توکسوپلاسموز عفونت ناشی از انگل توکسوپلاسما گوندی است که می تواند جنین را در دوران بارداری تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله مروری جامع بر توکسموپلاسموز در دوران بارداری داریم:
انتقال توکسوپلاسموز در بارداری چگونه است؟
تست های توکسوپلاسموز در دوران بارداری
جلوگیری از توکسوپلاسموز در دوران بارداری
توکسوپلاسموز چیست؟
- توکسوپلاسموز عفونت ناشی از انگل توکسوپلاسما گوندی است. در زنان غیر باردار علائم زیادی ندارد. در واقع، بسیاری از مردم هرگز نمی دانند این انگل را دارند. برخی افراد ممکن است نشانه های آنفولانزا داشته باشند. برخی ممکن است بیماری طولانی مدت مشابه با تب غدد لنفاوی داشته باشند.
- گرچه توکسوپلاسموز به طور معمول باعث بیماری در افرادی با سیستم ایمنی سالم می شود، در طول بارداری خطرناک است زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند.
- این انگل را می توان در فرآورده های گوشتی، گربه، خاکی که گربه مدفوع کرده است و شیر غیر پاستوریزه بز یافت. انگل توکسوپلاسم می تواند بیشتر پرندگان و حیوانات خونگرم، از جمله انسان را آلوده کند. گربه تنها حیواناتی است که می تواند مدفوع آلوده به این انگل را داشته باشد. پس از اینکه عفونت را از طریق خوردن پرندگان، موش یا سایر گوشت خام به دست آورد، گربه می تواند حدود 14 روز در مدفوع خود عفونت را حمل کند.
- توکسوپلاسموز را نمی توان از طریق تماس با گربه خانگی گرفت. عفونت از تماس با مدفوع آلوده گربه منتقل می شود.
اثرات توکسوپلاسموز در حاملگی
توکسوپلاسموز معمولا نشانه ای ندارد و در اغلب موارد فرد متوجه نمی شود که به عفونت گرفتار شده است. علائم این عفونت مشابه آنفولانزا یا تب گندال است و گاهی اوقات گره های لنفاوی متورم می شوند. هنگامی که فرد یک بار مبتلا به این عفونت می شود برای ادامه زندگی محافظت می شود، مگر اینکه سیستم ایمنی او آسیب دیده باشد.
خطر توکسوپلاسموز در بارداری
- تنها در صورتی که این انگل در ابتدای بارداری یا چند هفته قبل از بارداری دیده شود، برای جنین خطرناک است.
- اگر جنین بیماری را بگیرد، گفته می شود که توکسوپلاسموز مادرزادی دارد. خسارت عفونت به زمان انتقال آن در بارداری بستگی دارد.
- اگر برای اولین بار در دوران بارداری توکسوپلاسموز را دریافت کرده اید، این بدان معنی نیست که کودک شما آلوده می شود.
- به طور متوسط، تنها 4 مورد از 10 مورد عفونت به جنین منتقل می شود. انتقال در طی بارداری می تواند باعث سقط جنین، مرگ و یا آسیب به مغز جنین و یا سایر اندام ها، به ویژه چشم شود.
با این حال، بیشتر نوزادانی که با توکسوپلاسموز متولد می شوند در هنگام تولد هیچ آسیب آشکاری ندارند، اما در دوران کودکی یا حتی بزرگسالی علائم، معمولا آسیب دیدگی چشم را ایجاد می کنند. بعضی از علائم جدی مانند کوری یا آسیب مغزی هستند.
انتقال توکسوپلاسموز در بارداری چگونه است؟
توکسوپلاسموز به وسیله بلعیدن هر چیزی که آلوده به انگل است، انتقال می یابد. این مواد می تواند شامل موارد زیر باشند:
- گوشت خام یا نپخته (گوشتی که خون داشته باشد) و گوشت خالص خام مانند Parma ham or salami
- سبزیجات و میوه های شسته نشده
- مدفوع گربه یا خاک آلوده به عفونت گربه
- شیر و فراورده های لبنی غیرپاستوریزه بز
عفونت به روش های زیر نیز می تواند منتقل شود:
- از طریق جفت، اگر مادر آلوده باشد (مادر به جنین).
- از طریق مواد آلوده وارد شده به مایعات بدن انسان
- از طریق اعضای پیوند شده یا محصولات خونی انتقالی از دیگر انسانهایی که توکسوپلاسموز دارند
- از طریق استنشاق تخم انگل (امکان پذیر اما بسیار غیر معمول).
