سرگیجه نشانه چیست؟

سرگیجه اصطلاحی است که برای توصیف طیف وسیعی از احساسات، مانند احساس خستگی، ضعف یا ناپایداری استفاده می شود. سرگیجه تمرکز فرد را کاهش می دهد و گاهی در حدی است که می تواند مانع انجام کارهای روزمره و فعالیت های اجتماعی شود و به طور قابل توجهی بر زندگی شما تاثیر می گذارد. اما خوشبختانه سرگیجه به ندرت تهدید کننده زندگی است. درمان سرگیجه بستگی به علت و علائم ایجاد آن در شما دارد. پس با ما در این مقاله کامل همراه باشید تا همه نکات مهم درباره سرگیجه را برای شما اومایی عزیز توضیح دهیم.

در این مقاله می خوانیم:

سرگیجه چیست؟

سرگیجه را می توان از طریق بسیاری از موارد توصیف کرد. در واقع احساس سرگیجه به شکل عدم تعادل در راه رفتن و یک نوع ناپایداری در حرکات بدن، سرخوشی یا حس شناور بودن خود را نشان می دهد. سرگیجه به دلایل مختلفی مثل بیماری های حرکتی، حالت تهوع ناشی از هواپیما، غواصی یا قایق، بارداری و ... ایجاد می شود. به طور کلی زمانی سرگیجه اتفاق می افتد که در یکی از سیستم های عصبی زیر دچار عدم تعادل شوید:

• گوش داخلی که جهت حرکت، چرخیدن، چرخش به عقب، حرکت جلو به عقب و حرکت بالا و پایین را در حالت تعادل قرار می دهد ( برای درمان فوری گوش درد چه کنیم؟)
• چشمان، که بر مکان بدن در فضا نظارت (به عنوان مثال، به سمت بالا، سمت راست، و غیره) و نیز جهت حرکت را بررسی می کند.
• گیرنده های فشار در مفاصل اندام های پایین تر و ستون فقرات، که نشان می دهد که چه بخشی از بدن زمین را لمس می کند.
• عضله و گیرنده های حسی مفاصل که می گویند چه قسمتی از بدن در حال حرکت است.
• سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، که تمام اطلاعات را از چهار سیستم دیگر پردازش می کند تا تعادل را حفظ کند.

علائم سرگیجه چیست؟

افرادی که دچار سرگیجه می شوند علائم زیر را تجربه می کنند:

• عدم توانایی در حرکت یا چرخش به طور نرمال (سرگیجه)
•  سرگیجه یا احساس ضعف شدید
•  عدم تعادل یا کاهش آن در حین حرکت یا صحبت کردن

این احساسات ممکن است با راه رفتن، ایستادن یا حرکت دادن بدن تشدید شود. سرگیجه ممکن است با حالت تهوع نیز همراه باشد یا خیلی ناگهانی یا شدید باشد که بهتر است در این شرایط دراز بکشید. ممکن است سرگیجه چند ثانیه یا چند روز طول بکشد و ممکن است حالت های شدید دوباره تکرار شود. بنابراین نیاز به استراحت کافی دارید تا از خطراتی مانند تصلدف و یا زمین خوردن جلوگیری کنید. 

علت سرگیجه چیست؟

دلایل مختلفی می تواند باعث ایجاد سرگیجه شود که مهم ترین آن ها عبارتند از:

- گردش خون: اگر مغز شما جریان خون را به اندازه کافی دریافت نکند، احساس سرگیجه می کنید. تقریبا هر کس این شرایط را در مواقعی از زندگی تجربه کرده است مثل زمانی که به سرعت از حالت دراز کشیده به حالت نشسته تغییر حالت می دهید. این امر می تواند به وسیله آئورت اسکلروز یا سخت شدن شریان ها ایجاد شود و معمولا در بیماران با فشار خون بالا، دیابت یا سطح بالای چربی های خون (کلسترول) بیشتر دیده شود. گاهی اوقات در بیماران با عملکرد نامناسب قلب (قلب)، هیپوگلیسمی (قند خون پایین) یا آنمی (کم خونی) نیز این نوع سرگیجه ایجاد می شود.

