سرماخوردگی نوزاد؛ چند توصیه کاربردی

سرماخوردگی در نوزادان از بیماری های شایع است که به دلیل انتقال ویروس های مختلف به بدن نوزاد از طریق تماس پوست با مکان های آلوده یا تنفس ایجاد می شود. این ویروس ها معمولا خود را به شکل عفونت بینی و گلو نشان می دهند و رایج ترین نوع ویروسی که باعث سرماخوردگی نوزاد می شود رینو ویروس نام دارد. به دلیل حساسیت بیشتر نوزادان ممکن است در طول یک سال نوزاد چندین بار دچار سرماخوردگی شود و این امر به طور صد در صد قابل پیشگیری نیست.

با اینکه نمی توانیم بصورت صد در صد از سرماخوردگی نوزاد جلوگیری کنیم اما با استفاده از توصیه های کاربردی که در این مقاله با آن ها آشنا خواهید شد می توانید خطر سرماخوردگی نوزاد خود را به حداقل برسانید. پس با ما همراه باشید:

ویروس سرماخوردگی از چه راهی وارد بدن نوزاد می شود؟

ویروس های سرماخوردگی معمولی در اکثر مواقع از طریق دهان، بینی یا چشم نوزاد وارد بدن او می شود. اما راه های دیگری نیز وجود دارند که ممکن است نوزاد را مبتلا کنند. این راه ها عبارتند از:

• اگر نوزاد در فضایی که فرد سرماخورده سرفه، عطسه یا گفت و گو می کند قرار بگیرد، نوزاد بیمار می شود.
• اگر فرد سرماخورده، نوزاد را بغل کند یا به او دست بزند، نوزاد دچار سرماخوردگی می شود.
• تماس نوزاد با سطوح آلوده به ویروس های سرماخوردگی مانند دست زدن به یک اسباب بازی یا صندلی آلوده. زیرا ویروس های سرماخوردگی تا دو ساعت قابلیت زنده ماندن روی یک سطح را دارند.

علائم سرماخوردگی در نوزاد چیست؟

وقتی نوزادی دچار سرماخوردگی می شود، علائم آن کاملا مشهود است. اولین نشانه های آن عبارتند از:

1.  گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
2. افزایش مخاط بینی که در ابتدا کم است و بعد زیاد می شود. این مخاط شفاف نبوده و بصورت غلیظ به رنگ زرد یا سبز است.

علائم و نشانه های بعدی شامل موارد زیر هستند:

• تب
•  عطسه 
•  سرفه
•  کاهش اشتها
•  تحریک پذیری
•  خواب دشوار
• مشکل شیردهی یا مصرف شیر با شیشه به علت گرفتگی بینی

چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه شود؟

سیستم ایمنی بدن نوزاد هنوز به طور کامل در این دوران رشد نکرده است و برای کامل شدن نیاز به زمان بیشتری دارد. اگر تنها بیماری نوزاد شما سرماخوردگی باشد بین 10 الی 14 روز طول می کشد تا بهبود یابد. به دلیل عدم کامل شدن سیستم ایمنی در نوزادان زیر 3 ماه به محض مشاهده علائم سرماخوردگی باید این نوزادان ویزیت شوند . سرماخوردگی نوزاد بلافاصله پس از تولد و زیر 3 ماه باید بسیار جدی گرفته شود، زیرا می تواند به سرعت به بیماری های جدی مانند کروپ و یا پنومونی (عفونت ریه ها) تبدیل شود.

در صورتی که نوزاد شما بیش از 3 ماه دارد، تنها در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• پوشک نوزاد مانند گذشته خیس نشده و زمان تعویض پوشک نوزاد تغییر کرده است.
•  دمای بدن نوزاد بالاتر از 38 درجه سانتی گراد است.
• به نظر می رسد گوش درد  یا ناراحتی غیرعادی دارد.
• چشم های نوزاد قرمز است و یا ترشحات زرد یا سبز در کنار چشم دیده می شود.
• مشکل در تنفس 
•  سرفه مداوم 
• برای چندین روز مخاط بینی، غلیظ و سبزرنگ است
• گریه غیر معمول یا هشدار دهنده و علائم غیر طبیعی که قبلا وجود نداشته است.
• لب یا ناخن فرزند شما آبی رنگ است.
• اسهال