عفونت فرد به فرد غیر از مادر به جنین امکان پذیر نیست.
تشخیص توکسوپلاسموز در دوران بارداری
1- آزمایش خون
آزمایشات خون برای توکسوپلاسموز می تواند در هر مرحله قبل یا در دوران بارداری انجام شود. آزمایش خون معمولا عفونت را دو تا سه هفته پس از هر حادثه نشان می دهد، زیرا آنتی بادی ها تا این زمان قابل تشخیص هستند. آزمایش خون شامل گرفتن مقدار کمی خون از مادر است. خطری برای جنین وجود ندارد. هدف از انجام آزمایش خون نشان دادن برخی از آنتی بادی هایی که توکسوپلاسموز را نشان می دهند می باشد.
اگر آزمایشات نشان دهند اخیرا یا در حال حاضر عفونتی وجود دارد، خطر آلودگی جنین نیز وجود دارد. درجه خطر و شدت آسیب بستگی به زمان آلوده شدن مادر دارد.
نتیجه مثبت به دلیل عفونت فعلی / اخیر
- اگر آزمایش عفونت جاری یا اخیر را نشان دهد، خون باید از آزمایشگاه محلی به آزمایشگاه مرجع توکسوپلاسما برای تأیید و آزمایش بیشتر ارسال شود.
- اگر مادر در حقیقت بیمار نباشد، درصد کمی از آزمایشات نتیجه مثبت را نشان خواهند داد.
- اگر تست های بیشتری نشان می دهند که شما یک عفونت جاری یا اخیر دارید، به این معنی است که شما از یک عفونت حاد توکسوپلاسم رنج می برید. اقدامات بعدی باید برای ارزیابی خطر انتقال عفونت به جنین انجام شود.
1- اگر مدت کوتاهی قبل از بارداری آلوده شده باشید:
- انتقال عفونت مدت کوتاهی قبل از بارداری(در عرض چند هفته قبل) یک درصد یا کمتر خطر از انتقال به جنین را نشان می دهد، اما اگر جنین آلوده شود، خطر سقط جنین وجود دارد.
2- اگر در سه ماهه اول (هفته اول تا 12) آلوده شده باشید:
- عفونت در این مرحله از حاملگی حدود 10 تا 15 درصد خطر انتقال به جنین دارد. جنین آلوده خطر ابتلا به نارسایی یا زایمان با علائم شدید مانند هیدروسفالی (آب در مغز)، کلسیفیکس مغز یا رتینوکوئروئیدیت (التهاب شبکیه) دارد.
3- اگر در سه ماهه دوم (هفته 13 تا 28) آلوده شده باشید:
- عفونت در این مرحله از بارداری 25٪ خطر انتقال دارد. جنین آلوده در این مرحله احتمال کمتری دارد سقط شود، اما هنوز در معرض خطر علائم شدید قرار دارد.
4- اگر در سه ماهه سوم (هفته 29 تا 40) آلوده شده باشید:
عفونتی که در انتهای بارداری اتفاق بیفتد به احتمال زیاد به جنین منتقل می شود؛ در این زمان خطر انتقال 70-80٪ می باشد، اما مشکلات خیلی جدی نیست. بیشتر نوزادان آلوده در هنگام تولد ظاهرا سالم خواهند بود، اما در عده زیادی از آن ها علائم در سنین بالاتر بروز می کنند؛ معمولا آسیب های چشمی دیده می شود.
آگاهی از آلوده شدن جنین
- آزمایش های زیادی برای اطمینان از آلودگی جنین انجام می شد؛ البته آزمایشات شدت آسیب را نشان نمی دهند. متخصص زنان و زایمان می تواند خطرات و مزایای انجام این آزمایشات را توضیح دهد.
- آمنیوسنتز یک تکنیک است که مایع آمنیوتیک توسط یک سوزن نازک از کیسه آمنیوتیک - کیسه پر از مایع در اطراف نوزاد- خارج می شود.
- Cordocentesis یک تکنیک است که نمونه ای از خون کودک از بند ناف خارج می شود.
- این روش ها خطر نیم تا یک درصد خطر سقط جنین دارند. این روش ها معمولا پس از هفته 15 بارداری انجام می شوند. مایع آمنیوتیک یا خون بند ناف در آزمایشگاه مرجع توکسوپلاسما با استفاده از طیف وسیعی از آزمایشات تخصصی مورد آزمایش قرار می گیرد.
