در مواجهه با حالات اضطراری مانند شوک و افت شدید فشار خون (هیپوتانسیون) در بیماران تحت مراقبت خانگی، پرستار منزل با بهرهگیری از دانش تخصصی و آمادگی کامل، نقشی حیاتی در تشخیص سریع، اجرای اقدامات تثبیتکننده و جلوگیری از عواقب جدی ایفا مینماید. شوک وضعیتی تهدیدکننده حیات است که در آن جریان خون کافی به اندامها و بافتهای حیاتی بدن نمیرسد و میتواند نتیجه افت ناگهانی فشار خون باشد.
رستار منزل با درک دقیق علائم و علل این وضعیتها، فوراً پروتکلهای اورژانسی را فعال میکند. ارائه خدمات اورژانسی پرستار منزل در این شرایط، شامل پایش دقیق علائم حیاتی، برقراری ارتباط با تیم پزشکی و مدیریت تخصصی وضعیت بیمار تا زمان رسیدن کمکهای تخصصی است. این گزارش به تفصیل به راهکارهای عملی و گامبهگام پرستار منزل در تشخیص، مقابله و تثبیت بیماران خانگی دچار شوک یا افت فشار خون میپردازد.
درک ماهیت شوک و افت فشار خون در محیط خانه
شوک یک سندروم پاتوفیزیولوژیک است که به دلیل اختلال در خونرسانی، اکسیژنرسانی و تأمین مواد مغذی مورد نیاز بافتها ایجاد میشود و در صورت عدم درمان سریع، میتواند منجر به آسیب دائمی اندامها یا مرگ شود. افت فشار خون، که اغلب پیشساز شوک است، حالتی است که فشار خون سیستولیک به کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولیک به کمتر از ۶۰ میلیمتر جیوه برسد، یا فشار خون نسبت به حالت معمول بیمار به طور ناگهانی و چشمگیری کاهش یابد.
پرستاران منزل باید انواع شوک (شامل شوک کاردیوژنیک، هیپوولمیک، سپتیک، آنافیلاکتیک و نوروژنیک) و علل شایع افت فشار خون در محیط خانه (مانند کمآبی بدن، خونریزی داخلی یا خارجی، عوارض دارویی، عفونتهای شدید یا مشکلات قلبی) را به خوبی بشناسند.
تشخیص سریع و پایش علائم حیاتی
اولین و مهمترین وظیفه پرستار، تشخیص سریع شوک یا افت فشار خون بر اساس علائم بالینی است. این علائم ممکن است شامل رنگپریدگی شدید پوست، تعریق سرد و چسبناک، کاهش سطح هوشیاری، ضعف شدید یا گیجی ناگهانی، نبض ضعیف و سریع، و تنفس سطحی و تند باشند. پرستار فوراً فشار خون بیمار را اندازهگیری کرده و ثبت دقیق مینماید، سپس سرعت، ریتم و قدرت نبض و همچنین تعداد و عمق تنفس را ارزیابی میکند.
در صورت بروز مشکلات تنفسی، پرستار باید طریقه برخورد با تنگی نفس را بداند و فوراً وضعیت بیمار را تغییر دهد (معمولاً به حالت نیمه نشسته یا فاور) تا تنفس تسهیل شود و در صورت وجود تجهیزات لازم، اکسیژنرسانی را با غلظت مناسب آغاز کند. همچنین، پایش سطح هوشیاری با استفاده از مقیاسهای استاندارد یا بررسی پاسخ بیمار به محرکهای کلامی و دردناک نیز ضروری است.
اقدامات فوری و تثبیت وضعیت بیمار
پس از تشخیص اولیه، هدف اصلی پرستار تثبیت وضعیت بیمار و حفظ عملکرد ارگانهای حیاتی تا زمان رسیدن تیم اورژانس است. پرستار فوراً با اورژانس (۱۱۵) و پزشک معالج بیمار تماس گرفته و شرح کاملی از وضعیت، علائم و اقدامات انجام شده ارائه میدهد. در صورت عدم وجود آسیب نخاعی یا سر و خونریزی شدید، بیمار باید به حالت خوابیده به پشت قرار گیرد و پاها به اندازه ۳۰ سانتیمتر بالاتر از سطح قلب قرار داده شوند (موقعیت ترندلنبورگ) تا خون به سمت قلب و مغز بازگردد. بیمار باید با پتو یا پوشش مناسب گرم نگه داشته شود، زیرا هیپوترمی میتواند شوک را تشدید کند. اگر بیمار قادر به نوشیدن است و منع پزشکی ندارد، تشویق به مصرف مایعات خوراکی میشود و در صورت خونریزی خارجی، اعمال فشار مستقیم بر روی محل خونریزی انجام میگیرد. همچنین، در صورت ضعف تنفس یا علائم شوک، پرستار باید راه هوایی بیمار را باز نگه دارد.