در صورت مشاهده موارد زیر باید سریعا نوزاد را به اورژانس برسانید:

• نوزاد به مدت طولانی خوردن شیر یا مایعات اجتناب می‌کند.
•  سرفه شدید به طوری که رنگ پوستش تغییر می کند یا استفراغ می کند
•  خلط خونی 
•  سخت بودن تنفس 

در چه صورتی سرماخوردگی نوزاد خطرناک است؟

چندین عامل باعث خطرناک شدن سرماخوردگی نوزاد می شود. این عوامل عبارتند از :

1- سیستم ایمنی نابالغ

به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن نوزادان هنوز کامل نشده است و نسبت به بسیاری از ویروس ها هیچ مقاومتی نشان نمی دهند، به راحتی دچار سرماخوردگی می شوند. بنابراین دلیل اصلی اینکه نوزادان سریعا با قرار گرفتن در محیط آلوده دچار سرماخوردگی می شوند سیستم ایمنی نابالغ آن ها می باشد.

2- تماس با دیگر کودکان مبتلا به سرماخوردگی

کودکان مبتلا به سرماخوردگی معمولا به دلیل بازیگوش بودن پس از عطسه و سرفه، دست های خود را نمی شویند و یا این کار را درست انجام نمی دهند. به همین دلیل به محض تماس با نوزاد او را نیز دچار سرماخوردگی می کنند.

3- فصلی که نوزاد در آن قرار دارد!

قاعدتا مانند بزرگسالان در فصل های سرد تر سال یعنی پاییز و زمستان خطر ابتلا به سرماخوردگی در نوزادان بیشتر است. البته در بهار و تابستان نیز امکان سرماخوردگی در شرایط خاص وجود دارد. در بهار به دلیل خنک بودن هوا معمولا ما لباس کمتری به نوزاد می پوشانیم، اما گاهی به دلایل آب و هوایی مثل بارندگی، هوا برای نوزاد کمی سرد است و ممکن است سرما بخورد. همچنین در تابستان در صورت قرار گرفتن نوزاد در برابر باد مستقیم کولر و پنکه بخصوص پس از حمام خطر ابتلا به سرماخوردگی وجود دارد.

4- عفونت گوش میانی

عفونت گوش میانی زمانی اتفاق می افتد که باکتری ها یا ویروس های سرماخوردگی وارد فضای پشت گوش میانی می شوند. عفونت گوش میانی شایع ترین علامت سرماخوردگی نوزاد است و بهبود پیدا می کند. بنابراین خیلی نگران آن نباشید و تنها به توصیه های پزشک عمل کنید.

5- خس خس کردن سینه

سرما می تواند باعث تنگ شدن راه های هوایی شده و هنگام تنفس ایجاد خس خس کند. به همین دلیل در مورد نوزادان مبتلا به آسم باید بیشتر مراقب بود تا مبتلا به سرماخوردگی نشوند.

6- سینوزیت

در صورت عدم توجه به سرماخوردگی نوزاد، کودک دچار عفونت های ثانویه در قسمت سینوس ها می شود که به نام سینوزیت شناخته می شود.

7- عفونت های ثانویه دیگر

این عفونت ها شامل پنومونی ( عفونت یک یا هر دو ریه)، برونشیولیت و کروپ است. چنین عفونت هایی نیاز به بررسی توسط یک دکتر دارند و باید بسیار جدی گرفته شوند. زیرا در صورت عدم درمان خطرات جدی و حتی مرگ را به دنبال خواهد داشت.

روش های درمانی سرماخوردگی نوزاد

برای سرماخوردگی درمان قطعی وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها در برابر ویروس های سرماخوردگی عمل نمی کنند. بنابراین تنها راهکار این است که سعی کنید به نوزاد خود با خارج کردن مرتب مخاط بینی و مرطوب نگه داشتن هوای محیط برای تنفس بهتر کمک کنید تا آرام تر شود. در زیر روش های کاهش علائم مختلف سرماخوردگی نوزاد را برایتان شرح داده ایم:

1- داروهای کاهش تب

- استفاده از شربت استامینوفن طبق نظر پزشک می تواند به کاهش تب کمک کند. هر چند سرماخوردگی را درمان نمی کند، اما با کاهش تب به بدن کمک می کند تا راحت تر با ویروس مبارزه کند. 

