پدیده حاملگی برای هر زن تجربه زیبا و دلنشینی است که تغییرات فیزیولوژیک بسیاری را به همراه دارد. خوشبختانه تغییرات فوق اکثرا مزاحمتی برای سلامت مادر و جنین ایجاد نکرده و اکثر زنان دوران بارداری را بدون مشکل خاصی طی کرده و جنین سالمی را به دنیا می آورند، اما در مواردی ممکن است خطرات جدی، سلامت مادر و جنین را در دوران بارداری تهدید کند که ضرورت و اهمیت مراقبتهای دوران بارداری را روشن می سازد.
بارداری و تغییرات ناشی از آن برای بسیاری از زنان ناشناخته و همراه با ترس و اظطراب است.
خانم حامله ممکن است گرفتار مسمومیت دوران بارداری و یا به عبارتی فشارخون ناشی از حاملگی شود که حالت فوق برای مادر و جنین بالقوه خطرناک می باشد. افزایش فشار خون در مادر حامله می تواند منجر به کاهش رشد داخل رحمی و یا مرگ جنین شود و در مادر عوارض متعددی از جمله تشنج ایجاد نماید. مادر حامله ممکن است گرفتار عفونت دستگاه ادراری فوقانی شده و با تب و لرز مواجه شود که وضعیت فوق می تواند منجر به سقط یا زایمان زودرس جنین و عفونت خون برای مادر شود. نمونه دیگر خانمهایی هستند که بیماری قند دارند و بدون کنترل دقیق بیماری باردار می شوند، در این زنان بروز ناهنجاریهای مادرزادی داخل رحمی جنین و سقط افزایش می یابد. بعلاوه خطرات متعددی مانند افزایش فشارخون، بروز عفونت و زایمان زودرس مادر را تهدید می کند و تعدادی از مادران ممکن است گرفتار کم خونی ناشی از فقر آهن بوده و بدون اصلاح کم خونی وارد دوران بارداری گردند و چنانکه حین زایمان گرفتار خونریزی بیش از حد طبیعی گردند وضعیت فوق برای مادر ممکن است کشنده باشد.
اصولا برای کاهش مرگ و میر در دوران بارداری به خانمها توصیه می شود چند ماه قبل از باردار شدن به پزشک مراجعه نمایند. در این ملاقات سلامت جسمی و روانی زنان بررسی شده و در شرایط سلامت کامل به مادر اجازه حامله شدن داده می شود و در طول بارداری طبق برنامه مشخصی مراقبت دوران بارداری انجام می گردد. تغییرات فیزیولوژیکی دوران بارداری می تواند برای مادر باردار مشکلاتی از قبیل تهوع و استفراغ در اوایل حاملگی، سردرد خفیف، ورم پاها بعد از ایستادن طولانی و خستگی زودرس را ایجاد نماید که در مراجعات خانم باردار به پزشک و ماما به طبیعی بودن علائم فوق اشاره می شود. در اولین معاینه دوران بارداری معاینات جسمانی و تاریخچه دقیق بیماری، فشارخون، وزن و قد اندازه گیری می شود. وضعیت خونی بیمار از نظر کم خونی و تعداد گلبول های سفید، عملکرد کلیه، بررسی ابتلاء قبلی به سرخجه و هپاتیت ب، گروه خونی بیمار(با انجام آزمایش خون) وجود قند و پروتئین ارزیابی می شود. در ملاقات اولیه درباره نحوه تغذیع، میزان استراحت و خواب لازم و نحوه مصرف داروها توضیح داده می شود.
به بیمار توصیه می شود در دوران بارداری با مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه نماید. علائم شامل: خونریزی، ورم صورت و انگشتان دست، سردرد مداوم و شدید، تاری دید، درد شکم، تهوع شدید و مداوم با تب و لرز، سوزش ادرار، خروج مایع از واژن و تغییرات قابل توجه در تعداد و شدت حرکات جنین می باشد. بنابراین برای کمک به سلامت مادر و جنین در دوران بارداری و در نهایت افزایش سلامت جامعه به کلیه خانمهای باردار توصیه می شود که در مراحل اولیه حاملگی و حتی پیش از حامله شدن به پزشک مراجعه نمایند. اولین مراجعه زن باردار اهمیت زیادی دارد. مادر در طی اولین مراجعه به مرکز بهداشتی درمانی یا پزشک یا ماما، اطلاعات لازم را در مورد بارداری و اهمیت آن به دست می آورد و مطمئن می شود که با مراجعه مرتب سلامت او و فرزندش تامین خواهد شد.
موارد زیر در اولین مراجعه از خانم باردار پرسیده می شود:
- مشخصات خانوادگی، وضعیت بارداری فعلی و قبلی، تعداد زایمانهای قبلی و نتیجه آن.
- سابقه بیماریهای فعلی و قبلی، سابقه بیماریهای ارثی و فامیلی، روشهای پیشگیری از بارداری بکار رفته، داروهایی که مصرف کرده یا می کند و طول مدت مصرف آنها.
اقدامات بعمل آمده در اولین مراجعه:
- خانمهای باردار که مشکل دارند جهت دریافت مراقبتهای ویژه به متخصص معرفی می شوند.
- آزمایشهای لازم صورت می گیرد.
- معاینات عمومی انجام می شود و فشارخون، وزن و قد اندازه گیری می شود.
- تاریخ مراجعه بعدی معین می شود.
نکاتی که باید در دوران بارداری رعایت شود:
- تغذیه مناسب
- استراحت کافی
- داشتن آرامش روحی
- انجام ورزشهای مناسب(پیاده روی)
- انجام مراقبتهای دوران بارداری
- عدم مصرف خودسرانه دارو
- تعیین محل قبلی انجام زایمان
- رعایت بهداشت فردی
- شناخت علائم خطر در بارداری
