قرص اسپیرونولاکتون و نحوه مصرف آن

نام علمی دارو : اسپيرانولاکتون-Spironolactone

گروه دارویی: داروهای قلبی عروقی

نام تجاری: Aldactone

در این مقاله می خوانیم:

قرص اسپیرونولاکتون ( قرص Spironolactone ) یک دیورتیک ضعیف پتاسیم (قرص آب) است که مانع از جذب بیش از حد سدیم و کاهش سطح پتاسیم در بدن می شود. قرص اسپیرونولاکتون برای درمان بیماری که در آن آلدوسترون به مقدار بیش از حد در بدن وجود دارد استفاده می شود. آلدوسترون یک هورمون ترشح شده توسط غدد آدرنال است که نمک و آب بدن شما را تنظیم می کند.  قرص اسپیرونولاکتون همچنین در افرادی که دارای نارسایی احتقانی قلب، سیروز کبد یا اختلال کلیوی به نام سندرم نفروتیک هستند، استفاده می شود. این دارو برای درمان یا پیشگیری از هیپوکالمی (سطح پایین پتاسیم کم خون) و ادم نیز استفاده می شود. در این مقاله می خواهیم همه موارد و نکات درباره قرص اسپیرونولاکتون را برای شما اومایی های عزیز توضیح دهیم. با ما همراه باشید.

اَشکال دارویی اسپيرانولاکتون

قرص روکشدار :  با دوز 25 و 100 میلی گرم

چرا قرص اسپیرونولاکتون تجویز می شود؟

اسپیرونولاکتون برای درمان برخی از بیماران مبتلا به هیپرآلودستونیسم ( بدن آلودسترون را به مقدار زیاد تولید می کند) استفاده می شود. برای بیمارانی که سطح پتاسیم کم باعث نارسایی قلبی شده؛ و در بیماران مبتلا به ادم (احتباس مایع) ناشی از شرایط مختلف، از جمله بیماری کبد یا بیماری کلیوی که مایعات بیش از حد در بدن ذخیره می شوند این قرص تجویز می شود. همچنین برای درمان فشار خون بالا به تنهایی یا با داروهای دیگر استفاده می شود. اسپیرونولاکتون در یک کلاس از داروها به نام آنتاگونیست های گیرنده آلدوسترون قرار دارد. این دارو باعث می شود کلیه ها آب و سدیم ناخواسته را از بدن به وسیله ادرار خارج کند.

فشار خون بالا یک بیماری شایع است و اگر درمان و کنترل نشود، می تواند باعث آسیب مغزی، قلبی، رگ های خونی، کلیه ها و سایر قسمت های بدن شود. آسیب به این اندام هم ممکن است باعث بیماری های خطرناک قلبی، حمله قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، از دست دادن بینایی و مشکلات دیگر شود. علاوه بر مصرف دارو، تغییرات شیوه زندگی نیز به کنترل فشار خون کمک می کند. این تغییرات شامل خوردن رژیم غذایی کم چربی و کم نمک، حفظ وزن ایده آل، ورزش روزانه حداقل 30 دقیقه ، عدم مصرف سیگار و استفاده از الکل به مقدار متوسط می باشد.

قرص اسپیرونولاکتون برای پرمویی

داروی اسپیرونولاکتون در مشکلات آندروژنیک خانم ها مانند پرمویی در سندرم تخمدان پلی کیستیک کاربرد دارد. ترکیب فیناستراید با اسپیرونولاکتون به منظور کاهش هیرسوتیسم یا پرمویی می تواند موثرتر از اسپیرونولاکتون تنها باشد.

داروهای آنتی آندروژنیک انتخابی منطقی در درمان هیرسوتیسم و آکنه در بیماران مبتلا به PCOS محسوب می شود. البته تقریبا 20 درصد خانم هایی که از این دارو استفاده می کنند دچار افزایش فراوانی قاعدگی می شوند.

آندروژن ها مانند تستوسترون مسئول رشد مو در صورت، سینه و معده هستند که در برخی از زنان جوان مبتلا به PCOS مقدار این رویش مو زیاد است. آندروژن ها همچنین می توانند آکنه ایجاد کنند. اسپیرونولاکتون با کاهش سطح آندروژن ها، باعث کاهش رشد موهای زائد و بهبود آکنه می شود.

