در طول سال های تولید مثل، بدن شما به طور منظم برای بارداری آماده می شود، خواه قصد باردار شدن داشته باشید یا نه. نتیجه این چرخه آماده سازی، همان پریودی و خونریزی شما در هر ماه است که اگر به بارداری منجر شود خونریزی هم قطع خواهد شد. یکی از اجزای داخل تخمدان ها که در این چرخه بسیار موثر است جسم زرد می باشد که شاید اسمش به گوشتان خورده باشد. در این مقاله می خواهیم شما بانوان اومایی عزیز را با این جسم زرد بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
جسم زرد چیست؟
چرخه قاعدگی دو مرحله دارد که شامل فاز فولیکولار و مرحله پس از تخمک گذاری یا لوتئال می باشد. مرحله لوتئال تقریباً دو هفته طول می کشد. در این مدت جسم زرد (کورپوس لوتئوم) در تخمدان تشکیل می شود.
جسم زرد از فولیکولی ساخته می شود که تخمک بالغ را در خود جای داده است. این ساختار به محض بیرون آمدن تخمک بالغ از فولیکول دوباره شروع به تشکیل شدن برای چرخه بعدی می کند. جسم زرد برای وقوع حاملگی و دوام بارداری ضروری است.
وظیفه اصلی جسم زرد چیست؟
هدف اصلی جسم زرد بعد از آزاد شدن تخمک قابل باروری، ترشح برخی هورمون های ضروری بارداری از جمله پروژسترون است. پروژسترون برای باردار شدن و ادامه یافتن آن مورد نیاز است. پروژسترون به غشای رحم، معروف به آندومتر کمک می کند تا ضخیم و اسفنجی شده و محیط مناسبی برای کاشت تخمک بارور شده فراهم نماید.
این پروژسترون برای کمک به تغذیه جنین در رحم تا زمانی که جفت تشکیل شده و عمل تغذیه رسانی و اکسیژن رسانی را انجام دهد نیز مهم است. اگر تخمک بارور در آندومتر کاشته نشود، اصلا بارداری اتفاق نمی افتد. در این شرایط جسم زرد کوچک شده و سطح پروژسترون کاهش می یابد. سپس پوشش رحم بصورت خونریزی قاعدگی از رحم خارج می شود.
مشکل در تشکیل جسم زرد
ممکن است در بعضی از خانم ها نقص جسم زرد وجود داشته باشد که به آن نقص فاز لوتئال نیز گفته می شود. در این صورت پروژسترون کافی برای بارداری ترشح نمی شود. اگر پروژسترون کافی برای ضخیم شدن آندومتر در رحم وجود نداشته باشد، بارداری اتفاق نمی افتد. شرایط مختلفی می توانند باعث ایجاد نقص جسم زرد شوند که عبارتند از:
- شاخص توده بدن بسیار بالا یا خیلی کم (چاقی یا لاغری بیش از حد)
- ورزش زیاد و حرفه ای
- فاز کوتاه لوتئال
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- آندومتریوز
- هایپرپرولاکتینمی
- اختلالات تیروئید، از جمله تیروئید کم کار، تیروئید پرکار، کمبود ید و بیماری هاشیموتو
- استرس شدید
- دوره یائسگی
گاهی نیز علت نقص جسم زرد (کورپوس لوتئوم) تشخیص داده نمی شود. در این صورت پزشکان می گویند ناباروری غیر قابل توضیح اتفاق افتاده است. مهم ترین عارضه جانبی نقص جسم زرد ناباروری است اما گاهی نیز ناباروری اتفاق نمی افتد و تنها ممکن است سقط جنین های مکرر ایجاد شود.
علائم نقص در جسم زرد
علائم نقص در کورپوس لوتئوم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن بارداری در اوایل بارداری یا سقط مکرر
- پریودی های مکرر یا کوتاه
- لکه بینی
- ناباروری
نحوه تشخیص نقص در جسم زرد
آزمایش استانداردی برای تشخیص نقص جسم زرد وجود ندارد. پزشک شما احتمالاً برای تشخیص آن آزمایش خون هورمونی را در زمان مشخصی از سیکل قاعدگی، برای اندازه گیری سطح پروژسترون تجویز می کند. گاهی نیز از سونوگرافی واژن برای مشاهده ضخامت پوشش داخلی رحم در مرحله لوتئال استفاده می شود.
آزمایش تشخیصی احتمالی دیگر، بیوپسی آندومتر است. این بیوپسی (نمونه برداری) دو روز قبل از آنکه پریود شوید، انجام می شود. اگر پریودهای شما نامنظم است، پزشک شما آزمایش را برای بعد از بیست و یکمین روز چرخه تجویز می کند.
برای این آزمایش، پزشک شما یک قسمت کوچک از پوشش آندومتر را برداشته و آن را در زیر میکروسکوپ تجزیه و تحلیل خواهد کرد.
نحوه درمان نقص جسم زرد
اگر تخمک گذاری منظم ندارید و یا در بدن شما اصلا تخمک گذاری اتفاق نمی افتد و دچار نقص جسم زرد شده اید پزشک می تواند با داروهایی مانند کلومیفن (کلومید، سروفن) یا گنادوتروپین های تزریقی مانند گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) سعی کند تخمک گذاری را تحریک کند. این داروها ممکن است به تنهایی یا همراه با روش هایی مانند تلقیح داخل رحمی یا لقاح آزمایشگاهی به نام روش آی وی اف استفاده شوند. برخی از این داروها احتمال بارداری دوقلو یا سه قلو را افزایش می دهند.
احتمالا پزشک برای مرحله بعد از تخمک گذاری درمان هورمونی با تزریق پروژسترون را تجویز می کند تا به ضخیم شدن پوشش رحم برای کاشت کمک کند.
مکمل های پروژسترون به صورت داروهای خوراکی و ژل های واژینال نیز قابل استفاده هستند. پزشک برای شما توضیح می دهد که کدام روش و به چه علتی برایتان بهتر خواهد بود.
اگر به دلیل نقص جسم زرد سقط زودرس یا مکرر دارید، به احتمال زیاد پزشک پروژسترون را بدون نیاز به داروی اضافی و تقویت کننده تخمک گذاری تجویز می کند.
سخن آخر
عوامل مختلفی باید با همدیگر هماهنگ شوند تا فرایند پیچیده بارداری اتفاق بیفتد. جسم زرد یکی از مهم ترین اجزا برای بارداری شماست. متاسفانه روش خاصی برای جلوگیری از نقص جسم زرد وجود ندارد اما در صورت بروز این بیماری در بسیاری از افراد روش های کمک کننده برای تخمک گذاری و ضخیم شدن دیواره رحم کارساز بوده و بارداری سالمی برایشان اتفاق افتاده است.
Lori Smith, BSN, MSN, CRNP.What is a corpus luteum? on December 26, 2017
