تعداد کمی از غذاها حاوی ویتامینd هستند بنابراین بسیاری از مردم از مکمل استفاده می کنند. استفاده طولانی مدت از مکمل ها می تواند برخی عوارض جانبی ناخواسته را ایجاد کند، اما این عوارض نسبتا نادر هستند. ویتامین D در حمایت از چندین فرآیند بدن نقش اساسی دارد:
- جذب و تنظیم کلسیم، منیزیم و فسفات
- سخت شدن، رشد و بازسازی استخوان ها
- رشد و تکامل سلولی
- عملکرد ایمنی
- عملکرد عصب و عضله
مشخص نیست چه مقدار ویتامین D برای سلامت لازم است. نیاز فرد به عوامل فردی، مانند سن، جنسیت و وضعیت سلامتی بستگی دارد. بسیاری از مردم در اثر قرار گرفتن در معرض آفتاب، ویتامین D دریافت می کنند.
عوارض جانبی مکمل های ویتامین D چیست؟
هیپرکلسمی و آسیب کلیه ممکن است عوارض جانبی مکمل های ویتامین D باشد. پزشکان معتقدند در صورت وجود حداقل 20 نانوگرم ویتامین دی در میلی لیتر خون، سطح ویتامین در حد مطلوب قرار دارد. اگر سطح ویتامین از 50 نانوگرم در میلی لیتر افزایش یابد، فرد ممکن است عوارض جانبی نامطلوب داشته باشد.
با این حال، بیشتر تحقیقات نشان می دهد که آستانه سمیت برای ویتامین D نسبتا بالا است و حدود 200-240 نانوگرم در میلی لیتر می باشد. فردی با سطح ویتامین D در این محدوده معمولا بین 10،000 تا 40،000 واحد بین المللی (IU) ویتامین در روز مصرف می کند. در زیر برخی از عوارض جانبی جدی مصرف بیش از حد ویتامین D ذکر شده است.
1. هیپرکلسمی
اکثر عوارض جانبی قابل توجهی که در ارتباط با ویتامین D وجود دارد، مربوط به هیپرکلسمی است. هیپرکلسمی مقدار بیش از حد کلسیم در خون است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که مقدار کلسیم در خون بیش از 10،4000 نانوگرم در میلی لیتر باشد. رابطه ای قوی بین ویتامین D و کلسیم وجود دارد. هنگامی که سطوح بالایی از متابولیت های ویتامین D در خون وجود دارد، مقدار کلسیم جذب شده توسط روده افزایش می یابد. سطح بالایی از متابولیت های ویتامین D می تواند آزاد شدن کلسیم از استخوان ها را در جریان خون افزایش دهد. داشتن کلسیم بیش از حد در خون می تواند منجر به طیف گسترده ای از عوارض و علائم شود. برخی از جدی ترین موارد عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- اسهال و یبوست
- سردرگمی، بی نظمی، یا تفکر دشوار
- تهوع و استفراغ
- درد مفصلی و عضلانی
- سردرد مداوم
- تحریک پذیری و اضطراب
- خستگی بی دلیل
- ضعف عضلانی
- افزایش تشنگی و ادرار مکرر
- ضربان قلب نامنظم
- کاهش رفلکس
- طعم فلزی در دهان
- فشار خون بالا
2. آسیب کلیه
کلسیم بیش از حد در جریان خون می تواند به فسفات بچسبد و کریستال هایی را در بافت های نرم بدن ایجاد کند. این کریستالها بسته به مکان، تعداد و اندازه آنها می توانند آسیب بافتی و در نهایت آسیب اندام را ایجاد کنند.
کلیه به دلیل نقش آن به عنوان فیلتر و وجود گذرگاه های کوچک، نسبت به رسوب کلسیم بسیار آسیب پذیر است. هنگامی که رسوبات کلسیم در بافتهای کلیه گیر می کند، باعث نفروکالسینوزیس می شود. اگر این وضعیت شدید باشد، می تواند باعث آسیب دائمی کلیه و در نهایت نارسایی کلیه شود. علائم نفروکالسینوزیس عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- درد شدید در معده، دو طرف پشت و یا ناحیه کشاله ران، از جمله بیضه ها در مردان
به طور متوسط، افرادی که تحت تاثیر مسمومیت ویتامین دی قرار گرفته اند، در مجموع 3،600،000 واحد ویتامین در کمتر از 3 ماه مصرف کرده اند. آنها چندین عارضه جانبی از جمله آسیب حاد کلیه را تجربه کردند.