قرص اسپیرونولاکتون برای ریزش مو

بدن زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک  تمایل به تولید آندروژن بیشتری دارد که می تواند باعث رشد مو در صورت و ریزش مو در سر، و همچنین مشکلات ناباروری و متابولیسم شود. اسپیرونولاکتون کمک می کند تا تعادل هورمونی برقرار شود و ریزش موی زنانه ناشی از بهم ریختگی هورمونی را نیز درمان می کند.

قرص اسپیرونولاکتون به طور خاص برای ریزش مو ساخته نشده است، اما اگر ریزش مو تحت تاثیر نامتعادل بودن هورمون ها در بدن باشد، می توان روی قرص اسپیرونولاکتون یا همان آلداکتون حساب کرد. بعضی از خانم ها به دلیل تولید بیش از حد هورمون مردانه یا تستوسترون در بدن دچار ریزش مو با الگوی مردانه می شوند و معمولا زمانی تجویز می شود که سایر درمان های دارویی (مثل ماینوکسیدیل) با شکست مواجه شده باشند. 

اسپیرونولاکتون قادر به درمان ریزش موی آقایان نیست. بعلاوه روی ریزش موی خانم ها که به دلایل غیر هورمونی ایجاد شده است نیز اثری ندارد؛ از جمله ریزش مو در اثر استرس، شیمی درمانی، کمبودهای تغذیه ای و…

قرص اسپیرونولاکتون برای جوش

اسپیرونولاکتون در ابتدا برای درمان فشار خون بالا و چندین مشکل قلبی عروقی فرموله شده است که با دوز پایین تر می تواند به درمان آکنه هورمونی کمک کند. این دارو یک مسدود کننده آندروژن و یک دیورتیک است که هورمون های ایجاد کننده آکنه را کاهش می دهد.

این دارو  آنتاگونیست گیرنده‌های آلدوسترونی بوده و می‌تواند در تنظیم هورمون‌ها موثر واقع شده و در نتیجه جوش زدن را مهار کند.

وقتی که آکنه در تاریخ‌های اطراف بازه پریود شدن زنان اتفاق می‌افتد احتمالا ریشه هورمونی دارد و برای درمان آن نیز باید به تنظیم هورمون‌های قاعدگی پرداخت. تجویز این قرص در این مرحله می‌تواند مفید باشد و به کاهش التهاب پوستی و جوش زدن کمک نماید.

اسپیرونولاکتون و لاغری

اسپیرونولاکتون به عنوان یک دیورتیک عمل می کند، بدین معنی که باعث می شود بدن از مایع اضافی خالی شود. کاهش مایع در بدن می تواند باعث کاهش وزن بدن شود. به همین دلیل بعضی از پزشکان اسپیرونولاکتون را برای خانم هایی که مشکل افزایش وزن و نفخ در اثر چرخش آب به خاطر PMS دارند تجویز می کنند.

نحوه مصرف قرص اسپیرونولاکتون

- اسپیرولولاکتون را دقیقا مطابق با تجویز پزشک مصرف کنید. تمام دستورالعمل های نوشته شده بر روی برچسب را دنبال کنید. این دارو را در مقادیر بیشتر یا کمتر یا مدت زمان طولانی تر از زمان توصیه شده مصرف نکنید. هر گونه تغییر در میزان و زمان مصرف این دارو می تواند خطرناک باشد.

- در حین استفاده از اسپرینولاکتون، ممکن است نیاز به آزمایش های خون مکرر داشته باشید که پزشک برای شما تجویز می کند. 

- این دارو می تواند نتایج غیر معمولی را در آزمایش های پزشکی خاص ایجاد کند. بنابراین به هر دکتري که مراجعه می کنید بگویید از قرص اسپيرونولاکتون استفاده می کنيد.

- اگر به جراحی نیاز دارید، قبل از جراحی به جراح بگویید که قرص اسپرینولاکتون استفاده می کنید. ممکن است لازم باشد به مدت کوتاهی مصرف دارو را متوقف کنید.

- اگر فشار خون بالا دارید، از این دارو استفاده کنید حتی اگر احساس خوبی دارید. فشار خون بالا اغلب بدون علامت است. ممکن است لازم باشد از داروهای فشار خون برای بقیه زندگی خود استفاده کنید.

- قرص را در دمای اتاق دور از گرما، نور و رطوبت نگه دارید.

