تست ژنتیک کاریوتایپ چیست و تفسیر آن

کاریوتایپ ژنتیکی که به آزمایش آنالیز کروموزوم نیز معروف است، تستی است که می تواند برخی ناهنجاری های ژنتیکی را نشان دهد. نتایج این آزمایش می تواند برای تأیید یا تشخیص اختلالات ژنتیکی یا برخی از بیماری ها مورد استفاده قرار گیرد. این آزمایش ممکن است نشان دهد که یک زن و شوهر احتمال دارد در معرض خطر داشتن فرزند با یک اختلال ژنتیکی یا کروموزومی قرار داشته باشند. در این مقاله می خواهیم به طور کامل در مورد تست ژنتیک کاریوتایپ با شما بانوان اومایی عزیز صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

موارد تجویز  تست کاریوتیپ

پزشک شما ممکن است کاریوتیپ ژنتیکی را در موارد زیر توصیه کند:

•  بیش از یک سال است که علیرغم تلاش مداوم قادر به باردار شدن نیستید.
•  شما دو یا چند سقط متوالی را تجربه کرده اید.
•  شما به دنیا آوردن یک نوزاد مرده را تجربه کرده اید.
•  مرد اسپرم ندارد یا تعداد اسپرم بسیار کمی دارد.
•  خانم اختلال عملکرد تخمدان یا نارسایی اولیه تخمدان یا نارسایی زودرس تخمدان دارد

ممکن است از نظر متخصص قبل از دریافت درمان های کمک باروری، از جمله IUI یا IVF، کاریوتایپ ژنتیک مورد نیاز باشد. این تست به ویژه در مورد افرادی که IVF را با ICSI می خواهند انجام دهند یعنی دقیقا اسپرم و تخمک در آزمایشگاه لقاح را بصورت مستقیم انجام دهند، بیشتر مورد نیاز است؛ زیرا خطر انتقال ناباروری مردان و برخی از اختلالات ژنتیکی را افزایش می دهد.

تست کاریوتایپ چگونه انجام می شود؟

برای زوجین نابارور، این آزمایش معمولاً از طریق خونگیری، از زن و مرد انجام می شود. سپس نمونه های خون در آزمایشگاه پردازش خواهند شد. کارشناسان آزمایشگاه، سلول های نمونه خون را در یک ظرف مخصوص قرار می دهند تا آن ها را به رشد ترغیب کند. هنگامی که سلول ها به مرحله خاصی از رشد می رسند، تحت میکروسکوپ رنگ آمیزی و بررسی می شوند.

تکنسین آزمایشگاه اندازه و شکل سلول ها را ارزیابی می کند. آن ها همچنین از سلول ها عکس گرفته و تعداد کروموزوم های هر سلول را می شمارند. عکس تخصصی ارزیابی کروموزوم ها را امکان پذیر می کند.

چرا ممکن است مشاوره ژنتیک قبل از درمان باروری توصیه شود؟

آزمایش ژنتیک ممکن است دلیل ناباروری یا سقط های مکرر شما را پیدا کند. دانستن اینکه چرا نمی توانید باردار شوید، یا چرا جنین را سقط می کنید، می تواند به دکتر شما کمک کند بهترین گزینه های درمانی را انتخاب کرده و انجام دهد.

دلیل دیگر برای انجام آزمایش ژنتیکی قبل از درمان باروری، جلوگیری از انتقال نقص مادرزادی به فرزند شما در آینده است. زیرا بعضی از جهش های ژنتیکی ممکن است باعث ناباروری فرزند شود و اگر هر دو پدر و مادر این جهش را داشته باشند، می توانند وضعیت ژنتیکی قابل توجه تری را به فرزند خود منتقل کنند. به عنوان مثال، جهش ژن CFTR با انواع ناباروری مردان ارتباط دارد. همچنین با یک بیماری جدی به نام فیبروز کیستیک همراه است. اگر فقط پدر جهش ژنی CFTR داشته باشد، خطر انتقال ناباروری مردان به فرزند او وجود دارد. اگر پدر و مادر هر دو ناقل جهش ژن CFTR باشند، از هر 4 فرزند با این ویژگی حداقل یک نفر آن ها فیبروز کیستیک خواهد داشت.

اگر زوجی در حال بررسی روش های IVF با ICSI باشند، خطر انتقال بیماری ژنتیکی بسیار بیشتر از آن است که در IVF معمولی وجود دارد و به این دلیل است که با IVF معمولی، اسپرم در یک ظرف پتری با تخمک قرار می گیرد و قوی ترین اسپرم برنده می شود.

اما با استفاده از روش IVF-ICSI، یک اسپرم انتخاب و مستقیماً به تخمک تزریق می شود. احتمال باروری تخمک توسط اسپرم های «ضعیف تر» از نظر ژنتیکی در این شرایط بسیار بیشتر است. این امر خطر انتقال برخی مشکلات ژنتیکی را افزایش می دهد.

