عفونت ریه می‌تواند در اثر ویروس، باکتری و حتی گاهی اوقات قارچ ایجاد شود. یکی از شایع‌ترین انواع عفونت‌های ریه، ذات‌الریه یا سینه پهلو (pneumonia) است. ذات‌الریه که کیسه‌های هوایی کوچک و میکروسکوپی ریه را درگیر میکند، اغلب اوقات بر اثر باکتری‌های مسری به وجود می‌آید، اما می‌تواند توسط ویروس‌ها نیز ایجاد شود. فرد با تنفس باکتری یا ویروس بعد از عطسه یا سرفه فرد آلوده، به این بیماری مبتلا می‌شود.
وضعیتی که طی آن لوله‌های تنفسی که مسئول انتقال هوا به داخل و خارج از ریه‌ها هستند آلوده می‌شوند را برونشیت (bronchitis) می‌نامند. برونشیت بیشتر از طریق ویروس منتقل می‌شود. ویروس‌ها همچنین می‌توانند به ریه‌ها یا معابر هوایی که به ریه‌ها منتهی می‌شوند حمله کنند. این عمل برونشیولیت یا التهاب نایژک (bronchiolitis) نامیده می‌شود. برونشیولیت ویروسی بیشتر در نوزادان مشاهده می‌شود.
عفونت‌های ریه مانند ذات‌الریه معمولا خفیف هستند، اما می‌توانند جدی باشند، به خصوص در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا از بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) رنج می‌برند.
علائم عفونت ریه
علائم عفونت ریه از خفیف تا شدید متفاوت است. شدت علائم به عوامل مختلفی از جمله سن، سلامتی کلی و اینکه این عفونت توسط چه عاملی (ویروس، باکتری یا قارچ) ایجاد شده است بستگی دارد. علائم ممکن است شبیه به سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد، اما تمایل به ماندگاری بیشتری دارند.
اگر مبتلا به عفونت ریه هستید، شایع‌ترین علائمی که ممکن است تجربه کنید شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. سرفه‌ای که مخاط غلیظی ایجاد میکند
سرفه کمک میکند تا بدن شما از شر مخاطی که به واسطه التهاب راه‌های هوایی یا شش‌ها ایجاد می‌شود خلاص شود. این مخاط ممکن است حاوی خون باشد. اگر مبتلا به برونشیت یا ذات‌الریه باشید ممکن است سرفه‌ای با مخاط غلیظ ایجاد کنید که رنگ مشخصی داشته باشد، از جمله:
- شفاف
- سفید
- سبز
- زرد مایل به خاکستری
حتی بعد از بهبود علائم دیگر، سرفه می‌تواند چندین هفته باقی بماند.
۲. درد قفسه سینه
درد قفسه سینه که در اثر عفونت ریه ایجاد می‌شود، اغلب به صورت تیز یا خنجر مانند توصیف می‌شود. هنگام سرفه یا نفس عمیق کشیدن، درد قفسه سینه بدتر می‌شود. گاهی اوقات دردهای شدید می‌تواند در قسمت میانی تا پشت شما احساس شود.
۳. تب
هنگامی که بدن شما سعی در مقابله با عفونت دارد، تب ایجاد می‌شود. دمای معمولی بدن معمولا در حدود ۹۸٫۶ درجه فارنهایت (۳۷ درجه سانتی گراد) است. اگر عفونت باکتریایی ریه دارید، تب شما ممکن است به اندازه ۱۰۵ درجه فارنهایت (۴۰٫۵ درجه سانتی‌گراد) افزایش یابد. هر تب بالای ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) اغلب منجر به بسیاری از علائم دیگر می‌شود، از جمله:
- تعریق
- لرز
- دردهای عضلانی
- کم آبی بدن
- سردرد
- ضعف
اگر تب شما بالاتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) است یا بیش از سه روز ادامه دارد باید به پزشک مراجعه کنید.
۴. درد بدن
عضلات و کمر شما ممکن است هنگام ابتلا به عفونت ریه درد کند که به آن درد عضلانی یا میالژی (myalgia) گفته می‌شود. گاهی اوقات گسترش التهاب در عضلات می‌تواند منجر به درد بدن هنگام بروز عفونت شود.
۵. آبریزش بینی
آبریزش بینی و سایر علائم شبیه به آنفلوانزا مانند عطسه، اغلب با عفونت ریه مانند برونشیت همراه است.