- اگر نتایج مثبت باشد، جنین آلوده شده است. نتایج به طور معمول دو تا پنج روز طول می کشد. اسکن اولتراسوند دقیق نشان می دهد که آسیب عمده ای مانند هیدروسفالی (آب در مغز) وجود دارد یا خیر.
درمان توکسوپلاسموز در بارداری
اگر نتیجه آزمایش خون مثبت باشد، ممکن است آنتی بیوتیکی به نام اسپیامایسین برای شما تجویز شود، که خطر انتقال عفونت را از شما به جنین کاهش می دهد. اسپیامایسین تنها خطر انتقال از مادر به نوزاد را کاهش می دهد و در برابر انگل فعال نیست. بنابراین، اگر جنین در حال حاضر آلوده شده باشد، نمی تواند آسیب را محدود کند.
اگر جنین آلوده شده باشد، ترکیبی از پیریمتیامین و سولفادیاازین می تواند مصرف شود. این ها آنتی بیوتیک های قوی هستند و کمک می کنند تا هر گونه آسیب به جنین محدود شود، هرچند نمی توانند آسیب را از بین ببرند.
- در هفته 20 بارداری یک اسکن اولتراسوند نیز ممکن است هر گونه مشکل فیزیکی در جنین را نشان دهد. در صورتی که جنین به مشکلات شدید گرفتار شده باشد بارداری خاتمه می یابد.
- همه نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز در دوران بارداری از نزدیک توسط متخصصان اطفال تحت نظارت قرار می گیرند و در سال اول آزمایش خون برای آن ها انجام می شود.
درمان بعد از تولد نوزاد
1- نمونه خون:
نمونه خون باید از نوزادانی تحت خطر پس از تولد گرفته شود. همچنین یک نمونه خون از مادر گرفته می شود تا مقادیر آنتیبادی های خاص بین مادر و نوزاد مقایسه شود. آزمایشات برای بررسی انواع مختلف آنتی بادی های توکسوپلاسموز در خون کودک انجام خواهد شد. نوزاد برخی از آنتی بادی های مادر را حمل می کند، بنابراین انتظار می رود که نتیجه مثبت و لزوما هشدار دهنده باشد. اگر آنتیبادی های اضافی وجود داشته باشند، نشان می دهد که نوزاد شما آلوده است.
2- سایر چکاپ ها / آزمایشات
نوزادانی که در معرض خطر ابتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی قرار دارند باید برای علائم آسیب عصبی بررسی شوند. چشم ها برای هر گونه مشکلی، ترجیحا توسط چشم پزشک (متخصص چشم) مورد بررسی قرار می گیرند. اگر آسیب چشم تایید شود چشم پزشک باید به مدت طولانی بیمار را تحت نظر داشته باشد. سلامت کلی کودک شما نیز بررسی خواهد شد. اگر احتمال آسیب مغزی وجود داشته باشد، پرتو X ویژه سر برای بررسی کلسفیسم، بطن بزرگ یا سایر اختلالات دیگر استفاده می شود.
درمان نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز:
اگر آزمایش خون نشان داد که نوزاد شما آلوده شده است، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود حتی اگر کودک شما علائم نداشته باشد. گاهی اوقات درمان ممکن است تا یک سال ادامه یابد تا به جلوگیری یا محدود کردن آسیب های چشم که ممکن است بعدا رخ دهد، بپردازد.
آزمایشات بیشتر
نمونه خون که هر چند ماه یک بار گرفته می شود، تا سن یک سالگی، می تواند نشان دهد که آیا سطح آنتی بادی نوزاد شما در حال سقوط است یا خیر. در این سن، سطح آنتی بادی باید کاملا منفی باشد. این بدان معنی است که کودک شما آنتی بادی هایی که از شما گرفته شده است را از دست داده و آلوده نشده است. هنگامی که نمونه خون کودک شما به طور کامل آنتی بادی منفی است، به این معنی است که به طور قطعی آلوده نیست. کاهش سطح آنتی بادی یک نشانه خوب است اما قطعی نیست و آزمایش ها باید ادامه یابد تا سطح آنتی بادی کاملا منفی شود.
