دیابت نوعی اختلال متابولیک است که وقتی قند خون (گلوکز) بسیار بالا برود (هایپرگلیسمی) ایجاد می شود. در این مقاله به بررسی علت انواع دیابت میپردازیم:
دیابت چیست؟
دیابت نوع 1
دیابت نوع 2
انسولین چیست؟
مهمترین عامل دیابت
مهمترین عامل دیابت نوع 2
مهمترین عامل دیابت بارداری
دیابت چیست؟
گلوکز همان چیزی است که بدن برای تولید انرژی استفاده می کند و لوزالمعده هورمونی به نام انسولین تولید می کند که به تبدیل گلوکز (از غذایی که می خورید) به انرژی کمک می کند. هنگامی که بدن انسولین کافی تولید نمی کند، یا نسبت به انسولین مقاوم می شود، گلوکز به سلول های شما نمی رسد تا از آن برای انرژی استفاده شود. این امر باعث می شود بیماری به نام دیابت ایجاد شود [1]. دو نوع اصلی از دیابت وجود دارد ، نوع 1 و نوع 2.
دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 دیابتی است که قبلاً به آن دیابت نوجوانی گفته می شد. زیرا معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می شود. دیابت نوع 1 یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن انسولین تولید نمی کند زیرا سیستم ایمنی بدن به سلول های تولید کننده انسولین از لوزالمعده به نام سلول های بتا حمله می کند. دیابت نوع 1 با استفاده از انسولین درمان می شود [2].
دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 بیماری است که در آن سلول ها قادر به استفاده موثر از قند خون (گلوکز) برای انرژی نیستند. این بیماری زمانی دیده می شود که سطح قند خون به مرور زمان بیش از حد بالا برود، و سلول ها نسبت به انسولین غیر حساس یا مقاوم شوند (اصطلاحاً مقاومت به انسولین). داروهای مختلفی وجود دارد که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود [3].
انسولین چیست؟
برای درک دیابت، ابتدا باید متوجه شوید گلوکز و انسولین چطور در بدن پردازش می شود.
انسولین چگونه کار می کند؟
انسولین هورمونی است که از غده ای در پشت و زیر معده (لوزالمعده) ایجاد می شود.
- لوزالمعده انسولین را در جریان خون ترشح می کند.
- انسولین در گردش خون حرکت می کند و قند را قادر می سازد وارد سلول های شما شود.
- انسولین مقدار قند موجود در جریان خون شما را کاهش می دهد.
- با کاهش سطح قند خون، ترشح انسولین از لوزالمعده نیز انجام می شود.
نقش گلوکز
گلوکز - قند - منبع انرژی برای سلولهایی است که عضلات و سایر بافتها را تشکیل می دهند.
- گلوکز از دو منبع اصلی تأمین می شود: غذا و کبد.
- قند جذب جریان خون می شود و به کمک انسولین وارد سلول ها می شود.
- کبد شما گلوکز را ذخیره و تولید می کند.
هنگامی که سطح گلوکز شما پایین باشد، مانند زمانی که مدت زیادی غذا نخورده اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه می کند تا سطح گلوکز شما را به حد طبیعی بازگرداند [4].
مهمترین عامل دیابت
مهمترین عامل دیابت نوع یک
علت دقیق دیابت نوع 1 مشخص نیست. آنچه مشخص است این است که سیستم ایمنی بدن - که به طور معمول با باکتری ها یا ویروس های مضر مبارزه می کند - به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد. این مسئله باعث کاهش انسولین می شود. بنابراین قند به جای انتقال به سلول ها، در جریان خون تجمع می کند. تصور می شود دیابت نوع 1 ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد، اما علت دقیق آن مشخص نیست. در دیابت نوع یک وزن علت ایجاد بیماری نیست.
اگر کودک یا نوجوان باشید، سابقه خانوادگی دیابت نوع 1 داشته باشید، یا ژنهای خاصی داشته باشید، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارید. علت دقیق ابتلا به دیابت نوع 1 مشخص نیست اما عواملی که خطر ابتلا به این دیابت را افزایش می دهد عبارتند از:
1- سابقه خانوادگی
اگر والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت نوع یک باشند، خطر ابتلا به این دیابت افزایش می یابد.
2- فاکتورهای محیطی
شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض بیماری ویروسی نقش مهمی در ابتلا به دیابت نوع 1 دارد.
3- وجود سلولهای آسیب دیده سیستم ایمنی بدن (آنتی بادی)
بعضی اوقات اعضای خانواده افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به دلیل وجود آنتی بادی دیابت مورد آزمایش قرار می گیرند. اگر دارای این آنتی بادی ها باشید، خطر ابتلا به دیابت نوع یک در شما افزایش می یابد. اما تمام افرادی که این آنتی بادی ها را داشته باشند مبتلا به این دیابت نمی شود.
4- جغرافیا
در برخی از کشورها ، مانند فنلاند و سوئد ، نرخ دیابت نوع 1 بالاتر است [5].
