در دوران بارداری، تغییرات هورمونی قابل‌توجهی در بدن رخ می‌دهد که منجر به بروز علائم مختلفی می‌شود. برخی زنان بسیاری از این علائم را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تنها چند مورد را مشاهده کنند.علائم بارداری در مراحل اولیه شامل قطع قاعدگی، تغییرات در پستان‌ها، خستگی، تکرر ادرار، و حالت تهوع و استفراغ (ویار صبحگاهی) است. با این حال، این علائم می‌توانند ناشی از عوامل دیگری نیز باشند و لزوماً به معنای بارداری نیستند. بنابراین، اگر احتمال بارداری می‌دهید، از تست خانگی بارداری استفاده کرده و به پزشک عمومی مراجعه کنید.
علائم صددرصدی بارداری در هفته اول
علائم اولیه بارداری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- قطع شدن قاعدگی
- حالت تهوع و استفراغ (که معمولاً به آن «ویار صبحگاهی» گفته می‌شود، اما ممکن است در هر ساعتی از روز رخ دهد)
- حساسیت و بزرگ شدن سینه‌ها
- خستگی و بی‌حالی
- افزایش دفعات ادرار، به‌ویژه در شب
- تمایل شدید به برخی غذاها، بیزاری از غذاهایی که معمولاً دوست دارید، و احساس طعم ترش یا فلزی در دهان حتی زمانی که چیزی نمی‌خورید (دیس‌گئوزی یا اختلال در چشایی)
بسیاری از نشانه‌های بارداری مانند قطع قاعدگی (آمنوره)، تهوع (ویار صبحگاهی) یا خستگی می‌توانند در اثر استرس یا بیماری نیز ایجاد شوند. بنابراین، اگر فکر می‌کنید باردار هستید، از تست بارداری خانگی (تست ادرار) استفاده کرده یا به پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک ممکن است آزمایش ادرار، آزمایش خون یا سونوگرافی برای تأیید بارداری انجام دهد.
قطع قاعدگی
قطع شدن قاعدگی اغلب اولین نشانه‌ی احتمالی بارداری است. با این حال، برخی از زنان ممکن است در زمان موعد پریود خود لکه‌بینی یا خونریزی خفیف را تجربه کنند.
حالت تهوع و استفراغ
ویار صبحگاهی شرایطی است که بیش از نیمی از زنان باردار را درگیر می‌کند. علائم آن شامل حالت تهوع، استفراغ و کاهش اشتها است. بسیاری از زنان تنها در صبح این علائم را ندارند، بلکه ممکن است در طول روز نیز آن‌ها را تجربه کنند.ویار معمولاً از هفته چهارم تا ششم بارداری آغاز شده و تا هفته دوازدهم کاهش می‌یابد، اما گاهی ممکن است طولانی‌تر ادامه داشته باشد یا در حدود هفته سی‌ودوم مجدداً ظاهر شود.
تغییرات پستان‌ها
در دوران بارداری، پستان‌ها پرتر، متورم و حساس‌تر می‌شوند. این تغییرات شبیه به حالتی است که ممکن است چند روز قبل از شروع قاعدگی احساس کرده باشید. پوست اطراف نوک پستان‌ها (هاله پستان) تیره‌تر می‌شود و رگ‌های پستان نمایان‌تر خواهند شد.
خستگی
احساس خستگی شدید در اوایل بارداری شایع است. این حالت بیشتر به دلیل افزایش قابل توجه هورمون پروژسترون ایجاد می‌شود. پروژسترون برای حفظ بارداری و رشد جنین ضروری است، اما همچنین باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود.سعی کنید در این مرحله‌ی ابتدایی بیشتر استراحت کنید یا بخوابید. معمولاً سطح انرژی بدن شما تا حدود ماه چهارم بارداری، زمانی که جفت به‌طور کامل شکل گرفته، دوباره افزایش می‌یابد.
خستگی در بارداری همچنین می‌تواند ناشی از کم‌خونی باشد، که اغلب به دلیل کمبود آهن ایجاد می‌شود. مصرف غذاهای غنی از آهن در پیشگیری از کم‌خونی بسیار اهمیت دارد. درمان کم‌خونی در بارداری معمولاً شامل مصرف قرص آهن است، اما در برخی موارد ممکن است تزریق آهن به‌صورت وریدی نیاز باشد که معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود و چند ساعت طول می‌کشد. برخی از این تزریق‌ها را پزشک عمومی نیز می‌تواند انجام دهد.
