آنتی بیوتیک ها یا آنتی باکتریال ها داروهایی هستند که برای از بین بردن باکتری ها یا کاهش سرعت رشد آن ها استفاده می شوند. آنتی بیوتیک ها شامل داروهای قوی هستند و برای درمان بیماری هایی که به وسیله باکتری ها ایجاد می شوند استفاده می شوند. آنتی بیوتیک ها نمی توانند عفونت های ویروسی از قبیل سرماخوردگی، آنفولانزا و سرفه را درمان کنند.
آنتی بیوتیک چیست؟
آنتی بیوتیک ها قرص های قوی هستند که با عفونت های خاصی مبارزه می کنند و می توانند در شرایطی که به درستی مصرف شوند زندگی شما را نجات دهند. این قرص ها از رشد باکتری ها جلوگیری می کنند یا آنها را از بین می برند.
قبل از اینکه باکتری ها بتوانند افزایش یابند و علائم بروز کنند، سیستم ایمنی آنها را از بین می برد. سلول های سفید خون به باکتری های مضر حمله می کند و حتی اگر علائم دیده شوند، سیستم ایمنی با عفونت مبارزه می کند.
البته گاهی اوقات تعداد باکتری های مضر بسیار زیاد است و سیستم ایمنی نمی تواند با آنها مبارزه کند. در این شرایط آنتی بیوتیک ها مفید هستند. اولین آنتی بیوتیک پنی سیلین است. آنتی بیوتیک بر پایه پنی سیلین، مانند آمپی سیلین، آموکسی سیلین و پنی سیلین G برای درمان عفونت های مختلف در دسترس هستند. چند نوع آنتی بیوتیک مدرن نیز در دسترس می باشند. این آنتی بیوتیک ها در بیشتر کشورها با نسخه ارائه می شوند. آنتی بیوتیک های موضعی به صورت کرم و پماد و با تجویز پزشک قابل خریداری می باشند [1].
چه زمانی باید از آنتی بیوتیک ها استفاده کرد؟
آنتی بیوتیک ها با توجه به باکتری که درمان میکنند می باشند و هر باکتری آنتی بیوتیک خاصی دارد. هنگامی که آنتی بیوتیک ها به درستی مصرف شوند، ایمن هستند و عوارض جانبی کمی دارند. در برخی داروها عوارض جانبی از ناراحت کننده تا جدی یا تهدید کننده زندگی متفاوت می باشد. در کودکان، افراد مسن و در بیمارانی که مشکل کلیه یا کبد دارند، در خانم های باردار یا شیرده و در بسیاری از بیماران، دوز آنتی بیوتیک براساس ویژگی های بیمار مانند عملکرد کلیه یا کبد، یا سن، متفاوت می باشد. تداخل دارویی با آنتی بیوتیک ها نیز رایج می باشد. پزشک براساس ویژگی های بیمار دوز آنتی بیوتیک و نوع آنتی بیوتیک را تعیین می کند.
معمولاً بعد از بهتر شدن وسوسه می شوید مصرف آنتی بیوتیک را قطع کنید. اما درمان کامل ضروری است زیرا باید باکتری ایجاد کننده بیماری از بین برود. قطع مصرف آنتی بیوتیک باعث می شود در ادامه برای تکمیل درمان نیاز به مصرف آنتی بیوتیک باشد و ویژگی های مقاومت به آنتی بیوتیک در بین باکتری های مضر را افزایش می دهد.
چه زمانی نباید از آنتی بیوتیک استفاده کرد؟
آنتی بیوتیک ها گزینه مناسبی برای تمام عفونت ها نیستند. به عنوان مثال، بیشتر گلودردها، سرفه و سرماخوردگی، آنفولانزا یا سینوزیت ها ویروسی هستند و نیاز به آنتی بیوتیک ندارند. این عفونت های ویروسی خود محدود کننده هستند یعنی سیستم ایمنی شما ویروس ها را از بین می برند. در حقیقت، مصرف آنتی بیوتیک ها برای عفونت های ویروسی خطر مقاومت آنتی بیوتیکی را افزایش می دهد و گزینه های درمان آینده را کاهش می دهد و بیمار را تحت خطر عوارض جانبی قرار می دهد [2].
باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک به وسیله آنتی بیوتیک از بین نمی روند؛ حتی اگر آنتی بیوتیک پیش از مقاومت به صورت موثر عمل کند. هیچ گاه قرص آنتی بیوتیک خود را به دیگران توصیه نکنید و قرص را برای بیماری بعدی مصرف نکنید.
چه چیزی باعث مقاومت آنتی بیوتیکی می شود؟
هنگامی که باکتری تغییر می کند، این میکروب در برابر دارو مقاومت نشان می دهد. این تغییر از باکتری در برابر فعالیت دارو یا خنثی سازی دارو محافظت می کند. هر باکتری که در برابر آنتی بیوتیک جان سالم به در ببرد می تواند افزایش یابد و ویژگی مقاومتی آن بیشتر شود. این حقیقت که باکتری می تواند مقاومت به دارویی داشته باشد طبیعی و قابل انتظار است. اما روش مصرف دارو بر سرعت عملکرد و میزان مقاومت آن تاثیر می گذارد.