مهمترین عامل دیابت نوع 2
در پیش دیابت - که می تواند به دیابت نوع 2 منجر شود - و در دیابت نوع 2 ، سلول های شما نسبت به عملکرد انسولین مقاوم می شوند و لوزالمعده شما قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. بنابراین قند به جای اینکه به سلولها انتقال یابد تا به انرژی تبدیل شود، در جریان خون تجمع می کند.
دلیل این اتفاق نامشخص است، اما اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد دیابت نوع 2 نقش دارند. اضافه وزن به شدت با ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است، اما همه افراد مبتلا به دیابت نوع 2 اضافه وزن ندارند.
محققان به طور کامل نمی دانند چرا برخی از افراد مبتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 می شوند و برخی دیگر مبتلا به این بیماری نمی شوند. روشن است که برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری ها را افزایش می دهد، از جمله:
5-وزن
هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید سلولهای شما نسبت به انسولین مقاوم تر می شوند.
6- عدم تحرک
هرچه کمتر فعالیت داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت بیشتر می شود. فعالیت بدنی به کنترل وزن کمک می کند، از گلوکز به عنوان انرژی استفاده می کند و سلول های شما را به انسولین حساس تر می کند.
7- سابقه خانوادگی
اگر والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت نوع 2 باشند، خطر ابتلا به این دیابت افزایش می یابد.
8- نژاد
اگرچه هنوز دلیل این مسئله مشخص نیست اما برخی نژادهای خاص - از جمله سیاه پوستان ، هیسپانیک ها ، سرخپوستان آمریکایی و آمریکایی آسیایی ها بیشتر در معرض خطر دیابت قرار دارند.
9- سن
با افزایش سن خطر ابتلا به دیابت افزایش می یابد. این مسئله به این دلیل است که با افزایش سن تحرک شما کمتر می شود، عضله بیشتری از دست می دهید و افزایش وزن بیشتری دارید. اما دیابت نوع 2 در بین کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان نیز رو به افزایش است.
10- دیابت بارداری
اگر در بارداری به دیابت بارداری مبتلا شوید، بعداً خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 افزایش می یابد. اگر نوزاد شما بیش از 4 کیلوگرم باشید، در معرض خطر دیابت نوع 2 قرار دارید.
11- سندرم تخمدان پلی کیستیک
برای خانم ها ، داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک - بیماری شایعی که با عادت ماهانه نامنظم، رشد بیش از حد مو و چاقی همراه است - خطر دیابت را افزایش می دهد.
12- فشار خون بالا
فشار خون بیش از 90/140 میلی متر جیوه خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
13- سطح غیر طبیعی کلسترول و تری گلیسیرید
اگر سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول "خوب" پایین باشد، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می یابد. تری گلیسیریدها نوع دیگری از چربی های منتقل شده در خون هستند. افرادی که سطح بالایی از تری گلیسیرید دارند، بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. پزشک می تواند سطح کلسترول و تری گلیسیرید شما را تعیین کند.
14- پیری
افزایش سن یک عامل خطرناک برای دیابت نوع 2 است. خطر ابتلا به دیابت نوع 2 از سن 45 سالگی شروع به افزایش چشمگیری می کند و بعد از 65 سالگی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد
سایر عوامل خطر دیابت نوع 2 [6] شامل موارد زیر است:
15- رژیم غذایی پرچرب و کربوهیدرات
16- مصرف زیاد الکل
مهمترین عامل دیابت بارداری
در دوران بارداری ، جفت برای پایداری بارداری هورمون ایجاد می کند. این هورمون ها سلول های شما را در برابر انسولین مقاوم تر می کنند. به طور معمول ، لوزالمعده با تولید انسولین اضافی کافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می دهد. اما گاهی اوقات لوزالمعده نمی تواند وظیفه خود را انجام بدهد. هنگامی که این اتفاق می افتد، مقدار خیلی کمی گلوکز وارد سلول های شما می شود و مقدار خیلی زیادی گلوکز در خون باقی می ماند و منجر به دیابت بارداری می شود. هر خانم بارداری می تواند به دیابت بارداری مبتلا شود، اما برخی از خانم ها بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار دارند. عوامل خطر دیابت بارداری عبارتند از:
17- سن
زنان مسن تر از 25 سال در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
18- سابقه خانوادگی یا شخصی
اگر پیش دیابت (دیابتی که منجر به دیابت نوع 2 می شود) داشته اید یا اینکه یکی از اعضای خانواده شما مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به دیابت نوع 2 باشد، خطر ابتلا به این دیابت افزایش می یابد. همچنین اگر در بارداری قبلی به دیابت بارداری مبتلا شده باشید، نوزاد خیلی بزرگی به دنیا آورده باشید و یا در زایمان قبلی بدون دلیل فرزند شما مرده باشد، بیشتر در معرض خطر قرار دارید.
19- وزن
اضافه وزن قبل از بارداری خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می دهد.
20- نژاد
به دلایل نامشخصی، زنان سیاه پوست، هیسپانیک، سرخپوستان آمریکایی یا آسیایی بیشتر در معرض دیابت بارداری قرار دارند [7].
