول صبح انجام دهید. مراحل انجام آزمایش شامل: 

 اولین خونگیری: در مرحله اول، یک نمونه خون برای اندازه گیری سطح قند خون ناشتای شما گرفته می شود.

 نوشیدنی شیرین: در مرحله بعد مانند آزمایش غربالگری، شما یک نوشیدنی بسیار شیرین می نوشید که معمولاً حاوی 75 گرم گلوکز است.

 دو نمونه خون دیگر: سپس دو نمونه خون دیگر از شما در یک ساعت و دو ساعت پس از نوشیدن محلول گلوکز گرفته می شود.

نتایج: اگر هر یک از نتایج نمونه های شما غیرطبیعی باشد، دیابت بارداری تشخیص داده می شود.

محدوده طبیعی قند خون در آزمایش دو مرحله ای تست تحمل گلوکز

مقادیری که انجمن دیابت آمریکا در هر بازه از آزمون تحمل گلوکز دو ساعته غیرطبیعی می داند به شکل زیر می باشد:

• 92 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر در نمونه خون ناشتا
• 180 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر 1 ساعت بعد از نمونه گیری
• 153 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر 2 ساعت بعد از نمونه گیری

در آزمایش دو ساعته معیارهای تشخیص دیابت بارداری کمی با آزمایش سه ساعته متفاوت است. بعضی از پزشکان انجام تنها این آزمایش برای تشخیص دیابت بارداری را بهتر از انجام تست غربالگری و بعد تست سه مرحله ای می دانند.

آیا آزمایشات گلوکز باعث احساس ناراحتی در مادران باردار می شود؟

برخی از خانم های باردار بعد از نوشیدن محلول گلوکز احساس حالت تهوع دارند و حتی تعدادی از آن ها ممکن است استفراغ کنند. اگر چند ساعت قبل از آزمایش غربالگری چیزی بخورید احتمالا این مشکل پیش نمی آید اما در آزمون های دو مرحله ای و سه مرحله ای نمی توان این کار را انجام داد. اگر بلافاصله بعد از نوشیدن محلول گلوکز استفراغ کردید، باید روز دیگری مجددا آزمایش را انجام دهید.

در واقع احساس ناخوشایند ناشی از خوردن گلوکز در خانم ها در طی سه ساعت تست تحمل گلوکز بیشتر است، زیرا محلول آن آزمایش دو برابر شیرین تر است یا حاوی دو برابر مایعات بیشتر از آزمایش غربالگری است و شما باید بصورت ناشتا آن را بنوشید.

آیا آزمایش گلوکز خطری دارد؟

آزمایش و غربالگری گلوکز بسیار کم خطر است؛ اما مانند هر خونگیری، ممکن است موارد زیر برای شما ایجاد شود:

•  احساس سرگیجه یا غش کردن
• خون ریزی بیش از حد
• عفونت در محل خونگیری یا تجمع خون در زیر پوست و کبود شدن

آیا می توانم کاری انجام دهم که به من کمک کند تا آزمایشات گلوکز را انجام ندهم؟

خیر، اگر دیابت بارداری داشته باشید، آزمایش تحمل گلوکز آن را تشخیص می دهد و در نتیجه انجام آن ضروری است. به ویژه اینکه این بیماری هیچ علائمی ندارد اما می تواند برای شما و فرزندتان خطر آفرین باشد. با این وجود مراحلی وجود دارد که می توانید برای کاهش احتمال ابتلا به دیابت بارداری و همچنین ثابت نگه داشتن سطح گلوکز خون حتی در صورت ابتلا به این بیماری، انجام دهید. این موارد عبارتند از:

 تغذیه سالم: غلات، میوه ها و سبزیجات غنی از فیبر را انتخاب کنید و غذاها و نوشیدنی های حاوی قندهای اضافی را کاهش دهید.

ورزش: ورزش سبک مانند راه رفتن سریع و شنا می تواند به کنترل قند خون کمک کند.

 حفظ وزن سالم: وزن شما در بارداری باید بصورت کنترل شده اضافه شود و اگر بیش از حد طبیعی وزن اضافه کنید دچار دیابت بارداری می شوید.

سخن آخر

همان طور که گفتیم انجام آزمایش غربالگری گلوکز خون از اهمیت ویژه ای برخوردار است و برای تشخیص میزان قند خون و رد کردن احتمال دیابت بارداری باید حتما آن را انجام دهید تا در صورت احتمال بروز دیابت از آن جلوگیری کنید و اگر هم به آن مبتلا شده اید اقدامات درمانی را تحت نظر پزشک انجام دهید.