برای سالهای طولانی، معرفی آنتی بیوتیک های جدید از مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها پیشی گرفت. با این حال ، در سال های اخیر ، سرعت مقاومت در برابر دارو باعث افزایش تعداد مشکلات بهداشتی و درمانی شده است.
- تقریباً 2 میلیون عفونت از باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک هر سال در ایالات متحده رخ می دهد و منجر به مرگ 23000 نفر می شود.
- معمولاً آنتی بیوتیک به صورت خوراکی مصرف می شود. با این حال، پزشکان آنتی بیوتیک را به صورت تزریق تجویز می کنند یا مستقیماً بر روی قسمتی از بدن که دارای عفونت است ، اعمال می کنند.
- بسیاری از آنتی بیوتیک ها طی چند ساعت با عفونت مبارزه می کنند. برای جلوگیری از بازگشت عفونت، دوره دارو را تکمیل کنید.
- توقف مصرف دارو پیش از تکمیل دوره درمان، خطر مقاومت باکتری به دارو را افزایش می دهد.
- حتی در صورت بهبود و کاهش علائم دوره درمان را تکمیل کنید [3].
مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها
مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها- به خصوص مصرف آنتی بیوتیک ها با درمان نامناسب- مقاومت آنتی بیوتیک ها را افزایش می دهد. براساس نظر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، یک سوم تا نصف آنتی بیوتیک های مصرفی در انسان ها غیرضروری یا نامناسب هستند.
آنتی بیوتیک ها عفونت های باکتریایی را درمان می کنند اما عفونت های ویروسی را درمان نمی کنند. به عنوان مثال، یک آنتی بیوتیک درمان مناسبی برای گلودرد میکروبی است که به وسیله باکتری استرپتوکوکى پیژونز ایجاد شده است. اما این آنتی بیوتیک درمان مناسبی برای گلودردی که به وسیله ویروس ایجاد شده است نمی باشد. سایر عفونت های ویروسی که از درمان با آنتی بیوتیک بهره مند نمی شوند عبارتند از:
- سرماخوردگی
- آنفولانز
- برونشیت
- بیشتر سرفه ها
- برخی عفونت های گوش
- برخی عفونت های سینوسی
- آنفولانزای معده
پزشک آنتی بیوتیک را برای درمان عفونت های باکتریایی تجویز می کند. این آنتی بیوتیک ها برای درمان ویروس ها موثر نیستند.
- دانستن این که عفونت باکتریایی است یا ویروسی به درمان موثر آن کمک می کند.
- ویروس ها باعث ایجاد بیشتر عفونت های مجاری تنفسی می شوند؛ از جمله سرماخوردگی و آنفولانزا. آنتی بیوتیک ها در برابر ویروس ها موثر نیستند.
- اگر آنتی بیوتیک به مقدار بیش از حد مصرف شود یا به درستی مصرف نشود، باکتری مقاوم می شود. یعنی آنتی بیوتیک کمتر در برابر آن نوع باکتری مقاومت نشان میدهد. زیرا باکتری تقویت می شود.
- پزشک می تواند آنتی بیوتیک ها با طیف وسیع را برای درمان عفونت های مختلف تجویز کند. اما آنتی بیوتیک ها با طیف باریک فقط برای درمان برخی باکتری ها موثر هستند.
- برخی آنتی بیوتیک ها به باکتری های هوازی حمله می کنند در حالی که برخی دیگر به باکتری های غیرهوازی حمله می کنند. باکتری های هوازی به اکسیژن نیاز دارند و باکتری های غیرهوازی به اکسیژن نیاز ندارند.
در برخی موارد (به عنوان مثال قبل از جراحی)، پزشک آنتی بیوتیک را برای پیشگیری از عفونت تجویز می کند. این حالت کاربرد پیشگیری کننده آنتی بیوتیک نامیده می شود. گاهی از این آنتی بیوتیک ها قبل از جراحی روده یا جراحی شکستگی استخوان استفاده می کنند [4].
10 عفونت رایج که با آنتی بیوتیک ها درمان می شود؟
1. آکنه
2. برونشیت
3. ورم ملتحمه (چشم صورتی)
4. گوش درد (عفونت گوش)
5. بیماری منتقله از راه جنسی
6. عفونت پوست یا بافت نرم
7. گلودرد استرپتوکوکى (گلودرد میکروبی)
8. اسهال مسافرتی
9. عفونت قسمت فوقانی مجاری تنفسی
مصرف آنتی بیوتیک ها
هر فردی حداقل یک بار در زندگی قرص های آنتی بیوتیک یا ضد عفونت مصرف می کند. از درمان گلودرد میکروبی یا عفونت گوش در کودکی گرفته تا عفونت مجاری ادراری یا عفونت خارش پوست در بزرگسالان، آنتی بیوتیک ها به مقدار زیاد مصرف می شود و جزو داروهای مهم می باشند.