تفسیر نتیجه آزمایش ژنتیک کاریوتیپ

پزشک وقتی آزمایش کاریوتایپ یا آنالیز DNA را برای پیدا کردن دلایل ناباروری یا سقط مکرر انجام می دهد، به دنبال چیست؟ برخی از مواردی که با این تست تشخیص داده می شوند عبارتند از:

سندرم کلاینفلتر:

 این سندرم نوعی اختلال است که بر کروموزوم های جنسی یعنی X و Y تأثیر می گذارد. به طور معمول، افراد فقط دو کروموزوم جنسی دارند. اگر آنها XX باشند، به معنی فرزند دختر است؛ اما اگر XY باشند از نظر ژنتیکی پسر هستند. با وجود سندرم کلاینفلتر، فرد دارای کروموزوم جنسی XXY است. یکی از تأثیرات احتمالی این مسئله ناباروری در فرزندان پسر است.

Y micro-deletions کروموزوم Y:

 این اختلال دیگری است که به دلیل مشکلات مربوط به کروموزوم های جنسی ایجاد می شود. یک مرد با ریز حذف های کروموزوم Y دارای کروموزوم های XY معمولی است، اما در این افراد ژن های کروموزوم Y فاقد برخی ژن ها هستند. این موضوع نیز می تواند باعث ناباروری شود.

جابجایی متعادل:

جابجایی می تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد و ممکن است منجر به ناباروری یا سقط مکرر شود. جابجایی متعادل زمانی است که «تکه های» کروموزوم ها مکان خود را تغییر دهند؛ یعنی ژن ها در جایی نیستند که باید باشند. مثل اینکه شما جوراب ها و ظروف نقره ای زیادی را در خانه داشته باشید، اما شخصی جوراب های شما را در کشوی ظروف نقره ای شما در آشپزخانه قرار داده و ظروف نقره ای شما را در کمد اتاق خواب قرار دهد.

گاهی جابجایی متعادل مشکلی در سلامتی ایجاد نمی کند، اما در برخی موارد نیز، باعث سقط های مکرر در آینده می شود.

سندرم کالمن:

سندرم کالمن نوعی اختلال ژنتیکی نادر است که هم در مردان و هم در زنان رخ می دهد و می تواند منجر به ناباروری شود. افراد مبتلا به این اختلال به طور معمول بلوغ را آنطور که باید نمی گذرانند. خبر خوب این است که در افراد مبتلا به این اختلال ژنتیکی درمان باروری معمولاً موفقیت آمیز است.

جهش ژن CFTR فیبروز کیستیک:

 CFTR فیبروز کیستیک کامل باید هم در زن و هم در مرد باشد تا ژن را به فرزند خود منتقل کنند. با این حال، برخی از مردان حامل ژن فیبروز کیستیک، مشکلات باروری را تجربه خواهند کرد، حتی اگر ژن فقط از مادر یا فقط از پدر به آن ها انتقال پیدا کرده باشد.

زوجین با داشتن نقص کروموزومی چه کاری انجام دهند؟

گزینه های شما بستگی به این دارد که با چه خطر ژنتیکی روبرو هستید. مواردی که احتمال وجود مشکلات ژنتیکی را نشان می دهند عبارتند از:

•  تشخیص خاص ناباروری
•  خطر سقط جنین یا مرده زایی
•  خطر داشتن فرزند مبتلا به یک اختلال ژنتیکی خاص
•  خطر انتقال ناباروری زن یا مرد به فرزند خود

بعد از انجام آزمایش ژنتیکی کاریوتایپ باید نتایج را با یک مشاور ژنتیک در میان بگذارید. به طور کلی، نتایج به دست آمده از آزمایش برای شما ممکن است شامل هر یک از موارد زیر باشد:

استفاده از روش ای وی اف بهمراه PGD

اگر بخواهید برای بچه دار شدن از روش آی وی اف استفاده کنید احتمالا مشاور ژنتیک از شما می خواهد که قبل از کاشت نطفه حتما آزمایش PGD نیز انجام شود. در این آزمایش سلول های جنین تشکیل شده از نظر جهش های ژنتیکی بررسی می شوند. نگران جنین نباشید. برداشتن این سلول صدمه ای به جنین نمی زند. جنین هایی که دارای نقص ژنتیکی هستند ممکن است در همان ابتدا از بین بروند و زنده نمانند و کنار گذاشته شوند.

PGD می تواند خطر سقط جنین زودرس و خطر برخی نقایص ژنتیکی را کاهش دهد؛ اما حتی با PGD، نمی توان گفت جنین به وجود آمده از نظر ژنتیکی 100٪ سالم است. حتی با PGD.10 هنوز احتمال سقط وجود دارد فقط کمتر می شود؛ زیرا هنوز اختلالات ژنتیکی بسیار زیاد است و دانشمندان نتوانسته اند همه آن ها را آزمایش کنند.