در مواردی، افت فشار خون ناگهانی ممکن است عاملی برای سوانح دیگر باشد؛ برای مثال، میتواند منجر به غش و سپس زمین خوردن و شکستگی سالمندان شود. در چنین شرایطی، پرستار باید همزمان با مدیریت شوک، احتیاطهای لازم برای آسیبهای احتمالی ناشی از سقوط (مانند عدم جابهجایی بیمار مگر در شرایط خطرناک) را نیز رعایت نماید و تمام جزئیات مربوط به سقوط را به تیم اورژانس گزارش دهد.
تدارک اطلاعات و آمادگی برای انتقال
پرستار منزل در حین انجام اقدامات اولیه، همزمان باید اطلاعات حیاتی را برای انتقال دقیق و سریع به تیم اورژانس آماده کند. این اقدامات شامل ثبت دقیق زمان شروع علائم و اندازهگیریهای حیاتی، و همچنین آمادهسازی مدارک پزشکی ضروری مانند لیست کامل داروهای مصرفی (شامل دوز و زمان آخرین مصرف)، سوابق پزشکی، آلرژیها و اطلاعات تماس پزشک معالج است.
پرستار نباید بیمار را تنها بگذارد و باید به طور مداوم علائم حیاتی را رصد کرده و هرگونه تغییر در هوشیاری یا تنفس را به اورژانس گزارش دهد. این نظارت باید با حفظ آرامش و ارائه اطمینان به بیمار همراه باشد. علاوه بر این، مدیریت راه هوایی و تنفس نیز حیاتی است و توجه به طریقه برخورد با تنگی نفس در بیماران دچار شوک قلبی یا آنافیلاکتیک بسیار مهم است و اغلب نیاز به داروهای تخصصی دارد که توسط تیم اورژانس یا پزشک تجویز و اجرا میشود.
پیشگیری و کاهش عوامل خطر در محیط خانه
نقش پرستار منزل فراتر از مدیریت بحران است و بر پیشگیری فعال از افت فشار خون و شوک تأکید دارد. این امر شامل اطمینان از مصرف کافی مایعات (به ویژه در فصول گرم یا هنگام بیماریهای تبدار/اسهال) برای جلوگیری از کمآبی بدن که عامل اصلی افت فشار خون هیپوولمیک است. پرستار با نظارت دارویی دقیق و مشورت با پزشک، داروهایی که میتوانند موجب افت فشار خون شوند را بررسی میکند و تداخلات دارویی احتمالی را رصد مینماید.
همچنین، آموزش به بیمار و کمک به وی برای تغییر وضعیت بدن به صورت آهسته، به ویژه در افرادی که مستعد افت فشار خون وضعیتی هستند، حیاتی است. با توجه به اینکه عفونتهای شدید (سپسیس) یکی از علل اصلی شوک سپتیک است، پرستار با رعایت بهداشت و پایش علائم اولیه عفونت (تب، لرز، تغییرات ادراری) نقش مهمی در پیشگیری دارد. هرگونه طریقه برخورد با تنگی نفس که ناشی از شوک عفونی باشد، مستلزم درمان سریع آنتیبیوتیکی است که توسط پزشک باید تجویز و اجرا شود.
ارتباط با خانواده و آموزشهای پس از حادثه
پس از رفع خطر و تثبیت بیمار، پرستار منزل نقش مهمی در آموزش خانواده و تنظیم برنامه مراقبتی پس از حادثه دارد. پرستار توضیحات دقیقی در مورد علت احتمالی افت فشار خون یا شوک و نحوه واکنش در آینده به خانواده ارائه میدهد و آنها را در خصوص علائم حیاتی که باید به سرعت به پرستار یا پزشک گزارش شوند، آموزش میدهد. در نهایت، همکاری با پزشک برای بازبینی برنامه مراقبتی و دارویی بیمار برای کاهش خطر حوادث مشابه در آینده، که شامل تنظیم مجدد دوز داروها یا تغییرات در رژیم غذایی و مایعات است، ضروری قلمداد میشود.
تضمین ایمنی و سلامت بیمار با تخصص پرستار
توانایی پرستار منزل در تشخیص فوری و مدیریت تخصصی شوک و افت فشار خون، یک رکن اساسی از مراقبتهای بهداشتی در منزل قلمداد میشود. با اجرای دقیق پروتکلهای اورژانسی، از پایش دقیق علائم حیاتی و مدیریت راه هوایی گرفته تا تثبیت وضعیت فیزیکی و هماهنگی مؤثر با تیمهای درمانی، پرستار منزل به عنوان یک تیم نجات در لحظات حساس عمل میکند. خدمات اورژانسی پرستار منزل نه تنها جان بیمار را نجات میدهد، بلکه از عوارض طولانیمدت ناشی از عدم خونرسانی مناسب به اندامهای حیاتی جلوگیری مینماید و ایمنی و سلامت بیمار را در محیط خانه تضمین میکند