عوارض جانبی درمان توکسوپلاسموز
اسپیامایسین به طور معمول در فرانسه برای درمان توکسوپلاسموز در دوران بارداری استفاده می شود. کارشناسان معتقدند استفاده از این ماده در صورتی که جنین در معرض خطر باشد مفید است. مادرانی که اسپیرومایسین مصرف می کنند گاهی عوارض جانبی مانند تهوع و بثورات را تجربه می کنند. پیریمتامین و سولفادیاازین می توانند عوارض جانبی مرتبط با تولید سلول های قرمز خونی برای مادر و جنین داشته باشند. اگر چه این داروها معمولا در حاملگی تجویز نمی شود، اما می تواند در شرایط شدید مورد استفاده قرار گیرند. آنها با اسید فولیک مصرف می شوند که به کاهش عوارض جانبی کمک می کند.
- تمام نوزادانی که مادرشان اخیرا عفونت داشته باید بعد از تولد معاینه فیزیکی کامل داشته باشند و پس از آن، آزمایش خون در اولین سال زندگی نوزاد انجام می شود.
شیردهی و توکسوپلاسموز
تغذیه با شیر مادر در صورت توکسوپلاسموز ایمن است، زیرا بیماری از این طریق انتقال داده نمی شود. شما همچنین آنتی بادی های اضافی را به کودک خود منتقل می کنید و سیستم ایمنی بدن او را قوی تر می کنید. بنابراین تغذیه با شیر مادر توصیه می شود، مگر اینکه با پیریمتیامین درمان شوید. این دارو باید قبل از شیردهی تغییر کند.
جلوگیری از توکسوپلاسموز در دوران بارداری
- فقط گوشتی که به طور کامل پخته شده (یعنی بدون خون) بخورید.
- از مصرف گوشت خام و نپخته بپرهیزید.
- پس از تهیه گوشت خام، دست ها، تخته های برش و ظروف را کاملا تمیز بشویید.
- قبل از پخت و پز / خوردن میوه ها و سبزی ها را بشویید تا تمام آثار خاک پاک شود.
- از شیر و محصولات لبنی غیر پاستوریزه بز اجتناب کنید.
- در هنگام باغبانی دستکش ها را بپوشانید و دست ها و دستکش ها را بعد از آن بشویید - اگر در حین باغبانی غذا می خورید ابتدا دست ها را بشویید و از باغبانی در مناطقی که ممکن است تحت تاثیر مدفوع گربه باشند جلوگیری کنید.
- برای جلوگیری از استفاده گربه ها از بستر نوزاد، آن را پوشش دهید.
- هر روز با استفاده از دستکش لاستیکی مدفوع گربه را بیرون بریزید (یا از شخص دیگری بخواهید این کار را انجام دهید)، سینی ها را با آب جوش بشویید.
- اگر سینی ها را حمل میکنید، دستکش ها و دستها را بعد از حمل سینی بشویید.
چه کسی در معرض توکسوپلاسموز قرار دارد؟
هر کسی که موادغذایی آلوده به انگل مصرف کند در معرض توکسوپلاسموز قرار دارد. زنان باردار که کشاورزی می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند زیرا احتمال بیشتری برای تماس با انگل وجود دارد.
آیا می توانم ظرف مدفوع گربه را در حین بارداری عوض کنم؟
گربه ها تنها حیواناتی هستند که می توانند این انگل را در مدفوع خود داشته باشند. با توجه به اقدامات احتیاطی، گربه ها خطر خاصی برای زن باردار ندارند. اگر سینی های گربه را حمل میکنید، دستکش ها و دستها را بشویید.
اگر فکر کنم ممکن است توکسوپلاسموز داشته باشم چه باید انجام دهم؟
توکسوپلاسموز در دوران بارداری در انگلستان به طور مرتب آزمایش نمی شود. اگرچه می توانید از پزشک بخواهید آزمایش خون تجویز کند. آزمایش خون برای آنتی بادی ها - دفاع طبیعی بدن - به عفونت انجام میشود. آنتی بادی ها معمولا تا سه هفته بعد از عفونت در بدن می مانند بنابراین آزمایش خون عفونت هایی که حداقل سه هفته اخیر در خون باقی مانده است را نشان می دهد. بسته به نوع آنتی بادی و سطح پایداری آن، احتمال اتفاق افتادن عفونت مشخص می شود. نتایج ممکن است یک هفته بعد یا دیرتر مشخص شود.
تهیه و تنظیم: گروه سلامت اوما
منبع: www.tommys.org
