کم کاری تیروئید در مقابل هاشیموتو: آیا این دو یکی هستند؟

کم کاری تیروئید رایج‌ترین شکل مشکلات تیروئید و یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است. «هاشیموتو» اصطلاح شناخته شده‌ای است که معمولا در کنار کم کاری تیروئید به کار می‌رود. خیلی از افراد تصور می‌کنند که تیروئید کم کار همان بیماری هاشیموتو است. با وجود آنکه این دو عبارت گاهی اوقات به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما دو وضعیت متفاوت محسوب می‌شوند. در واقع تیروئید کم کار ممکن است با هاشیموتو مرتبط باشد؛ اما این مفهوم یکی نیستند.

کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید به سطوح پایین هورمون‌های تیروئید در خون، به ویژه تیروکسین (T4) اشاره دارد. این هورمون‌ها برای کنترل ضربان قلب و سایر عملکردهای قلبی عروقی، حرکت غذا در روده و سیستم تولید مثل بسیار حیاتی هستند. غدد دیگر مانند هیپوفیز و هیپوتالاموس، هورمون‌هایی آزاد می‌کنند که تولید T4 را تحریک می‌کنند. آسیب به تیروئید، هیپوفیز یا هیپوتالاموس می‌تواند به کم کاری تیروئید منجر شود.

علائم کم کاری تیروئید

علائم کم کاری تیروئید معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند. این علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت بوده، تشخیص آنها دشوار باشد یا به راحتی با سایر مشکلات سلامتی اشتباه گرفته شوند. برخی از افراد دچار احساس خفگی در گلو میشوند. که درمان خانگی احساس خفگی در گلو می‌تواند به آن‌ها کمک کند.

علائم شایع کم کاری تیروئید عبارتند از:

• افزایش وزن
• خستگی
• درد عضلات و مفاصل
• نازک شدن موها
• پوست خشک
• تغییرات قاعدگی، از جمله پریودهای سنگین یا نامنظم
• مشکلات باروری
• ضربان قلب کُند
• افسردگی

تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

تیروئیدیت هاشیموتو که با عنوان بیماری هاشیموتو نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به اشتباه گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌های اضافی تولید می‌کند تا به غده تیروئید سالم حمله کند. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خودایمنی است. گلبول‌های سفید در تیروئید جمع می‌شوند و به بافت تولید کننده هورمون آسیب می‌رسانند. این آسیب باعث می‌شود که تیروئید توانایی کمتری در تولید هورمون‌های تیروئید داشته باشد. محققان هنوز در حال بررسی علت دقیق تیروئیدیت هاشیموتو هستند. با این حال، عوامل ژنتیکی و ویروس‌ها از جمله هپاتیت C ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. تیروئیدیت هاشیموتو شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید محسوب می‌شود.

علائم تیروئیدیت هاشیموتو

بیماری هاشیموتو معمولا در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. با پیشرفت بیماری، تخریب غده تیروئید به بروز علائم کم کاری تیروئید مانند موارد زیر منجر می‌شود:

• عدم تحمل سرما
• افزایش وزن
• خستگی یا بی‌حالی
• یبوست
• نازک شدن موها
• پوست کدر و خشک
• بی‌نظمی‌های قاعدگی
• بدن درد
• درد مفاصل
• تغییرات خلقی و افسردگی

التهاب تیروئید ممکن است به بزرگ شدن این غده منجر شود که به آن گواتر می‌گویند. در اینصورت یک ناحیه متورم بدون درد در جلوی گردن دیده می‌شود که هنگام بلعیدن حرکت می‌کند.

گواتر ممکن است مشکلاتی مانند موارد زیر ایجاد کند:

• مشکل در بلع
• گرفتگی صدا یا مشکل در صحبت کردن
• اِشکال در تنفس

با ادامه حمله خودایمنی در برخی موارد، بزرگ شدن تیروئید از بین می‌رود و غده در نهایت کوچک می‌شود. در برخی افراد، تخریب بیش از حد بافت تیروئید ممکن است به پرکاری تیروئید یا افزایش سطح هورمون‌های تیروئید در خون منجر شود. این وضعیت به ندرت رخ می‌دهد و ممکن است علائمی مانند موارد زیر ایجاد کند:

• تپش قلب
• افزایش تعریق
• عدم تحمل گرما
• لرزش دست
• تحریک ‌پذیری
• اضطراب
• مشکل در خواب
• اختلالات قاعدگی
• کاهش میل جنسی
• کاهش وزن بدون ‌دلیل