۶. تنگی نفس
تنگی نفس به این معنی است که احساس می‌کنید تنفس برایتان دشوار است یا نمی‌توانید نفس بکشید. اگر در تنفس مشکل دارید باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
۷. خستگی
معمولا وقتی بدن شما با عفونت مبارزه میکند احساس خستگی می‌کنید. استراحت در این مدت بسیار مهم است.
۸. خس خس سینه
هنگام بازدم، ممکن است صدای سوت‌های پر سر و صدایی را که به خس خس معروف است بشنوید. این عمل باعث محدود شدن راه‌های هوایی یا التهاب می‌شود.
۹. کبودی پوست یا لب
به دلیل کمبود اکسیژن ممکن است لب یا ناخن‌های شما کمی به رنگ آبی ظاهر شوند.
۱۰. کراکل یا صدای تند در شش‌ها
یکی از علائم نشان دهنده عفونت ریه، bibasilar crackles است. bibasilar crackles در واقع صدایی است که پزشک با گذاشتن گوشی روی قفسه سینه و پشت شما به آن گوش می‌دهد. این صدا وقتی فردی مبتلا به عفونت ریه است از ریه و قفسه سینه او شنیده می‌شود.
علت‌های عفونت ریه
برونشیت، ذات‌الریه و برونشیولیت، سه نوع عفونت ریه هستند که معمولا در اثر ویروس یا باکتری ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین میکروارگانیسم‌های مسئول برونشیت عبارت‌اند از:
- ویروس‌هایی مانند ویروس آنفولانزا یا ویروس سین سیشیال تنفسی (RSV)
- باکتری‌هایی مانند مایکوپلاسما پنومونیه، کلامیدیا پنومونیه و بوردتلا پرتوسیس
شایع‌ترین میکروارگانیسم‌های مسئول ذات‌الریه عبارت‌اند از:
- باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک پنومونی (شایع‌ترین)، هموفیلوس آنفولانزا و مایکوپلاسما پنومونیه
- ویروس‌هایی مانند ویروس آنفولانزا یا RSV
به ندرت عفونت ریه می‌تواند توسط قارچ‌هایی مانند هیستوپلاسما کپسولاتوم، آسپرژیلوس یا پنوموسیستیس جیرووسی ایجاد شود. عفونت قارچی ریه در افرادی که دچار سرکوب سیستم ایمنی هستند یا از انواع خاصی از سرطان یا HIV رنج می‌برند بیشتر شایع است.
تشخیص عفونت ریه چگونه است؟
در ابتدا دکتر سابقه پزشکی بیمار را بررسی خواهد کرد و در مورد علائم سوالاتی خواهد پرسید. ممکن است از بیمار سوالاتی در خصوص شغل، مسافرت اخیر یا قرار گرفتن در معرض حیوانات پرسیده شود. پزشک دمای بدن را اندازه گیری میکند و یک استتوسکوپ را روی سینه بیمار می‌گذارد تا صداهای کراکل را بررسی کند.
روش‌های متداول دیگر برای تشخیص عفونت ریه عبارت‌اند از:
- تصویربرداری، مانند رادیوگرافی قفسه سینه یا سی تی اسکن
- اسپیرومتری یا دم سنجی، نوعی تست عملکرد ریوی که اطلاعات مهمی در مورد نحوه عملکرد ریه ارائه می‌دهد.
- پالس اکسیمتری، آزمایشی برای اندازه گیری میزان اکسیژن در خون
- برداشتن نمونه‌ای از مخاط یا ترشحات بینی برای آزمایشات بیشتر
- سواب گلو
- آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)
- آزمایش کشت خون (blood culture)
درمان عفونت ریه
برای درمان عفونت باکتریایی ریه معمولا از آنتی بیوتیک استفاده می‌شود. عفونت قارچی ریه به یک داروی ضد قارچی مانند کتوکونازول یا وریکونازول نیاز دارد. آنتی بیوتیک‌ها روی عفونت‌های ویروسی کار نمی‌کنند. در بیشتر مواقع، باید صبر کنید تا بدن شما به تنهایی از شر عفونت‌ها خلاص شود. در ضمن، می‌توانید با رعایت موارد زیر در خارج کردن عفونت‌ها به بدن خود کمک کنید:
- استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید تا تب شما کاهش یابد
- مقدار زیادی آب بنوشید
- چای داغ را با عسل یا زنجبیل امتحان کنید
- آب نمک غرغره کنید
- تا حد امکان استراحت کنید
- از دستگاه بخور برای ایجاد رطوبت در هوا استفاده کنید
در عفونت‌های حاد ریه، ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوید. در صورتی که در نفس کشیدن مشکل داشته باشید، ممکن است آنتی بیوتیک‌ها را از طریق مایعات داخل وریدی یا تنفس درمانی دریافت کنید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت عدم درمان، عفونت ریه می‌تواند جدی باشد. به طور کلی، اگر سرفه شما بیش از سه هفته طول بکشد، یا در تنفس دچار مشکل شوید باید به پزشک مراجعه کنید. تب بسته به سن می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد. به طور کلی، شما باید دستورالعمل‌های زیر را دنبال کنید:
عفونت ریه در نوزادان
در صورتی که نوزاد شما هر یک از علائم زیر را تجربه کرد، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- نوزادان کمتر از ۳ ماه با دمای بیش از ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد)
- نوزادان بین ۳ تا ۶ ماه، با تب بالاتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد)
- نوزادان بین ۶ تا ۲۴ ماه، با تب بیش از ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) بیش از ۲۴ ساعت
عفونت ریه در کودکان
سریعا به پزشک مراجعه کنید اگر کودک شما:
- تب بالاتر از ۱۰۲٫۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) دارد.
