به جرأت می توان گفت که اکثر بانوان بارها اسم قرص های ضد بارداری را شنیده اند و یا حتی از آن استفاده کرده اند. قرص هایی که با نام های مختلف در داروخانه ها یافت می شوند و یکی از موارد اصلی مصرف آنها جلوگیری از بارداری است. با این حال می توان گفت اکثر بانوان از عوارض این نوع قرص ها و تأثیرات آن بر روی بدن بی اطلاع هستند. در اینجا اطلاعاتی در این زمینه برای آگاهی شما آورده شده است.
قرص ضد بارداری چیست؟
مصرف قرص های ضد بارداری یکی از روش های متداول و مطمئن پیشگیری از حاملگی است که بوسیله پزشک یا کارکنان بهداشتی درمانی تعلیم دیده تجویز می شوند. این نوع قرص ها حاوی دو هورمون ساختگی استروژن و پروژسترون هستند که مشابه هورمون های طبیعی عمل کرده و سبب ایجاد سیکل منظم قاعدگی می شوند. قرص هایی که از ترکیب دو هورمون تشکیل شده اند، معروف به قرص های جلوگیری از بارداری هستند. برای مؤثر بودن این قرص‌ها درجلوگیری از بارداری، باید آنها را هر روز سرساعت مشخصی مصرف نمود.
انواع قرص های ضد بارداری
در حال حاضر 3 نوع قرص جلوگیری از بارداری مورد استفاده قرار می گیرد:
- قرص هایی ترکیبی که دارای استروژن و پروژسترون هستند.
- قرص های متوالی که در این نوع قرص ها از 21 قرص موجود 14 تا 16 قرص اول حاوی استروژن بوده و به 5 تا 7 قرص آخر هورمون پروژسترون نیز افزوده شده است.
- قرص های مینی پیل که فقط حاوی پروژسترون هستند و در بعضی از بسته بندی های آن، به جای 21 قرص 28 قرص وجود دارد. البته قرص های 28 روزه در واقع همان 21 روزه هستند، با این تفاوت که برای روزهای 22 تا 28 هفت قرص بی اثر حاوی آهن و ویتامین وجود دارد که در رفع کم خونی مؤثر هستند.
امروزه بیشتر از نوع قرص های ترکیبی استفاده می شود که شامل 2 جزء استروژنیک و پروژسترونی هستند.
از قرص های ترکیبی استروژنیک می توان به مسترانول (Mestranol) و اتینیل استرادیول (Ethinylestradiol) و از قرص های پروژسترون دار به ترکیباتی نظیر: اتینودیول در استات (Ethinynodiol Diacetate)، نوراتیندرون (Norethindrone) و نوراتیندرون استات (Norethindrone acetate) اشاره کرد.
قرص های ترکیبی جدیدی نیز با نام یاسمین (Yasmin) وارد بازار شده اند که حاوی اتینیل استرادیول و دروسپیرنون هستند.
عملکرد قرص های ضد بارداری
اصلی ترین مکانیزم اثر قرص های ضد بارداری پیشگیری از تخمک گذاری است. مقادیر بالایی استروژن و پروژسترون در این قرص ها وجود دارد که باعث می شود ترشح LH و FSH در هیپوفیز کاهش یابد و کاهش FSH و LH این پیام را مخابره می کند که نیازی به تحریک تخمدان نیست. به همین خاطر فولیکول تحریک نشده و تخمک آزاد نمی شود و در نتیجه تخمک گذاری در سیکل ماهانه اتفاق نمی افتد و از بروز حاملگی جلوگیری می شود.
در ضمن پروژسترون موجود در این نوع قرص ها با تأثیر بر ترشحات دهانه رحم، رسیدن اسپرم به تخمک را دچار مشکل کرده و با نازک کردن جداره داخلی رحم مانع جایگزینی مناسب تخم لقاح یافته (اگر لقاحی صورت گرفته باشد) می شوند.
عوارض قرص های ضد بارداری
به دلیل متفاوت بودن کیفیت بیولوژیکی هورمون های قرص های ضد بارداری در افراد مختلف، تجویز این قرص کار آسانی نیست. پزشک نوع خاصی از این قرص ها را برای افرادی که به عوارض عدم تعادل هورمون در بدن مبتلا هستند تجویز می کند. به طور کلی پزشک با مشاهده شرایط جسمانی فرد، نوع خاصی از قرص ضد بارداری را برای وی تجویز می کند تا کمترین عوارض را در پی داشته باشد.
از جمله عوارض قرص های ضد بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آکنه (جوش صورت)
- تهوع و استفراغ
- افزایش بی دلیل وزن
- سر درد و میگرن
- افزایش فشار خون
- ورم قرنیه چشم
- حساسیت پستان ها
- بروز اختلالات روحی و پرخاشگری
- ورم در برخی اعضای بدن
- خستگی مفرط و بروز افسردگی
- لکه بینی و خون ریزی
- تغییر در میل جنسی
- بروز زخم
- تشدید اثر برخی داروها نظیر داروهای ضد افسردگی و آرام بخش ها
- امکان تشدید بیماری قند در بانوان مبتلا به دیابت
- کاهش حجم شیر مادر با مصرف قرص های ترکیبی (در نتیجه مادران شیرده در 6 ماهه اول پس از زایمان نباید از این نوع قرص ها استفاده کنند.)
- احتمال ابتلا به عفونت های روده ای در دوره های مصرفی طولانی مدت
- تشکیل کیست های تخمدانی در صورت مصرف مداوم
- احتمال تشدید مشکلات عروقی
- احتمال تشدید لخته شدن خون در پا و واریس در صورت مصرف نامنظم قرص های ضد بارداری
موارد منع مصرف قرص های ضد بارداری
- سابقه فشار خون بالا
- وجود سر درد میگرنی همراه با اورا
- سابقه ترومبوفلبیت و تشکیل لخته در عروق
- آمبولی ریه
- سکته مغزی
- ابتلا به بیماری های مربوط به عروق کرونر
- اختلال در عملکرد کبد
- سرطان پستان و رحم
- بیماری های بد خیم مربوط به تخمدان
- سرطان های وابسته به استروژن
- خون ریزی دستگاه تناسلی
- حاملگی
- آدنوم کبد
موارد احتیاط
- وجود تومور در رحم
- افزایش فشار خون
- صرع
- نامنظم بودن قاعدگی
- دیابت قندی
- سنین 25 یا بالاتر به ویژه افرادی که مبتلا به چاقی، فشار خون و دیابت هستند.
- افراد سیگاری، به خصوص اگر سن آنها از 35 سال بیشتر باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر در زمان مصرف قرص های ضد بارداری به پزشک خود مراجعه کنید.
- تورم یا درد شدید در پاها
- زردی پوست یا چشم ها
- بروز درد در ناحیه شکم، سینه، و بازو
- اختلال در نفس کشیدن
- اختلال در بینایی