تکرر ادرار
بارداری باعث افزایش مایعات بدن و عملکرد مؤثرتر کلیه‌ها می‌شود. همچنین رحم در حال رشد به مثانه فشار وارد می‌کند. به همین دلیل، بسیاری از زنان از هفته‌های ابتدایی بارداری تکرر ادرار را تجربه می‌کنند.
ویار غذایی
تمایل شدید به برخی غذاها در بارداری بسیار شایع است، به‌ویژه غذاهایی که انرژی و کلسیم تأمین می‌کنند، مانند شیر و لبنیات. ممکن است ناگهان از غذاهایی که قبلاً دوست داشتید، بیزار شوید.برخی زنان حتی علاقه غیرمعمول به خوردن مواد غیرخوراکی مانند خاک یا کاغذ پیدا می‌کنند. به این حالت "پیکا" گفته می‌شود و ممکن است نشانه کمبود مواد مغذی باشد. اگر چنین حالتی در شما ایجاد شد، حتماً با پزشک یا مامای خود صحبت کنید.
سایر علائم بارداری
بسیاری از این علائم ممکن است نشانه‌ی مشکلات یا شرایط دیگری نیز باشند. اگر تردید دارید، حتماً با پزشک عمومی خود مشورت کنید.
علائم ممکن شامل موارد زیر هستند:
- کمردرد
- تنگی نفس
- یبوست
- هموروئید (بواسیر)
- سردرد
- سوزش سردل و سوء‌هاضمه
- خارش پوست
- گرفتگی عضلات پا
- تغییرات خلق‌وخو (مانند گریه بی‌دلیل)
- احساس گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها
- ترشحات واژن
- واژینیت (التهاب یا عفونت واژن)
- واریس و ورم پاها (ادم)
کمردرد
بیش از یک‌سوم زنان باردار دچار کمردرد می‌شوند. این مشکل معمولاً به دلیل شل شدن رباط‌ها و تغییر وضعیت بدن در اثر رشد جنین ایجاد می‌شود.برای کاهش کمردرد در دوران بارداری می‌توانید از کفش‌هایی با پاشنه تخت استفاده کنید، از صندلی‌هایی با پشتی مناسب بهره ببرید، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کرده و ورزش‌های ملایم انجام دهید. ورزش در آب نیز می‌تواند بسیار مؤثر باشد. فیزیوتراپی یا طب سوزنی نیز ممکن است کمک‌کننده باشند.
تنگی نفس
در ابتدای بارداری، هورمون پروژسترون ظرفیت تنفسی شما را افزایش می‌دهد. این موضوع کمک می‌کند اکسیژن بیشتری به جنین برسد و مواد زائد مانند دی‌اکسید کربن از بدن شما و نوزاد خارج شود. در نتیجه، شما ممکن است در هر نفس، هوای بیشتری را عمیق‌تر تنفس کنید که می‌تواند باعث احساس تنگی نفس شود.در اواخر بارداری نیز، فشار رحم در حال رشد بر دیافراگم ممکن است تنفس را دشوارتر کند.در صورتی که به طور ناگهانی دچار تنگی نفس همراه با علائمی مانند درد، تپش قلب، خستگی شدید یا هنگام ورزش شدید شدید، فوراً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
یبوست
یبوست به حرکات سخت، کم و دشوار روده گفته می‌شود و در دوران بارداری شایع است. این مشکل ممکن است در اثر هورمون‌های بارداری که حرکت دستگاه گوارش را کند می‌کنند یا فشار رحم بر روی راست‌روده ایجاد شود.
برای کاهش یبوست در بارداری توصیه می‌شود:
- روزانه آب زیادی بنوشید
- مصرف فیبر غذایی را افزایش دهید (مانند سبوس، غلات کامل، میوه و سبزیجات تازه)
- ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگا انجام دهید
از مصرف ملین‌های بدون نسخه بدون مشورت با پزشک یا ماما خودداری کنید. اگر تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی نتیجه‌ای نداشت، پزشک یا ماما می‌تواند ملین‌های ایمن در دوران بارداری تجویز کند.
هموروئید (بواسیر)
ممکن است در اثر فشار ناشی از یبوست یا سر جنین دچار بواسیر شوید. خوشبختانه، در اغلب موارد علائم آن پس از زایمان به طور طبیعی برطرف می‌شوند.
در صورت خونریزی از بواسیر، خارش، ناراحتی یا درد، موارد زیر توصیه می‌شود:
- با افزایش مصرف آب و فیبر از یبوست پیشگیری یا آن را کاهش دهید
- حدود ۱۵ دقیقه در آب گرم و نمکی بنشینید، به‌ویژه پس از اجابت مزاج
- از کرم‌های مخصوص بواسیر استفاده کنید
- اگر خونریزی یا درد ادامه پیدا کرد، حتماً با پزشک یا مامای خود مشورت نمایید.