دوز معمول بزرگسالان برای کاهش ورم:

25 تا 200 میلی گرم در روز به صورت خوراکی، 1 یا 2 مرتبه در روز

مصرف روزانه بزرگسالان برای فشار خون بالا:

25 تا 200 میلی گرم در روز به صورت خوراکی 1 یا 2 مرتبه در روز

دوز معمول بزرگسالان برای هیپوکالمی:

25 تا 200 میلی گرم در روز به صورت خوراکی 1 یا 2 مرتبه در روز

دوز بزرگسالان برای تشخیص اولیه هیپرآلبسترونیزم:

100 تا 400 میلی گرم در روز به صورت خوراکی 1 یا 2 مرتبه در روز

مصرف بزرگسالان بالغ برای هیرسوتیسم:

50 تا 200 میلی گرم در روز به صورت خوراکی 1 یا 2 مرتبه در روز

مصرف روزانه بزرگسالان برای نارسایی احتقانی قلب:

25 میلی گرم در روز به صورت خوراکی. افزایش یا کاهش بر اساس پاسخ و شواهد هیپوکالمی خواهد بود. 

دوز بزرگسالان معمول برای هیپرآلبسترونیزم اولیه:

دوز اولیه: 100 میلی گرم خوراکی یک بار در روز. این دوز ممکن است به دو دوز روزانه تقسیم شود و هر دو تا سه روز به مقدار حداکثر توصیه شده در کل روز 400 میلی گرم افزایش یابد. توصیه می شود که دوز مصرفی برای کاهش دفع سدیم، فشار خون بالا، ضعف، هیپوکالمی و هر گونه علائم یا نشانه های هیپرگالدسترونیزم اولیه در این بیمار تثبیت شود.

اگر بیمار مبتلا به آدنوم یا کارسینوم آدرنال باشد، باید در هنگام انتظار عمل جراحی، حداقل دوز مصرفی اسپرینولاکتون مصرف شود یا در صورت توصیه پزشک برای چند روز متوقف گردد. با این حال، هیپرپلازی آدرنال به طور معمول به جراحی پاسخ نمی دهد و درمان اسپیرونولاکتون مزمن توصیه می شود. بیماران مبتلا به هیپرپلازی آدرنال اغلب نیاز به درمان ضد فشار خون دیگری برای کنترل پرفشاری خون مرتبط با آن دارند.

مصرف روزانه کودکان با فشار خون بالا:

نوزادان: 1 تا 3 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزنشان در روز به صورت خوراکی هر 12 تا 24 ساعت یک بار.

کودکان: از 1.5 تا 3.3 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزنشان در روز  به صورت خوراکی در دوزهای تقسیم شده هر 6 تا 12 ساعت یک بار. به طوری که بیشتر از 100 میلی گرم در روز نشود. 

دوز معمول برای تشخیص عمومی هیپرآلبسترونیزم اولیه در کودکان:    

کودکان: 100 تا 400 میلی گرم در متر مربع در روز به صورت خوراکی در 2 وعده.

در هنگام مصرف قرص اسپیرونولاکتون چه چیزهایی نباید مصرف کنم؟

نوشیدن الکل می تواند برخی از عوارض جانبی اسپیرونولاکتون را افزایش دهد و حتی باعث خفگی شود. از جایگزین های نمکی یا محصولات لبنی کم سدیم حاوی پتاسیم استفاده نکنید. این محصولات می توانند باعث افزایش سطح پتاسیم شما در هنگام مصرف اسپرینولاکتون شوند و عوارض جانبی آن را افزایش می دهند.

نمک زیاد در بدن باعث حفظ آب می شود، که ممکن است اثر بخشی این دارو را کاهش دهد. بنابراین در طول مصرف از مصرف رژیم غذایی با نمک زیاد اجتناب کنید. اسپیرنولاکتون ممکن است تفکر یا واکنش شما را مختل کند و باعث سرگیجه میشود. پس اگر کارهایی که به تمرکز احتیاج دارد مانند رانندگی را انجام می دهید مراقب باشید.

در هنگام تمرین و در هوای گرم، مراقب باشید گرمازده نشوید. دستورالعمل های پزشک را در مورد نوع و مقدار مایعات دنبال کنید. در بعضی موارد، نوشیدن بیش از حد مایعات می تواند به اندازه مصرف نکردن مایعات نامناسب باشد.

بهترین زمان برای مصرف اسپیرونولاکتون چه زمانی است؟

طبق دستور پزشک، این دارو را مصرف کنید. اگر ناراحتی معده رخ داد، آن را با غذا یا شیر بخورید. بهتر است قبل از ساعت 6 صبح قرص را مصرف کنید تا مانع از بیدار شدن در طول شب برای ادرار شود. 

