تیروئید یکی از غدد بسیار مهم در بدن است که وظیفه نظارت بر متابولیسم بدن و انرژی رسانی به ارگان های مختلف را دارد. هر گونه اختلال در غده تیروئید باعث کم و زیاد شدن هورمون های ترشح شده توسط آن می شوند و می توانند بر عملکرد کل بدن تاثیر بگذارند. در بارداری نیز اختلالات تیروئیدی به دلیل تغییرات هورمونی کاملا رایج است. اما متاسفانه مادرانی که در دوران بارداری تحت تاثیر بیماری های تیروئید قرار می گیرند اگر به موقع درمان نشوند، به راحتی می توانند بیماری را به جنین انتقال دهند. بنابراین داشتن اطلاعات کافی راجع به دو نوع از اختلالات رایج تیروئید شامل پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید در بارداری بسیار مهم است. در این مقاله با ما همراه باشید تا تاثیر تیروئید بر بارداری را برای شما مامان های اومایی عزیز توضیح دهیم.
در این مقاله می خوانیم:
تیروئید چیست؟
تیروئید غده ای درون ریز است که به شکل H می باشد و در گردن زیر غضروف بزرگ حنجره قرار دارد. غده تیروئید به تولید هورمون های ضروری، ذخیره و آزادسازی آن ها در جریان خون می پردازد. این هورمون های آزاد شده بر عملکرد سلول های بدن نظارت دارند.
دو هورمون اصلی غده تیروئید T3 و T4 می باشند. این هورمون ها به رشد مغز، تنفس، سوخت و ساز بدن و دیگر عملکردهای اصلی بدن کمک می کنند. افزایش مقدار هورمون های تیروئید در جریان خون باعث پرکاری تیروئید و کاهش مقدار هورمون های تیروئید در جریان خون باعث کم کاری تیروئید می شود.
اختلالات تیروئید در افراد مختلف کاملا متفاوت است. این اختلالات از گواتر ساده و بی ضرر که نیاز به درمان ندارد تا آزادسازی غیرطبیعی هورمون های تیروئید که باعث تاثیر منفی بر رشد جنین می شود، متغیر هستند. از طرفی اگر این اختلالات در زمان مناسب درمان نشود به مرور زمان باعث سرطان می شود.
تاثیر بارداری بر عملکرد تیروئید
تیروئید در بارداری بر سلامت مادر و جنین تاثیر می گذارد. بیماری تیروئید مشکلی رایج در سنین باروری خانم ها است. اثرات منفی تیروئید پس از بارداری نیز می تواند مشکل آفرین باشد. این بیماری بر اعصاب نوزاد تازه متولد شده هم تاثیر می گذارد.
هورمون های اصلی مربوط به بارداری یعنی هورمون گونادوتروپین جفتی انسانی و استروژن باعث افزایش مقدار هورمون تیروئید در خون می شوند. در سه ماهه اول بارداری هورمون های تیروئید توسط جفت به جنین می رسند. اما در هفته دوازدهم بارداری، تیروئید جنین کار خود را شروع می کند و تاثیر هورمون های تیروئید مادر بر جنین کمتر خواهد شد.
پرکاری تیروئید در بارداری
به طور کلی، سیستم ایمنی، بدن را در مقابل انواع عفونت و سایر بیماری ها محافظت می کند. اما در بیماری های خود ایمنی مانند بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های خود بدن حمله می کند و آن ها را از بین می برد. بیماری گریوز یک اختلال خود ایمنی است که باعث پرکاری تیروئید در بارداری می شود. این مسئله باعث تشکیل پادتنی می شود که ایمونوگلوبین تحریک کننده تیروئید نام دارد. این پاددتن باعث می شود T3 و T4 بیش از مقدار طبیعی توسط غده تیروئید تولید شوند. البته خوشبختانه این وضعیت بسیار نادر است و در نیمه دوم بارداری، پرکاری تیروئید به صورت موقتی مشاهده می شود.
پرکاری تیروئید در بارداری به دلایل زیر اتفاق می افتد:
بیماری گریوز:
همان طور که گفتیم بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می کند و باعث تولید T4 (تیروکسین) بیش از اندازه می شود.
ورم غده ای سمی:
در این بیماری، غده تیروئید برآمده می شود و شروع به ترشح هورمون های تیروئید بیش از مقدار طبیعی می کند. در نتیجه تعادل شیمیایی بدن را به هم می زند و فرد دچار پرکاری تیروئید می شود.