شناخت آنتی بیوتیک ها کار آسانی نیست. آنتی بیوتیک ها دسته گسترده ای از عفونت ها را از جمله عفونت قارچی، ویروسی، باکتریایی را درمان می کنند. هیچ آنتی بیوتیکی وجود ندارد که تمام عفونت ها را درمان کند. آنتی بیوتیک ها عفونت هایی را درمان می کنند که با باکتری هایی مانند استرپ، استاف یا ای کولی ایجاد شده باشند. این آنتی بیوتیک ها یا باکتری ها را از بین می برند یا مانع از رشد آنها می شوند. آنتی بیوتیک ها در برابر هیچ عفونت ویروسی تاثیر نمی گذارند [5].
دسته بندی آنتی بیوتیک ها
- آموکسی سیلین
- دوکسی سیلین
- سفالکسین
- سیپروفلوکسین
- سلیندامسین
- مترونیدازول
- آزیترومیسین
- سولفامتاکسازول و تریمتوپریم
- آموکسی سیلین و کلاولانت
- لووفلاکسین
چه داروهایی با آنتی بیوتیک ها تداخل دارد؟
آنتی بیوتیک ها با سایر داروهای تجویزی و بدون نسخه تداخل دارند. به عنوان مثال، کلاریترومیسین (بیاکسین، آنتی بیوتیک) نباید با متوکلوپرامید (رگلان، داروی سیستم گوارش) مصرف شود. پیش از مصرف آنتی بیوتیک ها در خصوص سایر داروهایی که مصرف می کنید به پزشک اطلاع دهید.
برخی از آنتی بیوتیک ها را با غذاهای خاص و نوشیدنی ها مصرف نکنید. برخی آنتی بیوتیک ها را باید با معده خالی، حدوداً یک ساعت قبل از غذا یا 2 ساعت بعد از غذا مصرف کنید. برای موثر بودن دارو ، دستورالعمل ها را به درستی دنبال کنید. افرادی که مترونیدازول مصرف می کنند نباید الکل بنوشند. از مصرف محصولات لبنیات در هنگام مصرف تتراسیکلین اجتناب کنید زیرا با جذب دارو تداخل ایجاد می کند [6].
مضرات آنتی بیوتیک ها
ممکن است آنتی بیوتیک ها عوارض جانبی داشته باشند. برخی از عوارض جانبی رایج عبارتند از:
- مدفوع شل یا اسهال
- ناراحتی خفیف معده
در صورت داشتن عوارض جانبی [7] زیر به پزشک اطلاع بدهید:
- استفراغ
- اسهال آبکی شدید و گرفتگی شکم
- واکنش های آلرژیک (تنگی نفس، کهیر، تورم لب، صورت یا زبان، خستگی)
- جوش
- خارش یا ترشحات واژن
- برفک های سفید روی زبان
علائم واکنش آلرژیک به آنتی بیوتیک ها چیست؟
برخی افراد به آنتی بیوتیک های خاصی (بیشتر پنی سیلین) حساسیت دارند. اگر در خصوص آلرژی سوال دارید پیش از مصرف دارو از پزشک یا داروساز بپرسید. واکنش های آلرژیک رایج دارای علائم زیر می باشند:
- تنگی نفس
- جوش
- کهیر
- خارش
- تورم لب، صورت یا زبان
- سرگیجه
آیا باکتری وجود دارد که به تمام آنتی بیوتیک ها مقاوم باشد؟
چندین نوع مختلف باکتری وجود دارد که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند. برخی از نمونه ها عبارتند از:
- استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به اتیسیلین (MERSA)؛ مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم به چند دارو (MDR-TB)
- باکتری های روده مقاوم به کارباپنم Enterobacteriaceae (CRE)
- انتروکوکوس مقاوم به ونکومایسین (VRE)
هنگامی که یکی از این باکتری ها باعث ایجاد عفونت می شود ، درمان بسیار دشوار می شود.
1- Chara Calhoun; Gregory A. Hall. Antibiotics. Last Update: May 14, 2019.
2- Zinner SH. Antibiotic use: present and future. New Microbiol. 2007 Jul;30(3):321-5.
3- C. Lee Ventola, MS. The Antibiotic Resistance Crisis
4- Jon Clardy, Michael Fischbach, and Cameron Currie. The natural history of antibiotics
5- Garima Kapoor, Saurabh Saigal, and Ashok Elongavan. Action and resistance mechanisms of antibiotics: A guide for clinicians
6- Cunha BA. Antibiotic side effects. Med Clin North Am. 2001 Jan;85(1):149-85.
7- Del Rosso JQ. Oral antibiotic drug interactions of clinical significance to dermatologists. Dermatol Clin. 2009 Jan;27(1):91-4.
