واریکوسل، اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضه‌ها است. شیوع آن زیر ۱۰ سال نادر است ولی در بالغین جوان ۱۵٪ و در مردان نابارور ۲۰ تا ۴۰٪ می‌باشد. در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می‌نمایند، یعنی قبلاً بچه‌دار شده‌اند شیوع آن به ۷۰٪ می‌رسد. ۹۰٪ موارد طرف چپ و در ۱۰٪ موارد دوطرفه است. علت این پدیده طولانی‌تر بودن ورید تخلیه‌کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی و همچنین زاویه عمودی‌تر آن نسبت به سمت راست می‌باشد.
واریکوسل بزرگ شدن رگهای داخل پوست است که بیضه های شما را حفظ می کند. واریکوسل شبیه یک رگ واریسی است که در پای شما دیده می شود. واریکوسل علت رایج تولید اسپرم کم و کاهش کیفیت اسپرم است که می تواند باعث ناباروری شود. با این وجود، همه واریکوسل ها بر تولید اسپرم تاثیر نمی گذارد. واریکوسل مانع از رشد طبیعی بیضه ها و باعث کوچک شدن بیضه می شود. بیشتر واریکوسل ها در طول زمان رشد می کنند. خوشبختانه، بیشتر واریکوسل ها به راحتی تشخیص داده می شوند و بسیاری از آنها به درمان نیاز ندارند. اگر واریکوسل باعث علائم شود، می توانید عمل جراحی انجام دهید
علائم واریکوسل چیست؟
واریکوسل اغلب علائم و نشانه ای ندارد. به ندرت واریکوسل باعث درد می شود.
- درد ممکن است • از درد شدید تا خسته کننده باشد
- با ایستادن یا فعالیت فیزیکی، به خصوص در طول دوره های طولانی افزایش یابد
- در طول روز بدتر شود
- هنگامی که دراز می کشید، برطرف شود
- باعث اختلال در باروری شود
با گذشت زمان، واریکوسل ممکن است بزرگتر و قابل توجهتر شود. واریکوسل به عنوان یک "کیسه کرم" توصیف شده است. این شرایط ممکن است باعث تورم بیضه شودو بیشتر اوقات هم بیضه سمت چپ
با چه علائمی باید به پزشک مراجعه کرد؟
از آنجا که واریکوسل معمولا نشانه ای ندارد، اغلب نیازی به درمان ندارد. واریکوسل ممکن است در طول ارزیابی باروری و یا یک معاینه فیزیکی معمولی تشخیص داده شود. با این حال، اگر درد و تورم در بیضه تجربه کنید، توده در بیضه مشاهده کنید، متوجه شوید بیضه های شما دارای اندازه های مختلفی هستند، یا در جوانی واریکوسل دارید، با پزشک خود مشورت کنید. برخی بیماری ها می تواند باعث درد بیضه شود که نیاز به درمان فوری دارند
علت واریکوسل چیست؟
سیستم تولید مثل مردان اسپرم شما خون را به بیضه ها منتقل می کند. مشخص نیست چه چیزی باعث واریکوسل می شود. با این حال، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که واریکوسل زمانی شکل می گیرد که دریچه های داخل ورید در بند اسپرم از جریان خون شما جلوگیری کنند. این مسئله باعث می شود رگ ها گشاد شوند. این مسئله ممکن است سبب آسیب به بیضه و بروز مشکل در باروری شود. واریکوسل اغلب در دوران بلوغ شکل می گیرد. واریکوسل معمولا در سمت چپ رخ می دهد؛ به احتمال زیاد به دلیل موقعیت ورید بیضه چپ
عوارض جانبی واریکوسل چیست؟
واریکوسل ممکن است باعث عوامل زیر شود
انقباض بیضه تحت تاثیر (آتروفی) : بخش عمده ای از بیضه شامل لوله های تولید کننده اسپرم است. هنگامی که این بخش در اثر واریکوسل آسیب می بیند، بیضه کوچک می شود و نرم می شود. مشخص نیست چه چیزی سبب کاهش اندازه بیضه می شود، اما دریچه هایی که مشکل دارند باعث می شوند خون در رگ ها جمع شود، که می تواند منجر به افزایش فشار داخل ورید و ایجاد سموم در خون شود که ممکن است آسیب های بیضه ای ایجاد کند
ناباروری: واریکوسل ممکن است دمای محلی در بیضه یا اطراف آن را بیش از حد بالا نگه دارد،(علل نازایی مردان) که بر تشکیل اسپرم، تحرک و عملکرد آن تاثیر می گذارد
واریکوسل و ناباروری و تعداد اسپرم و اندازه بیضه