- اگر میل به غذا ندارد یا زود رنج و تحریک‌پذیر شده است، به طور مکرر استفراغ میکند یا سردرد شدید دارد.
- بیش از سه روز است که تب دارد.
- یک بیماری جدی یا نقص در سیستم ایمنی دارد.
- اخیرا در یک کشور در حال توسعه بوده است.
عفونت ریه در بزرگسالان
در صورت بروز موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- دمای بدن شما بیش از ۱۰۳ درجه فارنهایت (۳۹٫۴ درجه سانتی‌گراد) باشد
- بیش از سه روز تب داشته باشید
- یک بیماری جدی یا نقص در سیستم ایمنی داشته باشید.
- اخیرا در یک کشور در حال توسعه بوده باشید
اگر تب شما با هر یک از موارد زیر همراه باشد باید سریعا خودتان را به اورژانس برسانید:
- سردرگمی ذهنی
- مشکل در تنفس
- گرفتگی گردن
- درد قفسه سینه
- تشنج
- استفراغ مداوم
- بثورات پوستی غیرمعمول
- توهم
- گریه غیرقابل تحمل در کودکان
اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید و تب، تنگی نفس یا سرفه همراه با خون را تجربه می‌کنید، فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
راه‌های جلوگیری از عفونت ریه
نمی‌توان از عفونت ریه جلوگیری کرد، اما می‌توان به رعایت موارد زیر میزان خطر را به حداقل رساند:
- به طور مرتب دست‌های خود را بشویید.
- از تماس با صورت یا دهان خودداری کنید.
- از به اشتراک گذاشتن ظروف، غذا یا نوشیدنی با افراد دیگر خودداری کنید.
- از قرار گرفتن در مکان‌های شلوغی که ویروس به راحتی پخش می‌شود خودداری کنید
- سیگار نکشید
برای افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، بهترین روش برای جلوگیری از ذات‌الریه باکتریایی از شایع‌ترین سویه‌های باکتریایی، استفاده از یکی از دو واکسن زیر است:
- واکسن پنوموکوک پلی ساکاریدی PPsv۲۳
- واکسن کونژوگه پنوموکوک PCV۱۳
این واکسن‌ها برای موارد زیر توصیه می‌شوند:
- نوزادان
- بزرگسالان
- افرادی که سیگار می‌کشند
- افرادی که شرایط سلامتی مزمنی دارند
جمع بندی
عفونت ریه علائمی مشابه با سرماخوردگی یا آنفولانزا دارد، اما ممکن است شدیدتر بوده و دوام بیشتری داشته باشد. به طور معمول سیستم ایمنی بدن قادر خواهد بود عفونت ریه ویروسی را با گذشت زمان پاک کند. از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی ریه استفاده می‌شود. در صورت بروز مواردی مانند مشکل در تنفس، رنگ مایل به آبی در لب یا نوک انگشتان، درد شدید قفسه سینه و تب بالا سریعا به پزشک مراجعه کنید. افراد بالاتر از ۶۵ سال، کودکان زیر ۲ سال و افرادی که شرایط سلامتی مزمن یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در صورت بروز هرگونه علائم عفونت ریه باید سریعا به دنبال معالجه پزشکی باشند.
1- Jacquelyn Cafasso. 10 Symptoms of a Lung Infection.on April 8, 2019 2- Deborah Leader. Symptoms of Lung Infection in COPD.Updated on January 29, 2020