نکات ضروری و هشدارها قبل از مصرف قرص اسپیرونولاکتون

طبق نتایج مطالعات حیوانی،  مصرف طولانی مدت اسپرینولاکتون نوع خاصی از سرطان یا تومور را ایجاد می کند. معلوم نیست این اثرات در انسان نیز دیده می شود یا خیر؟ بنابراین باید در مورد مصرف آن به مدت طولانی احتیاط کنید. 

به طور کلی اگر به این قرص حساسیت دارید یا شرایط زیر وجود دارد نباید از اسپرورونولاکتون استفاده کنید:

• بیماری کلیوی، قادر به ادرار نیستید؛
• بیماری آدیسون (اختلال غدد آدرنال)؛
• سطح بالایی از پتاسیم در خون (هیپوکالمی)؛ 
• اگر از پروپرانول استفاده می کنید.
• اگر مواد مخدر استفاده می کنید

برای اطمینان از اینکه سپیرونولاکتون برای شما مناسب است، وجود شرایط زیر را به پزشک اطلاع دهید. 

• بیماری کبد؛
• بیماری قلبی؛
• عدم تعادل الکترولیتی (مانند سطح پایین منیزیم در خون شما)؛
• اگر داروهای ضد التهابی غیر استروییدی، کلستیآمین، هپارین، لیتیوم، قلب یا فشار خون، مکمل پتاسیم، داروهای استروئیدی یا دیورتیک دیگر مصرف می کنید.

- هنوز معلوم نیست آیا قرص اسپرینولاکتون به جنین آسیب می رساند یا خیر؟ بنابراین در صورتی که باردار هستید یا می خواهید باردار شوید قبل از مصرف این دارو با پزشک خود صحبت کنید.

- قرص اسپرینولاکتون می تواند به شیر مادر منتقل شود و ممکن است به نوزاد شیرخوار آسیب برساند. در نتیجه مصرف آن در دوران شیردهی ممنوع است.

 مصرف پتاسیم:

این دارو می تواند باعث ایجاد هیپوکالمی (پتاسیم بالا) شود. هنگام مصرف این دارو، باید مصرف پتاسیم خود از طریق مواد غذایی حاوی این ماده معدنی را تحت نظر داشته باشید. نباید مکمل های پتاسیم مصرف کنید، رژیم غذایی با غلظت پتاسیم بخورید یا از جایگزین های نمک حاوی پتاسیم استفاده کنید. مصرف پتاسیم بیش از حد می تواند منجر به مشکلات شدید شود. این مسئله حتی می تواند زندگی شما را تهدید کند. اگر در مورد مصرف پتاسیم نگران هستید، با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید.

 فشار خون پایین و بدتر  شدن عملکرد کلیه:

این دارو ممکن است منجر به پایین آمدن فشار خون و بدتر شدن عملکرد کلیه شود. دکتر شما فشار خون و عملکرد کلیه را در هنگام مصرف این دارو تحت نظارت قرار می دهد. اگر دارو را طبق دستورالعمل تجویزی مصرف نکنید، مشکلات جدی ایجاد می شود.

 اگر دارو را بیش از حد مصرف کردید:

اگر دارو را بیش از حد مصرف کردید، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:

•  خواب آلودگی
• گیجی
•  بثورات پوستی
• حالت تهوع
• استفراغ
•  سرگیجه
•  اسهال
•  تغییرات در الکترولیت بدن شما، که می تواند باعث ضربان قلب نامنظم یا درد عضلانی و گرفتگی عضلات شود.

اگر فکر می کنید مقدار زیادی از دارو مصرف کرده اید با پزشک یا مرکز سموم تماس بگیرید. اگر علائم شما شدید است با اورژانس تماس بگیرید. همچنین ممکن است نیاز به خرید دستگاه فشار خون برای بررسی فشار خون در خانه در طول درمان با این دارو داشته باشید.

عوارض جانبی قرص اسپیرونولاکتون

در صورت وجود هر گونه نشانه ای از واکنش های آلرژیک به اسپیرونولاکتون، با اورژانس تماس بگیرید. این نشانه ها شامل دشواری تنفس؛ تورم چهره، لبها، زبان یا گلو می باشند. اگر علائم زیر را دارید استفاده از اسپیرونولاکتون را متوقف کنید و در صورت لزوم با پزشک خود تماس بگیرید:

علائم خونریزی معده - مدفوع خونی یا تیره، سرفه خونی و یا استفراغ شبیه به قهوه؛

پتاسیم بالا - ضربان قلب آهسته، ضعف عضلانی یا احساس ضعف زیاد

سدیم کم - سرگیجه، ناهماهنگی، توهم، ضعف شدید، احساس ناپایداری، تشنج، غش، تنفس کم عمق (تنفسی که ممکن است متوقف شود)؛