سایر عامل های بیماری دیابت
جهش های ژنتیکی، سایر بیماری ها، آسیب به لوزالمعده و برخی داروهای خاص ممکن است باعث دیابت شوند.
21- جهش ژنتیکی
دیابت مونوژنیک در اثر جهش یا تغییر در یک ژن واحد ایجاد می شود. این تغییرات معمولاً ارثی هستند، اما بعضی اوقات جهش ژن به تنهایی اتفاق می افتد. بیشتر این جهش های ژن باعث می شوند لوزالمعده توانایی کمتری برای تولید انسولین داشته باشد. متداول ترین انواع دیابت مونوژنیک، دیابت نوزادان و به دیابت جوانان در بلوغ (MODY) است. دیابت نوزادان در 6 ماه اول زندگی رخ می دهد. پزشکان معمولاً دیابت جوانان در بلوغ را در دوران بزرگسالی یا اوایل بزرگسالی تشخیص می دهند ، اما بعضی اوقات این بیماری دیرتر تشخیص داده می شود.
فیبروز کیستیک مخاطی : غلیظی تولید می کند که باعث ایجاد زخم در لوزالمعده می شود. این جای زخم می تواند مانع از ایجاد انسولین در لوزالمعده شود.
هموکروماتوز : باعث می شود بدن آهن زیادی را ذخیره کند. اگر این بیماری درمان نشود، آهن در لوزالمعده و سایر اندام ها تجمع می کند و به آن ها آسیب می رساند.
22- بیماریهای هورمونی
برخی از بیماریهای هورمونی باعث می شود بدن هورمون های خاصی را به مقدار زیاد تولید کند، که بعضی اوقات باعث مقاومت به انسولین و دیابت می شود.
- سندرم کوشینگ زمانی رخ می دهد که بدن مقدار زیادی کورتیزول تولید کند - که اغلب آن را "هورمون استرس" می نامند.
- آکرومگالی زمانی اتفاق می افتد که بدن هورمون رشد زیادی تولید می کند.
- پرکاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند.
23- آسیب یا برداشتن لوزالمعده
پانکراتیت، سرطان لوزالمعده و تروما می توانند به سلولهای بتا آسیب برسانند و یا آنها را قادر به تولید انسولین کمتر کنند و در نتیجه موجب ایجاد دیابت می شود. اگر لوزالمعده آسیب دیده برداشته شود، دیابت به دلیل از بین رفتن سلولهای بتا ایجاد می شود.
24- داروها
بعضی اوقات برخی از داروهای خاص می توانند به سلولهای بتا آسیب رسانده و یا عملکرد انسولین را مختل كنند. این داروها عبارتند از:
- نیاسین ، نوعی ویتامین ب 3
- انواع خاصی از داروهای ادرارآور ، که قرص های آب نیز نامیده می شوند
- داروهای ضد تشنج
- داروهای روانپزشکی
- داروهایی برای درمان ویروس نقص ایمنی بدن (HIV)
- پنتامیدین، دارویی که برای درمان نوعی ذات الریه استفاده می شود
- گلوکوکورتیکوئیدها - داروهای مورد استفاده در درمان بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید ، آسم ، لوپوس و کولیت اولسراتیو
- داروهای ضد رد پیوند، که برای جلوگیری از رد پیوند عضو استفاده می شود
استاتین ها، دارویی برای کاهش سطح کلسترول LDL ("بد")، می توانند احتمال ابتلا به دیابت را افزایش دهند. با این حال، استاتین به شما در محافظت از بیماری های قلبی و سکته کمک می کنند. به همین دلیل، مزایای مصرف استاتین برای بیماری های قلبی بیشتر از مضرات آن برای ابتلا به دیابت می باشد. اگر هر یک از این داروها را مصرف کرده اید و نگران عوارض جانبی آنها هستید ، با پزشک خود مشورت کنید [8]
1- American Diabetes Association. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care. 2010 Jan; 33(Suppl 1): S62–S69.
2- Kimber M Simmons and Aaron W Michels. Type 1 diabetes: A predictable disease. World J Diabetes. 2015 Apr 15; 6(3): 380–390.
3- Type 2 diabetes: Overview. Created: August 27, 2008; Last Update: January 11, 2018; Next update: 2021
4-Marx J. Unraveling the causes of diabetes. Science. 2002 Apr 26;296(5568):686-9.
5-Stella Korsgren, Ylva Molin. On the Etiology of Type 1 Diabetes. Am J Pathol. 2012 Nov; 181(5): 1735–1748.
6-Yanling Wu,Yanping Ding. Risk Factors Contributing to Type 2 Diabetes and Recent Advances in the Treatment and Prevention. Int J Med Sci. 2014; 11(11): 1185–1200.
7- Jasmine F Plows, Joanna L Stanley. The Pathophysiology of Gestational Diabetes Mellitus Int J Mol Sci. 2018 Nov; 19(11): 3342.
8-Anjali D Deshpande, Marcie Harris-Hayes. Epidemiology of Diabetes and Diabetes-Related Complications. Phys Ther. 2008 Nov; 88(11): 1254–1264.