ناباروری جدی ترین عارضه ای است که می تواند رخ دهد. احتمالا این اتفاق به این دلیل می افتد که میزان افزایش خون در منطقه باعث افزایش دمای بیضه ها می شود. بین 35 تا 44 درصد از مردان دارای ناباروری اولیه واریکوسل هستندواریكوسل 45 تا 81 درصد مردان مبتلا به ناباروری ثانویه را تحت تاثیر قرار می دهد
واریکوسل شایع‌ترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان می‌باشد. علت ایجاد ان اختلال در تخلیه وریدی یا نارسایی دریچه‌های وریدی بیضه است. نظریه‌های گوناگونی در مورد مکانیسم آسیب بیضه‌ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: افزایش دمای بیضه‌ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه‌ها و غدد فوق کلیه به بیضه‌ها و یا ترکیبی از اینها. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرمها باعث کاهش حرکت و تعداد آنها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) آنها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.
تشخیص واریکوسل چگونه است؟
پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می دهد که ممکن است یک توده غیرمعمول را بالای بیضه نشان دهد. اگر کیسه به اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک قادر خواهد بود آن را احساس کند. اگر واریكوسل كوچكتری داشته باشید، پزشک ممکن است از شما بخواهد بایستید و نفس عمیق بكشید. این کار به پزشک کمک می کند تا بزرگ شدن غده های رگها را تشخیص دهد. اگر معاینه فیزیکی به نتیجه نرسد، ممکن است پزشک سونوگرافی بیضه ها را انجام دهد. این تست با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارها در داخل بدن شما می تواند مورد استفاده قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود دلیل دیگری برای علائم شما وجود ندارد. در موارد خاص، ممکن است تصویربرداری بیشتر برای جلوگیری از علل دیگر واریکوسل، مانند تومور فشرده سازی رگ اسپرم، توصیه شود.
در بیماری که با ناباروری و واریکوسل مراجعه می‌نماید علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می‌دهند.
معاینه باید با دست و ابتدا در حالت ایستاده و سپس در حالت خوابیده انجام گردد تا مشخص شود آیا با دراز کشیدن واریکوسل کاهش چشمگیر پیدا میکند یا نه که اگر نکرد سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی بیشتر انجام گردد. در زمان معاینه ممکن است وریدها مانند واریس پا قابل مشاهده باشند یا مانند کیسه پر از کرم قابل لمس باشند یا بازور زدن قابل لمس شوند که این معیارها بیانگر شدت واریکوسل می‌باشد. در تشخیص واریکوسل معاینه بالینی حرف اول و آخر را می‌زند و سونوگرافی برای مواردی به کار می‌رود که معاینه مشکل باشد مانند بیماران بسیار چاق یا موارد خفیف. البته از سونوگرافی داپلر یا رنگی می‌توان برای تأیید عود (برگشت خون به سمت بیضه‌ها) پس از عمل کمک گرفت.
درجه‌بندی واریکوسل
گرید ۱: وریدها هنگام زور زدن قابل لمس می‌باشند.
گرید ۲: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس می‌باشند.
گرید ۳: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده‌اند.
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.
درمان واریکوسل چگونه است؟
درمان واریکوسل ممکن است لازم نباشد. بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل می توانند بدون هیچگونه درمانی دارای فرزند شوند. با این حال، اگر واریکوسل شما باعث درد ، آتروفی بیضه یا ناباروری شود ممکن است نیاز به درمان واریکوسل داشته باشید. هدف از جراحی این است که ورید آسیب دیده را مسدود کرده تا جریان خون را به ورید های طبیعی منتقل کند. در موارد ناباروری مردان، درمان واریکوسل ممکن است ناباروری را بهبود بخشد یا درمان کند یا کیفیت اسپرم را بهبود بخشد.