تیروئید حاد:
التهاب شدید تیروئید باعث می شود غدد هورمون های زیادی ترشح کنند. اختلال در عملکرد غده هیپوفیز و یا رشد سلول های سرطانی در منطقه تیروئید نیز باعث التهاب و ترشح بیش از حد هورمون ها می شود.
علائم پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید می تواند علائم گوناگونی داشته باشد که عبارتند از:
- افزایش اندازه تیروئید
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- افزایش ضربان قلب
- تحمل گرما
- تغییر اشتها
- سرگیجه
- افزایش تعریق
- ضعیف شدن بینایی
- افزایش میزان قند خون
- شکم درد
تاثیر پرکاری تیروئید بر بدن
پرکاری تیروئید کنترل نشده که تشخیص داده نشود و یا دیر تشخیص داده شود می تواند تاثیرات منفی بر سلامتی مادر و جنین در بارداری بگذارد.
برخی از رایج ترین تاثیرات منفی پرکاری تیروئید شامل موارد زیر هستند:
- نارسایی احتقانی قلب
- افزایش فشار خون در ماه آخر بارداری
- سقط جنین
- تولد نوزاد نارس
- تولد نوزاد کم وزن
اگر سابقه بیماری گریوز دارید، احتمال وجود پاددتن های TSI در خون در بارداری وجود دارد، حتی اگر سطح تیروئید شما استاندارد باشد. پاددتن های TSI تولید شده در بدن مادر از طریق جفت به جریان خون جنین منتقل می شود و باعث تحریک تیروئید جنین خواهد شد.
اما اگر قرص های ضد تیروئید مصرف می کنید، احتمال پرکاری تیروئید در جنین کم می شود. مشکل تیروئید درمان نشده در بارداری باعث پرکاری تیروئید در نوزاد تازه متولد شده می شود. همچنین باعث افزایش ضربان قلب، نارسایی قلبی، بسته شدن نقاط نرم جمجمه، افزایش وزن ضعیف نوزاد، مشکلات تنفسی و ... خواهد شد.
نحوه تشخیص پرکاری تیروئید
روش اصلی تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری با استفاده از تشخیص علائم بیماری و آزمایش خون برای بررسی مقدار T3 و T4 در خون می باشد. آزمایشات اصلی تشخیص بیماری های مربوط به تیروئید عبارتند از:
آزمایش TSH:
اگر شما علائم پرکاری تیروئید را داشته باشید، اولین آزمایشی که برایتان تجویز می شود TSH می باشد. اگر مقدار TSH اندازه گیری شده کمتر از حد نرمال باشد، مبتلا به پرکاری تیروئید می باشید. اما در بارداری، مقدار TSH در جریان خون به طور طبیعی بخصوص در سه ماهه اول بارداری کاهش می یابد. بنابراین باید خیلی پایین تر از حد طبیعی باشد تا پرکاری تیروئید تایید شود.
آزمایش T3 و T4:
اگر مقدار T3 و T4 در خون زیاد باشد به معنی پرکاری تیروئید است.
آزمایش TSI:
اگر سابقه بیماری گریوز داشته باشید، این آزمایش برای تشخیص وجود ضدعفونی کننده TSI انجام می شود.
نحوه درمان پرکاری تیروئید
روش های درمان پرکاری تیروئید در بارداری محدود می باشد زیرا ایمنی رشد جنین نیز مهم است. گاهی اوقات نیاز است برای کاهش ضربان قلب قرص مصرف کنید. اما اگر TSH شما کم باشد و T4 نرمال باشد، نیازی به درمان نیست.
نکات مهم درباره درمان تیروئید در بارداری
- بهتر است پرکاری تیروئید توسط داروهای ضد تیروئید که باعث کاهش تولید هورمون تیروئید می شوند، درمان شود.
- احتمال ایجاد عوارض جانبی در افرادی که قرص های ضد تیروئید مصرف می کنند وجود دارد.
- در صورتی که پس از مصرف داروهای ضد تیروئید دچار شکم درد، خستگی، تغییر اشتها، گلو درد و تب شدید یا بر روی بدن جوش تشکیل شد یا پوست زرد شد، مصرف قرص را متوقف کنید.
- همچنین امکان دارد در اثر مصرف قرص ها احساس خارش داشته باشید، بدنتان جوش بزند و تعداد گلبول های سفید خون کاهش یابد. اگر برای کنترل پرکاری تیروئید نیاز به مصرف دوزهای بیشتری از قرص دارید، بهتر است به نوزاد شیر ندهید.