برخی افراد نیز از نظر اخلاقی یا دینی با آزمایش PGD مخالف هستند؛ اما از نظر پزشکی یکی از بهترین راهکارها برای بالا بردن موفقیت در کاشت یک جنین سالم است.

 روش آی وی اف با ICSI

در گزینه بعدی شما می توانید روش آی وی اف با ICSI را انتخاب کنید. در این صورت اسپرم مستقیما به تخمک تزریق می شود. معمولاً وقتی تخمک و اسپرم کنار هم قرار می گیرند، فقط سالم ترین اسپرم ها قادر به نفوذ و باروری تخمک هستند. انتخاب طبیعی باعث کاهش اسپرم ضعیف می شود که ممکن است از نظر ژنتیکی نیز اختلال ایجاد کنند. با IVF همراه ICSI، اسپرم مستقیماً به تخمک تزریق شده و انتخاب طبیعی انجام نمی شود. این کار ممکن است خطر انتقال جهش های ژنتیکی را افزایش دهد.

به همین دلیل با اینکه موفقیت بارداری در این روش بالا تر است اما ممکن است تصمیم بگیرید که ریسک نکنید و از IVF-ICSI خودداری کنید. در عوض، روش آی وی اف معمولی را امتحان کنید.

استفاده از اسپرم اهدایی

گاهی اوقات باید درمان باروری را کلا قطع کنید و بر اساس نتایج تست کاریوتایپ این احتمال وجود دارد که از هر روشی که استفاده کنید فرزند شما دچار اختلالات ژنتیکی شود. در این شرایط مشاور ژنتیک به شما پیشنهاد می کند که از اسپرم اهدایی استفاده کنید. اگر این مسائل را نادیده بگیرید و بخواهید به درمان ناباروری خودتان ادامه دهید احتمال انتقال ناباروری و هزارای بیماری ژنتیکی دیگر به فرزندتان وجود دارد و تضمینی نیست که بتوانید فرزند سالمی به دنیا بیاورید.

بهتر است بعد از مشاوره با یک مشاور ژنتیک بصورت منطقی تصمیم بگیرید و انتخاب احساسی نکنید. استفاده از اهدا کننده اسپرم، اهداکننده تخمک یا اهداکننده جنین بهترین راه حل در شرایط وجود اختلالات کرموزومی و ژنتیکی است. البته حتی گامت های اهدا کننده نیز می توانند نقایص ژنتیکی داشته باشند؛ اما اسپرم یا تخمک اهدا کنندگان معمولاً مورد غربالگری قرار می گیرند تا احتمال ایجاد اختلالات کاهش پیدا کند.

اگر اهداکننده تخمک یا اسپرم انتخاب می کنید، مهم است که اهدا کننده از نظر بیماری ژنتیکی که در نتایج تست خودتان مشخص شده است حتما آزمایش شود. همچنین می توانید دنبال گرفتن یک کودک به عنوان فرزندخواندگی یا زندگی بدون فرزند باشید. پس از دریافت نتایج آزمایش ژنتیک، برخی از زوجین تصمیم به گرفتن یک کودک به عنوان فرزندخواندگی می گیرند. برخی دیگر تصمیم می گیرند تلاش برای داشتن فرزند را متوقف کرده و زندگی بدون فرزند داشته باشند.

ملاحظات احساسی با مشاوره ژنتیک

دریافت نتایج کاریوتایپ ژنتیکی می تواند بسیار احساسی و دشوار باشد. گاهی اوقات، نتایج می تواند به شما کمک کند در مورد روش درمانی خود بهترین انتخاب را داشته باشید. در مواقع دیگر، کارهای زیادی نمی توان با این اطلاعات انجام داد و نباید اصلا با هیچ روشی بچه دار شوید. این شرایط می تواند به شدت باعث پریشانی عاطفی شود. اعتقادات مذهبی شما همچنین ممکن است میزان مفید بودن مشاوره ژنتیک را برای شما محدود کند.

به هرحال شما متوجه می شوید که مشاوره ژنتیک چه اطلاعاتی به شما می دهد و بهتر است به آن ها عمل کنید تا بعدا مشکل بزرگ تری ایجاد نشود. همچنین بهتر است قبل از موافقت با انجام آزمایش کاریوتیپ، با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید. آن ها می توانند جوانب مثبت و منفی آزمایش را توضیح دهند و به شما کمک کنند تا تصمیم بگیرید که آیا آزمایش برای شما و همسرتان منطقی است یا خیر؟

سخن آخر

زمانی که پزشک برای شما به هر دلیلی تست کاریوتیپ را تجویز می کند احتمالا نگران می شوید؛ اما بهتر است تا نتیجه ای مشخص نشده است به خودتان استرس وارد نکنید. همچنین بعد از انجام تست حتما با مشاور ژنتیک صحبت کنید و تصمیم احساسی و خودسرانه نگیرید؛ زیرا به جز شما فرزندی هم که می خواهید به دنیا بیاورید حق دارد یک زندگی سالم و بدون بیماری را تجربه کند.