سردرد
در صورتی که در دوران بارداری دچار سردردی شدید که با مصرف پاراستامول (مانند پانادول) برطرف نمی‌شود، به‌ویژه در نیمه دوم بارداری، حتماً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
سردرد مداوم می‌تواند نشانه‌ی پره‌اکلامپسی باشد؛ وضعیتی که ممکن است کلیه‌های شما را تحت تأثیر قرار داده، فشار خون را بالا ببرد و جریان خون به جنین را کاهش دهد.
سوزش سردل و سوء‌هاضمه
سوزش سردل، ریفلاکس یا سوء‌هاضمه به احساس درد و ناراحتی ناشی از ورود اسید معده به مری و «سوختن» آن ناحیه گفته می‌شود.
در دوران بارداری، به دلیل فشار رحم در حال رشد بر اندام‌های شکمی و اثر هورمون پروژسترون که عضله‌ی بین مری و معده را شل می‌کند، سوء‌هاضمه شایع‌تر می‌شود.
در صورت تجربه سوزش سردل، ریفلاکس یا سوء‌هاضمه، موارد زیر توصیه می‌شود:
- وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر میل کنید
- از خوردن غذا درست قبل از خواب خودداری کنید
- هنگام خواب، از چند بالش استفاده کنید تا سرتان بالا قرار گیرد
- لباس‌های گشاد و راحت بپوشید
- از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند بپرهیزید؛ مانند غذاهای چرب (از جمله غذاهای سرخ‌کرده، گوشت چرب و شیرینی‌جات)، غذاهای تند (مانند کاری و فلفل)، الکل و کافئین (از جمله چای، قهوه، شکلات و نوشابه)
پیش از مصرف داروهای ضداسید با پزشک مشورت کنید
اگر با این اقدامات همچنان علائم ادامه یافت، با پزشک عمومی خود مشورت نمایید. پزشک ممکن است دارویی بی‌خطر برای کاهش ترشح اسید معده تجویز کند.
خارش پوست
خارش گسترده در سراسر بدن در دوران بارداری شایع نیست، اما می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و باعث اختلال در خواب و کاهش لذت از بارداری شود.خشکی پوست و اگزما از دلایل شایع خارش هستند، اما گاهی ممکن است دلیل مشخصی وجود نداشته باشد. در موارد نادر، اگر خارش در کف دست‌ها و پاها باشد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری جدی کبدی باشد که با انجام آزمایش خون قابل تشخیص است.در مراحل پایانی بارداری، گاهی یک نوع بثورات پوستی به‌نام PUPPS (پاپول‌ها و پلاک‌های کهیرمانند خارش‌دار در بارداری) ممکن است ظاهر شود که تصور می‌شود واکنش بدن به کشش پوست است.برای کنترل خارش می‌توان از مرطوب‌کننده‌ها و آنتی‌هیستامین‌ها استفاده کرد. قبل از مصرف هر نوع آنتی‌هیستامین با پزشک یا مامای خود مشورت کنید تا نوعی را که در دوران بارداری ایمن است توصیه کند.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا در اثر تجمع اسیدهایی در عضله ایجاد می‌شود که باعث انقباض غیرارادی آن ناحیه می‌گردد. این حالت تا نیمی از زنان باردار را درگیر می‌کند و اغلب در شب اتفاق می‌افتد. احتمال بروز گرفتگی عضلات پا در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری بیشتر است.
در صورت تجربه گرفتگی عضلات پا، هنگام وقوع آن توصیه می‌شود:
- کمی قدم بزنید
- عضله‌ی دچار انقباض را کشش دهید و ماساژ دهید تا اسید تجمع‌یافته پخش شود
- از کمپرس گرم روی عضله استفاده کنید
اگر گرفتگی‌ها مکرر و آزاردهنده هستند، با پزشک یا مامای خود درباره‌ی مصرف مکمل منیزیم لاکتات یا سیترات در صبح و عصر مشورت کنید.
تغییرات خلق‌وخو
برخی از زنان در اوایل بارداری دچار تغییرات خلقی مانند تحریک‌پذیری می‌شوند، در حالی که برخی دیگر احساس سرخوشی یا شادی شدید دارند. تصور می‌شود که این تغییرات خلقی به دلیل اثرات هورمون‌های بارداری بر مواد شیمیایی مغز ایجاد می‌شوند.حدود ۱ زن از هر ۱۰ زن در دوران بارداری دچار افسردگی می‌شود. افسردگی قابل درمان است، بنابراین اگر در دوران بارداری احساس غمگینی، ناامیدی یا افسردگی دارید، بسیار مهم است که زودتر به دنبال کمک باشید.