علائم ترمیم واریکوسل در نوجوانی شامل آتروفی پیشرفته بیضه، درد یا نتایج تحلیل های منی غیرطبیعی است. اگرچه درمان واریکوسل به طور کلی ویژگی های اسپرم را بهبود می بخشد، روشن نیست که آیا واریکوسل درمان نشده منجر به بدتر شدن کیفیت اسپرم در طول زمان می شود یا خیرواریکوسل یک بیماری خوش‌خیم است اما درمان دارویی ندارد وتنها روش درمان آن جراحی است. تصمیم گیری برای عمل بستگی به فاکتورهای گوناگونی مانند: شدت واریکوسل و سن بیمار و وضعیت باروری (تأهل و داشتن یا نداشتن فرزند دارد. در مواردی که بیمار واریکوسل گرید دو یا سه داشته باشد و با ناباروری مراجعه نموده باشد نیاز به عمل جراحی واریکوسلکتومی دارد. اگرواریکوسل با اختلال در آزمایش منی همراه باشد باز هم نیاز به عمل دارد (همان‌طور که گفته شد باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد)
در برخی رفرنس‌ها اگرمرد جوانی با واریکوسل قابل مشاهده یا قابل لمس (درجه سه یا دو) مراجعه نماید و فعلاً قصد بچه دارشدن هم نداشته باشد برای پیشگیری از اثرات نامطلوب آن بر باروری توصیه به عمل می‌شود. درمورد جراحی واریکوسل‌های بسیار خفیف یا ساب کلینیکال اختلاف نظر وجود دارد.
همان‌طور که گفته شد واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست. جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا می‌باشد که پس از انسداد این وریدها بتدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می‌رود و واریکوسل برطرف می‌گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول ۴–۲ سانتیمتر قابل انجام است.
پیشنهاد پزشک اوما: آزمایش اسپرم چگونه است؟
روشهای جراحی واریکوسل
1- جراحی باز:
این درمان معمولا به صورت سرپایی در حین بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می شود. به طور معمول، جراح شما از طریق کشاله ران به داخل رگ برمیگردد، اما همچنین ممکن است برش در شکم یا زیر کشاله ران ایجاد شود. پیشرفت در ترمیم واریکوسل منجر به کاهش عوارض پس از جراحی شده است. یکی از پیشرفت ها استفاده از میکروسکوپ جراحی است که جراح را قادر می سازد تا در طول عمل جراحی راحت تر کار را انجام دهد. استفاده از سونوگرافی داپلر نیز به جراح کمک می کند.
- بعد از دو روز می توانید به فعالیت های عادی خود بازگردید.
درد این عمل معمولا خفیف است اما ممکن است چندین هفته ادامه داشته باشد. پزشک ممکن است داروهای ضد درد را برای مدت محدودی پس از جراحی تجویز کند. پس از آن، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که از داروهای مسکن مانند استامینوفن (تیلنول، دیگران) یا ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران) برای تسکین درد استفاده کنید.
- پزشک ممکن است توصیه کند برای یک دوره زمانی از رابطه جنسی بپرهیزید.
- جراحی باز با استفاده از میکروسکوپ در مقایسه با سایر روشهای جراحی بالاترین میزان موفقیت را دارد.
2- جراحی لاپاروسکوپی
- جراح یک شکاف کوچک در شکم ایجاد می کند و از طریق برش برای برداشتن و ترمیم واریکوسل، از یک ابزار کوچک استفاده می کند. این روش نیاز به بیهوشی عمومی دارد.هیدروسل ۵تا ۸٪ و عود کمتر از ۲٪ است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.
3- آمبولیزاسيون پوستی
یک رادیولوژیست یک لوله را به ورید در کشاله ران یا گردن وارد می کند. پزشک کویل هایی وارد میکند که باعث بروز آسیب در رگهای بیضه می شود که جریان خون را قطع کرده و واریکوسل را ترمیم می کند. این روش به طور گسترده ای به عنوان جراحی مورد استفاده قرار نمی گیرد.عود ۴تا۱۱٪ دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می‌شود.