کم کاری تیروئید
کاهش سطح هورمون های تیروئید در خون باعث کم کاری تیروئید می شود. این بیماری به دلیل عملکرد نامناسب غده تیروئید می باشد. گواتر و کمبود ید دلیل اصلی کم کاری تیروئید می باشد. همچنین علل دیگر کم کاری تیروئید شامل حذف تیروئید، درمان با اشعه، داروها و بیماری های هیپوفیز است.
بیماری هاشیموتو یک اختلال خود ایمنی در بارداری می باشد که به دلیل التهاب مزمن غده تیروئید اتفاق می افتد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می کند و می تواند باعث کم کاری تیروئید شود. کم کاری تیروئید یک بیماری شایع است و اگر علائم آن خفیف باشد تشخیص داده نمی شود. اغلب علائم کم کاری تیروئید با علائم افسردگی اشتباه گرفته می شود.
علائم شایع کم کاری تیروئید عبارتند از:
- پف و ورم صورت
- سفتی پوست
- خستگی شدید
- نبض آهسته
- عدم تحمل سرما
- افزایش وزن غیر طبیعی
- گرفتگی عضلات
- شکم درد
- عدم تمرکز
تاثیرات کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید باعث غیرفعال شدن شما و افزایش خواب می شود. تاثیرات کم کاری تیروئید مشابه پرکاری تیروئید می باشد و مهم ترین آن ها شامل موارد زیر است:
توجه توجه:
کم کاری تیروئید کنترل نشده در بارداری باعث رشد نادرست مغز و جنین می شود زیرا هورمون های تیروئید به مغز و سیستم عصبی جنین آسیب می رسانند.
تشخیص کم کاری تیروئید
برای تشخیص کم کاری تیروئید بررسی علائم و نشانه های بیماری و مقدار TSH و T4 خون بسیار مهم است.
نحوه درمان کم کاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید معمولا با استفاده از تیروکسین (دارویی مشابه T4) انجام می شود. خانم های مبتلا به کم کاری تیروئید باید مقداری ید اضافه مصرف کنند تا مقدار تیروکسین آن ها افزایش یابد. همچنین باید هر چند وقت یک بار آزمایش تیروئید برای نظارت بر میزان هورمون ها انجام شود.
تیروئیدیت پس از زایمان
در این شرایط امکان پرکاری یا کم کاری تیروئید وجود دارد. بیشتر خانم ها یک سال پس از زایمان تحت تاثیر تیروئیدیت پس از زایمان قرار می گیرند. این وضعیت معمولا با پرکاری تیروئید شروع می شود. پس از آن یا تیروئید به حالت نرمال بر می گردد یا به کم کاری تیروئید تبدیل می شود. در هر دو صورت نظارت پزشک بر نحوه درمان ضروری است.
علائم تیروئیدیت پس از زایمان:
- شامل خستگی، زودرنجی و عصبی بودن
- تغییرات هورمونی
- احتمال ابتلا به افسردگی
- اضطراب، لرزش، بی خوابی و دیگر علائم مشابه با پرکاری تیروئید
این علائم معمولا یک تا چهار ماه پس از زایمان رخ می دهد و یک تا سه ماه به طول می انجامد.خانم هایی که مبتلا به تیروئیدیت پس از زایمان هستند علائم پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید را مشاهده می کنند.
تشخیص تیروئیدیت پس از زایمان
باید در تشخیص علائم کم کاری و پرکاری تیروئید بعد از زایمان دقت شود. برای تشخیص تیروئیدیت پس از زایمان، تکرار آزمایش مقدار TSH مورد نیاز است. برای بارداری ایمن و بدون تیروئید در بارداری بعدی بهتر است مقدار تیروئید چک شود.
سخن آخر
همان طور که ملاحظه کردید اختلالات تیروئید در بارداری می تواند عوارض خطرناکی برای جنین شما ایجاد کند. بنابراین در صورت تشخیص حتما پیگیر آن باشید و بهتر است قبل از بارداری درمان شود اگر هم قبلا سالم بوده اید و در طول بارداری دچار این اختلالات شده اید باید به تمام توصیه های پزشکی گوش دهید تا احتمال خطرات ناشی از آن به حداقل برسد.
national institute diabetes and digestive and kidney diseases editor team. Thyroid Disease & Pregnancy.2018