گزگز و بی‌حسی دست‌ها (سندرم تونل کارپ)
سندرم تونل کارپ، که با علائمی مانند گزگز و بی‌حسی در دست‌ها همراه است، تا حدود ۶۰٪ از زنان باردار را درگیر می‌کند. این وضعیت به دلیل افزایش مایعات بافتی در دوران بارداری ایجاد می‌شود که به عصب میانی (مدیان) فشار وارد می‌کند.علائم این سندرم ممکن است خفیف، گهگاهی دردناک یا در موارد شدیدتر منجر به ضعف انگشت شست یا از دست دادن حس شود. خوشبختانه در بیشتر موارد، این علائم پس از زایمان به‌طور طبیعی برطرف می‌شوند.اگر دچار گزگز و بی‌حسی در دست‌ها هستید، حتماً موضوع را با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید. در موارد شدید، ممکن است پزشک تزریق کورتیکواستروئید یا درمان جراحی را توصیه کند.
ترشحات واژن
افزایش ترشحات واژن یکی از تغییرات شایع در دوران بارداری است. در صورتی که این ترشحات با علائمی مانند خارش، سوزش، بوی بد یا درد هنگام ادرار همراه باشد، ممکن است ناشی از عفونت باشد. در این صورت حتماً برای بررسی و درمان به پزشک عمومی مراجعه کنید.
واژینیت (التهاب واژن)
واژینیت به معنای التهاب واژن است و در دوران بارداری شایع‌تر می‌شود. این مشکل می‌تواند برای بسیاری از زنان ناراحت‌کننده باشد. برخی از دلایل شایع واژینیت شامل عفونت قارچی واژن (کاندیدا)، واژینوز باکتریال، تریکومونیازیس و کلامیدیا هستند. برای تشخیص دقیق و درمان، با پزشک خود مشورت کنید.
رگ‌های واریسی و ورم پاها
رگ‌های واریسی پا در دوران بارداری بسیار شایع هستند. این وضعیت به‌دلیل ترکیبی از عوامل مانند افزایش حجم خون در دوران بارداری و فشار رحم بزرگ‌شده بر رگ‌های بزرگ ایجاد می‌شود. فشار بیش از حد بر رگ‌ها همچنین ممکن است باعث ورم پاها (ادم) شود که می‌تواند با درد، احساس سنگینی، گرفتگی عضلات (به‌ویژه در شب) و دیگر احساسات غیرمعمول همراه باشد.
در صورت ابتلا به واریس، توصیه می‌شود:
- از جوراب‌های فشاری (ساپورت) استفاده کنید
- از ایستادن طولانی‌مدت خودداری کنید
- به‌طور منظم و آرام ورزش کنید (مانند پیاده‌روی یا شنا)
- در مواقع استراحت پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید
- پاهای خود را ماساژ دهید
- در مراجعه بعدی به پزشک یا مامای خود اطلاع دهید
علائم هشداردهنده در بارداری – چه زمانی باید کمک بگیرید؟
در صورتی که نگران هستید یا هر یک از علائم زیر را در دوران بارداری تجربه می‌کنید، فوراً با بیمارستان، پزشک یا مامای خود تماس بگیرید:
- خونریزی واژینال
- کاهش حرکت جنین نسبت به قبل
- درد شدید شکم
- دردی که قطع نمی‌شود
- نشت مایع آمنیوتیک (یعنی پارگی کیسه آب)
- تب بالا
- استفراغ مداوم
- سردرد مداوم
- تاری دید یا کاهش بینایی
- خارش گسترده پوست
- ورم ناگهانی صورت، دست‌ها یا پاها
نتیجه‌گیری
علائم اولیه بارداری معمولاً شامل قطع قاعدگی، تهوع و استفراغ (معروف به ویار صبحگاهی)، حساسیت و بزرگ شدن سینه‌ها، خستگی شدید، تکرر ادرار و تغییر در ذائقه یا میل به غذاهای خاص هستند. این نشانه‌ها به‌دلیل تغییرات شدید هورمونی در بدن ایجاد می‌شوند و می‌توانند از زنی به زن دیگر متفاوت باشند.شناخت این علائم و توجه به آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام بارداری کمک کند. با این حال، چون برخی از این نشانه‌ها ممکن است در اثر عوامل دیگر مانند استرس یا بیماری نیز بروز کنند، در صورت شک به بارداری، استفاده از تست بارداری خانگی و مشورت با پزشک یا ماما توصیه می‌شود.توجه به این علائم و مراقبت به‌موقع، گام مهمی در مسیر بارداری سالم و آگاهانه است.