- بعد از آمبولیزاسیون، می توانید بعد از دو روز دوباره به کار بازگردید و بعد از 7 تا 10 روز ورزش کنید.
مراقبت پیش و پس از عمل
پس از تصمیم گیری برای عمل و انجام آزمایشات روتین خون و بررسی اسپرم موهای ناحیه عمل شب قبل یا صبح عمل تراشیده می‌شوند. ازساعت ۱۲ شب قبل از عمل بیمار دیگر چیزی نمی‌خورد. عمل با بیهوشی عمومی یا بیحسی از کمر (نخاعی) بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی انجام می‌گردد. مدت زمان عمل بستگی به فاکتورهای گوناگون دارد و متوسط ۳۰ تا ۶۰ دقیقه می‌باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص می‌شود و به مدت حداقل ۷تا ۱۴ روز استراحت پزشکی خواهد داشت. بهتر است نزدیکی از روز هفتم به بعدانجام گردد.
عوارض جراحی واریکوسل
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل: درد یا عفونت زخم یا خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل و ... می‌باشد. در برخی موارد ممکن است درد خفیفی برای مدتی باقی بماند یا بیحسی اطراف ناحیه عمل یا پوست کیسه بیضه ایجاد شود.ترمیم واریکوسل خطراتی دارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد
- عود واریکوسل
- عفونت
- آسیب به یک شریان
عوارض بلندمدت: عود واریکوسل/ هیدروسل (جمع شدن مایع اطراف بیضه) / کوچک شدن بیضه (کمتر از ۱٪(.
پیگیری بعد از عمل:
حدود ۳تا ۴ ماه پس از عمل اولین آزمایش اسپرم انجام می‌شود و پس از آن با همین فاصله تا یکسال یا تا زمان بارداری همسر آزمایش انجام می‌گردد. میزان بارداری پس از عمل در مطالعات مختلف بین ۳۰ تا ۶۰٪ گزارش شده است. اگر زوج پس از درمان همچنان نابارور باشند توصیه به انجام روشهای کمک باروری می‌شود.
روش درمانی طب سنتی ایران
در طب سنتی علت این بیماری تجمع خلط سودا در ناحیه بیضه‌ها و اطراف آن می‌باشد؛ بنابراین برای درمان واریکوسل از درمان‌های سودا زدا استفاده می‌شود.
شیوه زندگی و درمان های خانگی در واریکوسل
اگر واریکوسل دارید که باعث ناراحتی جزئی می شود، اما بر میزان باروری شما تأثیر نمی گذارد، می توانید برای تسکین درد از روش های زیر استفاده کنید:
- داروهای مسکن مانند استامینوفن (تایلنول، دیگران) یا ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران) مصرف کنید.
- برای تسکین فشار از ساپورت ورزشی استفاده کنید.
چه کسی دچار واریکوسل می شود؟
هیچ راهی برای جلوگیری از واریکوسل وجود ندارد. این اتفاق برای هر مردی نمی افتد، اما نسبتا شایع هستند. به همین دلیل است که در دوران بلوغ، بیضه ها به سرعت رشد می کنند و نیاز به خون بیشتری دارند. اگر دریچه های رگ ها در بیضه ها به خوبی کار نکنند، رگ ها نمی توانند این خون اضافی را حمل کنند. بنابراین، گرچه بیشتر خونها به درستی جریان می یابند، برخی بر می گردند و باعث واریکوسل می شوند. واریکوسل عمدتا در سمت چپ بیضه رخ می دهد. این به این دلیل است که بدن مرد سازماندهی شده است به طوری که جریان خون در سمت بیضه چپ بیشتر است، بنابراین واریکوسل بیشتر در بیضه چپ اتفاق می افتد. هرچند این اتفاق کمتر رخ می دهد، اما گاهی اوقات واریکوسل در هر دو طرف رخ می دهد
تهیه و تنظیم: گروه سلامت اوما
منبع: kidshealth.org و www.mayoclinic.org و www.medicalnewstoday.com