- بعضی از داروها به ویژه محرک هایی همچون نیکوتین و کافئین، جریان خون به مغز را، کاهش می دهند. نمک اضافی در رژیم غذایی نیز سبب کاهش گردش خون و ایجاد سرگیجه می شود. گاهی اوقات گردش خون پایین ناشی از اسپاسم در شریان ها ناشی از استرس عاطفی، اضطراب و تنش است.

- اگر گوش داخلی قادر به دریافت جریان خون به اندازه کافی نباشد، نوع خاصی از سرگیجه ایجاد می شود. گوش داخلی به تغییرات جزئی جریان خون بسیار حساس است و تمام علل ذکر شده برای گردش خون ضعیف به مغزبه طور خاص به گوش داخلی نیز اعمال می شود.

- بیماری های عصبی: تعدادی از بیماری های اعصاب مانند مولتیپل اسکلروزیس، سیفلیس، تومورها و غیره می توانند بر تعادل فرد مبتلا تأثیر بگذارند. اینها علل غیر معمول هستند، اما ممکن است پزشک شما برای ارزیابی این موارد آزمایشات خاصی را انجام دهد.

- اضطراب:اضطراب (پروپرانولول و اضطراب ) یکی از دلایل رایج سرگیجه است. تنفس بیش از حد و ناخودآگاه می تواند به عنوان وحشت، و یا فقط سرگیجه خفیف با سوزن سوزن شدن در دست، پا یا صورت تجربه شود. معمولا شوک های ناگهانی بیشتر باعث ایجاد این نوع سرگیجه می شوند. 

- تهوع و استفراغ: احساس ناخوشایند در حال چرخش در جهان، یعنی همان سرگیجه معمولا با تهوع و استفراغ همراه است.

سرگیجه موضعی پاروکسیسمال خوش خیم : این نوع سرگیجه پس از تغییر در موقعیت سر مانند چرخش در رختخواب، دراز کشیدن، بلند شدن رخ می دهد. این سرگیجه حدود 30 ثانیه طول می کشد و زمانی که سر ساکن می شود متوقف خواهد شد. این سرگیجه می تواند روزها، هفته ها یا ماهها طول بکشد. درمان توسط متخصص گوش و حلق و بینی باید انجام شود. این سرگیجه شایع ترین علت سرگیجه پس از آسیب سر است.

بیماری منیر: اختلال گوش داخلی با حملات سرگیجه، تهوع یا استفراغ، و وزوز (صدای بلند) در گوش، که اغلب احساس مسدود شدن یا پر شدن است مربوط به یک نوع بیماری به نام منیز می باشد که معمولا شنوایی نیز کاهش می یابد.

میگرن: بعضی افراد با سابقه سردرد میگرنی (بخوانید: علت و علائم میگرن) قبلی ممکن است حملات سرگیجه مشابه بیماری منیر را تجربه کنند. معمولا این سرگیجه با سردرد همراه است، اما می تواند بدون سردرد هم بصورت ناگهانی رخ دهد.

عفونت: ویروس ها می توانند به گوش داخلی حمله کنند، اما معمولا ارتباطات عصبی آن با مغز، موجب سرگیجه حاد (روزهای پایدار) بدون شنوایی می شود (به نام نورونیت ویستیبولار). با این حال، یک عفونت باکتریایی به نام لارینتیت وجود دارد که وقتی به گوش داخلی می رسد، می تواند به طور کامل عملکرد شنوائی و تعادل گوش را به طور کامل از بین ببرد.