-  استفاده از ایبوپروفن (Motrin کودکان، Advil) نیز با نظر پزشک می تواند مفید باشد. ایپوبروفن معمولا برای کاهش تب در نوزادان بالای 6 ماه تجویز می شود . در صورت استفراغ یا کم آب شدن بدن نوزاد و تشنگی بیش از حد مصرف این دارو را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید.  کاهش ادرار، خشکی دهان و خشکی چشم از علائم دیگر کم آبی بدن نوزاد است که باید به آن توجه کنید. 

 2- داروهای کاهش سرفه 

برای کاهش سرفه نیز نمی توان از داروهای بدون نسخه برای نوزادان و کودکان زیر دو سال استفاده کرد. برای کاهش سرفه می توان از روش های زیر استفاده کرد. اما باز هم قبل از اعمال هر روش ابتدا با پزشک مشورت کنید:

1.استفاده از گیاه بنگ دانه:

این گیاه خاصیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی دارد. برای استفاده از خاصیت آن باید مقداری از آن را بصورت کبابی  گرم کنید و روی یک پارچه نخی بریزید و سپس آن را روی قفسه سینه کودک، کف پا، کف دست یا پشتش قرار دهید. مراقب باشید بیش از حد داغ نباشد و ابتدا روی مچ دست خود امتحانش کنید.

2. قطره سالین یا کلراید سدیم:

این قطره بر پایه آب نمک است و برای باز شدن بینی و کاهش سرفه بسیار مفید است. 

3. تغذیه با شیر مادر

تغذیه با شیر مادر بصورت مرتب و در فاصله زمانی کوتاه با مقدار کم باعث نرم شدن گلوی نوزاد شده و سرفه را کاهش می دهد. 

نکته مهم:

اگر نوزاد همراه با سرفه استفراغ می کند، بهتر است هر ده تا 15 دقیقه به نوزاد مایعاتی مانند شیر مادر یا شیرخشک بدهید.

3- کاهش اسهال

اسهال در سرماخوردگی نوزاد، از علائم شایع است. برای کاهش اسهال نوزادتان به نکات زیر عمل کنید:

- اگر کودک زیر 6 ماه است بهترین تغذیه برای او شیر مادر است و بهتر است شیر خشک به او ندهید. در صورت عدم تغذیه نوزاد با شیر مادر باید اطلاعات مندرج روی بسته شیر خشک را بخوانید تا شیر خشک مناسب با مزاج نوزادتان را تهیه کنید.

- در صورتی که کودک شما بیشتر از 6 ماه دارد و از غذاهای کمکی برای او استفاده می کنید باید غذاهای بسیار ملایم مانند انواع سوپ های سبک را به او بدهید. 

در صورت مشاهده اسهال به شکل های زیر حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید: 

• سن کودک شما 3 ماه یا کمتر است.
•  اسهال بیش از 24 ساعت ادامه دارد.
•  کودک شما علائم کم آبی را نشان می دهد.
• در اسهال نوزاد خون مشاهده کنید.

در برخی مواقع نیز تب بالا باعث ایجاد اسهال می شود. تب بالا در نوزادان مختلف به شکل زیر است:

• 38 درجه یا بالاتر در نوزاد کوچکتر از 3 ماهه
• 38/8 در 3 تا 6 ماهه
• 39/4 یا بالاتر در نوزادان 6 ماه و بالاتر

چند توصیه کلی برای مراقبت از نوزاد مبتلا به سرماخوردگی

بیماری کودک، حتی اگر سرما خوردگی باشد باعث نگرانی و ناراحتی والدین می شود. به خصوص اگر این کودک نوزادی باشد که برای اولین بار سرماخورده است و مادر جوانی که برای اولین بار باید از یک نوزاد سرما خورده نگهداری و مراقبت کند. در اینجا چند توصیه اساسی برای مراقبت از نوزاد بیمار برای شما آورده ایم که به شما کمک می کند این کار را راحت تر انجام دهید و کمتر اذیت شوید:     