3. ضربان قلب نامنظم و حمله قلبی
هیپرکلسمی شدید می تواند توانایی عملکرد سلول های قلب را کاهش یا تغییر دهد و افراد مبتلا به هیپرکلسمی شدید اغلب بی نظمی در ضربان قلب را تجربه می کنند. افرادی که سطح بالایی از کلسیم و فسفات را در خون دارند نیز ممکن است رسوبات کلسیم یا پلاک ها را در شریان ها یا دریچه های قلب مشاهده کنند. پزشکان در سال 2012 گزارش دادند یک خانم 70 ساله در طول 30 روز، 80000 واحد کلسیم در روز تزریق کرده است. در اثر این تزریق، او هیپرکلسمی و انسداد کامل قلب را تجربه کرد. برخی نشانه های عوارض قلب در ارتباط با سمیت ویتامین D عبارتند از:
ضربان قلب نامنظم، که ممکن است موقت یا مداوم باشد
- درد قفسه سینه
- خستگی بی دلیل
- فشار خون بالا
- درد هنگام ورزش
- درد قفسه سینه
مقاله پیشنهادی اوما: معرفی 14 قرص کلسیم موجود در ایران بهمراه قیمت
4. شکنندگی استخوان و درد استخوان
هنگامی که کلسیم بیش از حد در جریان خون باشد، بدن هورمون کافی برای متصل شدن به مواد معدنی و استخوان ها دارد. مسمومیت با ویتامین D می تواند باعث بروز هیپرکلسمی و مشکلات استخوانی شود. برخی از علائم عبارتند از:
- استخوان درد
- بی ثباتی
- افزایش احتمال افتادن
- استخوانهایی که مستعد شکستگی یا ترک هستند
- درد شدید پشت یا مفصل
- کاهش قد یا طول اندام
5. کمبود آب
مسمومیت ویتامین D ممکن است باعث کمبود آب شود. سطح بالایی از کلسیم در خون می تواند به توانایی کلیه برای تمرکز ادرار آسیب برساند. این مسئله می تواند منجر به تولید و انتقال مقدار زیادی ادرار شود. محققان کاملا مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می افتد. یکی از نظریات این است که سطح کلسیم بالا باعث کاهش اثرات هورمون های ضد دیورتیک می شود.
این هورمون ها کلیه ها را برای حفظ آب تشویق می کنند و هورمون های کمتر ممکن است مقدار بیشتری از ادرار رقیق را به وجود آورند. وقتی یک فرد مقدار زیادی ادرار رقیق دفع کند، مقدار زیادی از آب و الکترولیت ها را از دست می دهد. به همین دلیل، فرد مبتلا به مسمومیت ویتامین D به خاطر کم آبی می شود. نشانه های کم آبی متوسط:
- خشک شدن دهان و زبان
- بی قرار بودن
- تحریک پذیری
- چشمهای گود رفته
- افزایش تشنگی
- کاهش تولید ادرار
- کاهش تولید اشک و خشک شدن چشم
- پوستی که بعد از نیشگون دیر به حالت عادی بازمی گردد
کم آبی شدن شدید می تواند شرایط تهدید کننده زندگی را به همراه داشته باشد. علائم و نشانه های دیگر این بیماری عبارتند از:
- پالس ضعیف
- فشار خون پایین
- خستگی بی دلیل
- خروجی ادرار بسیار کم یا عدم خروج ادرار
- عدم هوشیاری
6. پانکراتیت
هیپرکلسمی می تواند باعث ایجاد پانکراتیت حاد شود که عبارت از التهاب لوزالمعده است. در سال 2017، محققان به بررسی ویژگی ها و درمان مشکلات حاد کلیه ناشی از مسمومیت ناشی از ویتامین D پرداختند. آنها تجربیات 19 نفر را با مسمومیت بررسی کردند. هر یک به طور متوسط 6000،000 واحد از ویتامین در طول 1-3 ماه مصرف کرده بود. دو نفر از 19 نفر مبتلا به پانکراتیت حاد شدند. نشانه های پانکراتیت عبارتند از:
- درد قسمت بالای معده
- تهوع و استفراغ
- پالس سریع
- کاهش وزن
- تب
7. آسیب ریه
هنگامی که سطح بالایی از کلسیم و فسفات در خون وجود داشته باشد، باعث تشکیل بلورها می شود که باعث رسوب این مواد در بافت نرم می شود. کریستال ها ممکن است در اندام های نرم که به عنوان فیلتر عمل می کنند مانند ریه ها رسوب کنند. اگر بسیاری از این رسوبات کلسیم در ریه ها رسوب کنند، می توانند عملکرد این عضو را مختل کنند. برخی نشانه های آسیب ناشی از ریه عبارتند از:
- سرفه
- مشکل تنفس
- درد قفسه سینه
مقاله پیشنهادی اوما: قرص ویتامین دی 50000
عوارض جانبی شایع مسمومیت با ویتامین دی چیست؟
بسیاری از مردم مقدار زیادی از مکمل های ویتامین D مصرف می کنند و میزان عوارض جانبی نسبتا کم است. با این حال، مصرف طولانی مدت و یا بیش از حد ویتامین D در مکمل ها یا غذاها می تواند عوارض جانبی نامطلوبی داشته باشد. بدن ویتامین D را در بافتهای چربی ذخیره می کند و هفته ها یا ماه ها طول می کشد که اثرات مسمومیت ویتامین D دیده شود.
چه کسی باید از مصرف ویتامین D بپرهیزد؟
مکمل های ویتامین D برای همه مناسب نیستند. مکمل ها می توانند با بعضی از داروها تداخل داشته باشند. افرادی که داروهای زیر را مصرف می کنند باید قبل از مصرف مکمل های ویتامین D با پزشک مشورت کنند:
- استروئیدها
- فنوباربیتال و فنوتیوین، که می تواند صرع را درمان کند
- اورلستات، داروهای کاهش وزن
- کلستیآمینین، که می تواند کلسترول را کاهش دهد
همچنین برخی از بیماری ها می تواند حساسیت به ویتامین D را افزایش دهد. فرد مبتلا به هر یک از موارد زیر قبل از مصرف مکمل های ویتامین D باید با پزشک مشورت کند:
- پرکاری تیروئید اولیه
- سرطان
- سارکوئیدوز
- سلول گرانولوماتوز
- بیماری متاستاتیک استخوان
- سندرم ویلیامس
تهیه و تنظیم: گروه سلامت اوما