علائم اختلالات الکترولیتی - خشکی دهان، افزایش تشنگی، خواب آلودگی، کمبود انرژی، احساس بیحسی، سردرگمی، تهوع، استفراغ، افزایش ادرار، گرفتگی عضلانی یا ضعف، تغییر سرعت ضربان قلب، کم ادرار کردن یا ادرار نکردن

دیگر عوارض جانبی معمول اسپیرونولاکتون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تهوع، استفراغ، اسهال؛
• تورم پستان یا حساسیت به لمس؛
• سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی ملایم.
• گرفتگی عضلات پا؛ 
• ناتوانی جنسی اختلال در نعوظ

توجه داشته باشید موارد گفته شده یک لیست کامل از عوارض جانبی نیست و ممکن است عوارض دیگری نیز رخ دهند. بنابراین در صورت مشاهده عوارض جدی و شدید برای مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید. 

قرص اسپیرونولاکتون و بی نظمی قاعدگی

اسپیرنولاکتون اختلال در ریتم قاعدگی و افزایش خونریزی ماهیانه را میتواند ایجاد کند. بنابراین بی نظمی قاعدگی و لکه بینی از عوارض این قرص است. همچنین این دارو ممکن است سبب افزایش سایز سینه های شما شود. این مسئله می تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد. اگر این اتفاق افتاد، پزشک ممکن است درمان با این دارو را متوقف کند. البته این علائم معمولا هنگامی که مصرف این دارو را قطع می کنید، از بین می رود.

اسپیرونولاکتون اغلب باعث درد در سینه و بزرگ شدن سینه در خانم ها می شود. این مسئله احتمالا به دلیل اثرات استروژن بر روی بافت است که مانند روزهای قبل از پریودی این علائم ایجاد می شود. 

عوارض قطع ناگهانی اسپیرینولاکتون

اگر مصرف این دارو را بصورت ناگهانی متوقف کنید، ممکن است بدن شما شروع به ذخیره آب کند. همچنین ممکن است فشار شما به طور ناگهانی افزایش یابد و منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

چگونه قرص اسپیرونولاکتون را قطع کنیم؟

 از قطع ناگهانی دارو بپرهیزید و قطع دارو باید به آهستگی و تحت نظر پزشک معالج صورت بگیرد . حتی اگر یک وعده از دارو را فراموش کردید به محض این که به یاد آوردید دارو را مصرف کنید. اگر فقط چند ساعت قبل از زمان دوز بعدی است، منتظر بمانید و فقط یک وعده از دارو را در زمان مورد نظر مصرف کنید. هرگز دو قرص را به صورت همزمان مصرف نکنید. این کار می تواند عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کند.

تداخلات دارویی قرص اسپیرونولاکتون

مصرف این دارو با سایر داروهایی که سبب سرگیجه یا کاهش فشار خون می شود، می تواند عوارض جانبی را بدتر کند. بنابراین حتما قبل از مصرف اسپورنولاکتون با داروی ضد درد، آرامش عضله یا دارو برای اضطراب یا تشنج، با پزشک خود مشورت کنید.

سایر داروهایی که ممکن است با اسپیرونولاکتون تداخل داشته باشند شامل داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین ها و محصولات گیاهی هستند. به طور کلی بهتر است در خصوص قرص هایی که مصرف می کنید با پزشک خود صحبت کنید.

قرص اسپیرونولاکتون می تواند با قرص های زیر تداخل داشته باشد و تاثیر منفی ایجاد کند:

• لیتیوم (اسکالیت، لیتوبی)
• مهار کننده های ACE، مانند بنازپریل 
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II، مانند آسیلسارتان (ادربری)
• دیگوکسین (لانوکین)
• کلستیآمینین (Questran، Cholybar)
• استروئیدها مانند پردنیزون
• ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی 
• آنتاگونیست های گیرنده آلدوسترون
• هپارین 
• شل کننده عضله اسکلتی، از جمله سیکلوبنزاپرین 
• دیورتیک های دیگر، مانند آمیلورید 
• نوراپی نفرین
• مکمل پتاسیم

دو منبع

1- University of Illinois-Chicago, Drug Information Group. Spironolactone, Oral Tablet — Updated on April 24, 2018

2- Sanjai Sinha, MD. Generic Name: spironolactone (spir ON oh LAK tone). Last updated on Apr 14, 2020.