1- لوازم مورد نیاز

سعی کنید وسایل و لوازم مورد نیاز برای مراقبت در سرماخوردگی را پیش از این که نوزاد برای اولین بار سرما بخورد تهیه کرده باشید. این لوازم عبارتند از:

   1- قطره بینی

   2- پوآر (فین گیر)

   3- داروهای تب بر مجاز طبق نظر پزشک

   4- دماسنج

   5- دستگاه بخور

2- تماس با پزشک

اگر سن نوزاد شما کمتر از 3 ماه است، با مشاهده اولین علائم سرماخوردگی مانند آبریزش بینی، سرفه و یا تب، با متخصص اطفال تماس بگیرید

3- اندازه گیری درجه حرارت بدن نوزاد

 برای تشخیص تب در نوزادان  کوچک تر از سه ماه، با اندازه ‌گیری درجه حرارت زیر بغل شروع کنید. اگر دما بالاتر از 37.2 درجه سانتى گراد بود، براى بار دوم درجه حرارت را از طریق مقعد کودک اندازه بگیرید. اندازه ‌گیری درجه حرارت مقعدی دقیق‌تر از درجه حرارت زیر‌بغلی است. درجه حرارت مقعدى بالاتر از ۳۸ درجه سانتى گراد در نوزادان، نیاز به مراجعه فورى به پزشک دارد.

نکته: برای کودکان 3 ماهه تا 4 ساله، پزشکان استفاده از یک دماسنج مقعدى یا دماسنج الکترونیک پستانکى را توصیه مى‌کنند. براى کودکان بزرگ تر از سه ماه مى توان از دماسنج گوشى نیز استفاده کرد.

4- مراقبت از نوزادان بزرگ تر

در خصوص نوزادان بزرگ تر، در صورت مشاهده تحریک پذیری و کج خلقی زیاد، تب، کم شدن آب بدن، تشدید سرفه یا گرفتگی مجرای تنفسی، دشواری تنفس و یا علائمی که بیش از یک هفته هنوز از بین نرفته اند با پزشک تماس بگیرید. 

5- کمک به تنفس راحت تر نوزاد

با استفاده از قطره بینی و یک پوآر (فین گیر)، محتویات بینی گرفته نوزاد خود را مرتبا تمیز کنید.  توجه داشته باشید که پوآرهای  موجود در داروخانه ها با توجه به سن نوزاد در سایزها و اندازه های مختلف موجودند. بنابراین حتما پوآر مخصوص سن نوزاد خود تهیه کنید. 

6- بلند کردن زیر سر نوزاد

اگر زیر سر نوزاد را بلند تر کنید، او راحت تر می خوابد. تعدادی حوله را تا کرده و زیر تشک و یا بالشت کودک قرار دهید و ملحفه ای روی سطح رختخواب نوزاد بکشید تا حوله ها در دسترس نوزاد نباشند.

7-  هوای خشک را از نوزاد دور کنید!

هوای خشک تنفس را برای نوزادتان سخت تر می کند. دستگاه بخور باعث مرطوب شدن هوای اتاق می شود و این رطوبت از گرفتگی بینی نوزاد جلوگیری کرده و تنفس را برایش راحت تر می کند.

8- آبرسانی به بدن نوزاد

بیشتر از زمان قبل از بیماری به نوزاد خود آب دهید تا از کم شدن آب بدن او پیشگیری کنید. آب را در شیشه شیر بریزید و یا اگر سن نوزادتان بیشتر از 4 ماه است، برایش مقداری آب در لیوان در دار مخصوص نوزاد بریزید و در اختیارش قرار دهید تا دائما آن را بنوشد.

9- مواظب خودتان باشید!!!

دستان خود را زود به زود و به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشویید تا بیماری فرزندتان به شما منتقل نشود. شما نباید بیمار شوید تا بتوانید به خوبی و به نحو احسنت از فرزند کوچک خود پرستاری کنید.