آسیب: شکستگی جمجمه که باعث آسیب دیدن گوش داخلی می شود، سرگیجه عمیق و ناتوان کننده ای را با حالت تهوع و از دست دادن شنوایی ایجاد می کند. این نوع سرگیجه که معمولا بر اثر ضربه های شدید و تصادف ایجاد می شود به مدت چندین هفته ادامه خواهد یافت و به آرامی بهبود می یابد.

آلرژی: بعضی از افراد وقتی که در معرض مواد غذایی یا ذرات هوائی (مانند گرد و غبار، گرده، انباشته، و غیره) آلرژی زا قرار می گیرند، دچار سرگیجه و یا حملات سرگیجه می شوند. 

چه زمانی برای سرگیجه به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر سرگیجه شما همراه با علائم زیر بود باید به اورژانش یا پزشک محلی مراجعه کنید:

•  سردرد ناگهانی یا شدید
•  استفراغ مکرر
•  تغییر ناگهانی در گفتار، بینایی یا شنوایی
•  مشکل در راه رفتن
• درد قفسه سینه یا ضربان قلب نامنظم
•  ضعف یا بی حسی
• تنگی نفس
•  تب بالا
•  سفت شدن گردن
•  آسیب سر
•  تشنج
• اگر دچار سرگیجه مکرر، ناگهانی، شدید و یا طولانی مدت می شوید، با پزشک خود مشورت کنید.

درمان سرگیجه چیست؟

برخی از درمان های معمول برای مواردی که موجب سرگیجه می شوند عبارتند از:

•  اگر یک مشکل جدی پزشکی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی، وجود داشته باشد که باعث سرگیجه فرد شده است، ممکن است نیاز به انتقال خون یا جراحی داشته باشید.
•  برای جلوگیری از کمبود آب، می توان از مایعات IV استفاده کرد.
•  پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل تب و یا درمان عفونت برای کاهش سرگیجه به شما بدهد.
• اگر علاوه بر سرگیجه دچار نفس تنگی شوید باید به اورژانس بروید تا اکسیژن به شما وصل شود. 
•  اگر آزمایش خون نشان دهنده مواد شیمیایی غیر طبیعی در خون (سطح الکترولیت) باشد باید تحت درمان پزشکی قرار بگیرید. 
•  داروهایی مانند مکلیزین (آنتیترت) یا بنزودیازپین ها (مانند دیازپام (والیم)، لورازپام (Ativan)) نیز کاهش سرگیجه استفاده می شود.

روش های دیگری که می توان برای کاهش سرگیجه از آن ها استفاده کرد عبارتند از:

 مانور موقعیت سر

یک تکنیک به نام تغییر مکان کانال (یا مانور اپلای) وجود دارد که به درمان سرگیجه موضعی خوش خیم کمک می کند. این درمان می تواند توسط دکتر شما، متخصص شنوایی یا یک درمانگر فیزیوتراپی انجام شود. قبل از انجام این روش، اگر مشکل گردن یا کمر یا مشکل در رگ های خونی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.

 تعادل درمانی

ممکن است تمرینات خاصی برای شما تجویز شود تا بتوانید حساسیت سیستم تعادل خود را نسبت به حرکت های مختلف و متضاد که باعث سرگیجه می شوند کاهش دهید.

 روان درمانی

این نوع درمان می تواند به افرادی که سرگیجه آنها ناشی از اختلالات اضطرابی است کمک کند.

جراحی یا سایر روش ها

پزشک ممکن است آنتی بیوتیک جنتامایسین به گوش داخلی تزریق کند تا عملکرد تعادل توسط گوشی که تحت تاثیر قرار گرفته است غیرفعال شود. گوشی که تحت تاثیر قرار نگرفته است این عملکرد را انجام می دهد.

در موارد بسیار نادر نیز از روش حذف اندام حسی گوش داخلی استفاده می شود. با انجام این روش گوش دیگر نقشی در ایجاد تعادل در عملکرد بدن ندارد. این روش در صورت کاهش شنوایی شدید و پاسخ ندادن به درمان های دیگر استفاده می شود.