مقایسه کم کاری تیروئید با هاشیموتو

کم کاری تیروئید به سطوح پایین‌تر از حد نرمال هورمون تیروئید (به هر دلیلی) اشاره دارد. هاشیموتو یک علت خاص کم کاری تیروئید است که شامل یک پاسخ خودایمنی به بخش‌های خاصی از غده تیروئید می‌شود. در واقع تفاوت اصلی این است که تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است اما کم کاری تیروئید یک وضعیت هورمونی است که ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد؛ از جمله آسیب فیزیکی به تیروئید، جراحی یا عوارض جانبی درمان. تیروئیدیت هاشیموتو در ۹۰ درصد افراد مبتلا، آنتی‌بادی‌های خاصی مانند آنتی‌ TPO ایجاد می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها در خون افرادی که کم کاری تیروئید آنها ناشی از علتی غیر از تیروئیدیت هاشیموتو است، وجود ندارند. اگر کم کاری تیروئید دارید، ممکن است به هاشیموتو مبتلا باشید. در حالیکه اگر هاشیموتو دارید، به احتمال بسیار زیاد به کم کاری تیروئید نیز مبتلا هستید. با این حال برخی از افراد مبتلا به هاشیموتو (به ویژه در مراحل اولیه بیماری) عملکرد تیروئید طبیعی دارند.

نکته: تیروئیدیت هاشیموتو یک علت شایع کم کاری تیروئید است که به سیستم ایمنی مربوط می‌شود. تیروئیدیت هاشیموتو و کم کاری تیروئید ارتباط نزدیکی دارند؛ اما این دو یک وضعیت یکسان نیستند. علاوه بر این تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است به پرکاری تیروئید (تیروئید بیش فعال) نیز منجر شود.

مقایسه کم کاری تیروئید و هاشیموتو از نظر روش تشخیص

در بسیاری از موارد، پزشک در ابتدا بر اساس علائمی که بیمار گزارش می‌کند، به کم کاری تیروئید مشکوک می‌شود. آزمایش خون به ویژه اندازه‌ گیری هورمون محرک تیروئید (TSH) و تیروکسین آزاد (T4)، نقش کلیدی در تشخیص دارد. TSH بالا و T4 پایین معمولاً نشانگر کم کاری تیروئید هستند. برای تشخیص هاشیموتو، آزمایش آنتی‌بادی‌های تیروئید(مانند آنتی‌ TPO و تیروگلوبولین) انجام می‌شود؛ وجود این آنتی‌بادی‌ها همراه با نتایج کم کاری تیروئید، نشان‌ دهنده هاشیموتو است. با این حال تشخیص قطعی همیشه آسان نیست؛ زیرا برخی افراد مبتلا به هاشیموتو ممکن است آنتی‌بادی‌های قابل تشخیص نداشته باشند.

مقایسه کم کاری تیروئید و هاشیموتو از نظر روش درمان

روش درمان هاشیموتو و کم کاری تیروئید نسبتا مشابه است؛ اما با توجه به وضعیت بیمار ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد.

کم کاری تیروئید: درمان اصلی کم کاری تیروئید، تجویز لووتیروکسین (Levothyroxine) بوده که نسخه مصنوعی هورمون تیروکسین (T4) است. بدن T4 را به T3 (فرم فعال‌تر هورمون تیروئید) تبدیل می‌کند. اغلب افراد مبتلا به کم کاری تیروئید با مصرف لووتیروکسین به تنهایی، سطح هورمون تیروئید نرمال خواهند داشت و علائم‌شان بهبود می‌یابد. در صورت وجود علت زمینه‌ای قابل درمان (مانند کمبود ید یا عوارض دارویی)، درمان آن علت نیز در نظر گرفته می‌شود.

هاشیموتو: درمان کم کاری تیروئید ناشی از هاشیموتو نیز با لووتیروکسین انجام می‌شود. اما در حال حاضر هیچ درمان مشخصی برای خود بیماری هاشیموتو (به عنوان یک بیماری خودایمنی) وجود ندارد که بتواند روند آن را متوقف یا معکوس کند. تمرکز درمان در هاشیموتو، مدیریت کم کاری تیروئید ناشی از آن است. در برخی موارد ممکن است از درمان‌های تکمیلی با T3 نیز استفاده شود. درمان‌های تکمیلی با T3 به معنای استفاده از هورمون تیروئید مصنوعی دیگری به نام لیوتیرونین (Liothyronine) است که با نام تجاری سیتومل (Cytomel) نیز شناخته می‌شود. این دارو نسخه مصنوعی هورمون تیروئید تری یدوتیرونین (T3) است.

آیا ممکن است فردی به تیروئیدیت هاشیموتو مبتلا باشد؛ اما در عین حال کم کاری تیروئید نداشته باشد؟

بله، در مراحل اول بیماری! متخصصان می‌توانند تیروئیدیت هاشیموتو را از طریق وجود آنتی‌بادی‌های ضد TPO در خون تشخیص دهند؛ حتی اگر هنوز به غده تیروئید آسیبی وارد نشده باشد. در اینصورت نیازی به ارائه درمان فعال نخواهد بود و فقط نظارت بر این اختلال از طریق آزمایش خون و مشاوره پزشکی کفایت می‌کند.