آیا درمان طبیعی یا خانگی برای سرگیجه وجود دارد؟

اگر فرد دائما حتی بعد از برطرف شدن ضعف جسمی احساس سرگیجه می کند، ممکن است نشانه ای از بیماری یا چیزی خطرناک تر باشد. بنابراین برای تعیین دلایل احتمالی سرگیجه، همیشه باید به پزشک مراجعه کنید. درمان پزشکی سرگیجه بستگی به علت آن دارد و باید توسط پزشک ارزیابی شود. برای درمان خانگی سرگیجه های خفیف که فقط گاهی آن هم به مدت کوتاه اتفاق می افتد موارد زیر توصیه می شود:

• مقدار زیادی نوشیدنی بخورید، به صورت منظم غذا بخورید و مقدار زیادی استراحت کنید.
•  آرام بلند شوید، زیرا ممکن است تغییر وضعیت ناگهانی موجب سرگیجه شود.
•  خانه را برای فرد مبتلا به سرگیجه ایمن کنید.
• نرده ها و واکر می تواند به جلوگیری از آسیب به بیمار کمک کند.
•  فرش های ایمن و موکت برای جلوگیری از افتادن ضروری می باشد.

عوارض جانبی سرگیجه چیست؟

سرگیجه می تواند خطر افتادن و آسیب دیدن را افزایش دهد. تجربه سرگیجه هنگام رانندگی ماشین یا ماشین آلات سنگین می تواند باعث ایجاد حادثه های مرگبار باشد. بنابراین توصیه می شود در صورت داشتن سرگیجه از انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارد اجتناب کنید. اگر مشکلی که باعث بروز سرگیجه می شود، درمان نشود ممکن است عواقب درازمدت سرگیجه را تجربه کنید.

آیا سرگیجه به خاطر دارو ایجاد می شود؟

بله داروهای متعددی می توانند باعث ایجاد سرگیجه شوند. اگر داروهای زیر را مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید:

•  آنتی بیوتیکها، از جمله جنتامایسین و استرپتومایسین
• داروهای  ضد افسردگی
•  داروهای ضد تشنج
•  داروهای فشار خون
•  آرام بخش

نکات پیشگیری از سرگیجه

برای پیشگیری از سرگیجه بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:

• از تغییرات سریع در موقعیت اجتناب کنید.
• جلوگیری از حرکت سریع سر (به خصوص چرخش)
• حذف یا کاهش استفاده از محصولاتی که باعث کاهش گردش خون می شوند، مانند تنباکو، الکل، کافئین و نمک
• کاهش استرس و جلوگیری از مواد آلرژیک
• به اندازه کافی مایعات دریافت کنید.
• درمان عفونت ها، از جمله عفونت گوش، سرماخوردگی، آنفلوآنزا، احتقان سینوسی و سایر عفونت های تنفسی

اگر احتمال سرگیجه برای شما وجود دارد و مجبور به سفر هستید:

• در سفر مطالعه نکنید.
• از نشستن در صندلی عقب اجتناب کنید
• در صندلی جلو رو به عقب ننشینید.
• با مسافر دیگری که بیماری حرکتی دارند صحبت نکنید یا به آن ها نگاه نکنید
• از بوی قوی و غذاهای تند یا چرب بلافاصله قبل و در طی سفر اجتناب کنید.
• با پزشک خود درباره داروهای مصرفیتان صحبت کنید

سخن آخر

در پایان ذکر این نکته مهم است که به یاد داشته باشید: اکثر موارد سرگیجه و بیماری های حرکتی، ملایم هستند و خود به خود درمان می شوند. اما موارد شدید و کسانی که به تدریج بدتر می شوند، مستلزم درمان پزشکی با مهارت های تخصصی در بیماری های گوش، بینی، گلو، تعادل، و سیستم های عصبی هستند. بنابراین در این شرایط حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی سرگیجه مشخص شده و تحت درمان قرار بگیرید.