آزمایش های تشخیص ناباروری

بسیاری از زوجین از ناباروری رنج می برند. آمار نشان می دهد چیزی حدود 10 تا 15 درصد زوجین درگیری ناباروری هستند. زمانی زوجی می توانند خود را نابارور بدانند که بعد از یک سال نزدیکی بدون استفاده از روش های پیشگیری در تولیدمثل ناتوان باشد. در این مواقع پزشک برای یافتن علت و انتخاب روش درمانی مناسب آزمایش های تشخیص ناباروری را تجویز می کند. این مطلب به معرفی انواع آزمایش ناباروری می پردازد.

آزمایش تشخیص ناباروری مردان

مردان نقش مهمی در باروری دارند. گاهی مشکل از مرد است و عامل ناباروری او است. به این دلیل زمانی که پزشک پروسه درمان ناباروری شروع می کند، از مرد خواسته می شود تست هایی را انجام دهد. آزمایش های تشخیص ناباروری مردانه عبارت است از:

آزمایش اسپرم

یکی از عوامل تعیین کننده در باروری کیفیت اسپرم است. زمانی که در مایع منی مرد تعداد کافی اسپرم وجود نداشته باشد یا در تحرک و شکل اسپرم ها مشکل وجود داشته باشد، زوج ممکن است با ناباروری رو به رو شود. برای بررسی وضعیت اسپرم، آزمایش اسپرم تجویز می شود و با استفاده از آن تعداد، شکل و تحرک اسپرم بررسی می شود.

آزمایش هورمونی

هورمون ها نقش مهمی در باروری دارند. دو هورمون کلیدی که بر روی تولیدمثل مردان تاثیر می گذارد FSH و تستوسترون است. کم و زیاد شدن هورمون ها در تولید اسپرم یا رابطه جنسی تاثیر می گذارد. برای بررسی هورمونی ها آزمایش خون تجویز می شود و بنابر صلاح دید پزشک تعدادی از هورمون ها مانند LH، استرادیول، پرولاکتین، تستوسترون و FSH مورد ارزیابی قرار می گیرد.

آزمایش تشخیص ناباروری زنان

برای اینکه جنین تشکیل شود باید تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ به درستی عمل کنند. هرگونه مشکل در دستگاه تناسلی زنانه می تواند منجر به ناباروری شود؛ بنابراین بسیار مهم است سلامت این قسمت بررسی شود. آزمایش های تشخیص ناباروری زنانه انواع مختلفی دارد از جمله:

عکس رنگی رحم

عکس رنگی رحم یک آزمایش برای بررسی رحم و لوله های رحمی است. همان طور که می دانید زمانی که در عملکرد رحم اختلال ایجاد می شود فرایند باروری به مشکل می خورد بنابراین از عکس رنگی رحم در جهت تشخیص چسبندگی لوله های فالوپ، ناهنجاری های مادر زادی رحم، فیبروم و سرطان رحم استفاده می شود.

 در عکس رنگی رحم بیمار روی تخت دراز می کشد و زانوهای خود را از هم باز می کند سپس با استفاده از کاتتر رادیولوژیست ماده حاجب را به دورن رحم تزریق می کند و در نهایت با استفاده از اشعه ایکس تصویر برداری از رحم انجام می شود. عکس رنگی رحم را می توانید به دو صورت عکس رنگی رحم با بیهوشی و بدون بیهوشی انجام دهید.

آزمایش هورمونی

به طور معمول پزشک برای بررسی علت ناباروری و عملکرد تخمدان ها آزمایش هورمونی را تجویز می کند. در این آزمایش میزان هورمون های موثر در باروری ارزیابی می شود. این آزمایش از طریق آزمایش خون انجام می شود و بنابر تجویز پزشک یک یا چند هورمون از جمله هورمون پرولاکتین، پروژسترون، تیروئید، هورمون های LH، FSH، E2 بررسی می شود.

بررسی ذخیره تخمدان

تخمک ها نقش بسیار مهمی در باروری دارند. با بالا رفتن سن از کیفیت و تعداد تخمک در زنان کم می شود و شانس باروری کاهش پیدا می کند. آزمایش AMH یا آزمایش ذخیره تخمدان به منظور بررسی میزان تخمک ها تجویز می شود. در این آزمایش هورمون آنتی مولرین نقش اصلی را درد. هورمون آنتی مولرین توسط سلول های تخمدان ها ترشح می شود و میزان کم تر از 0.5 آن به معنی کم بودن ذخیره تخمدانی است.

سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال متداول ترین روش برای تشخیص ناباروری و بیماری های زنانه است. در این روش سونوگرافیست با استفاده از یک پروب و امواج فراصوت به بررسی اندام‌های تولیدمثل زنانه مانند تخمدان، رحم و لوله های فالوپ می پردازد. برخلاف سونوگرافی شکمی که پروب روی شکم بیمار قرار می گیرد، در سونوگرافی واژینال پروب 5 الی 8 سانتی متر وارد واژن می شود. از سونوگرافی واژینال برای تشخیص کیست و فیبروم، خونریزی غیر طبیعی رحم، معاینه لگن، مشکلات قاعدگی استفاده می شود.

هیستروسونوگرافی

هیستروسونوگرافی یا سونوهیستروگرافی روشی دیگر برای تشخیص ناباروری است. در هیستروسونوگرافی با کمک امواج صوتی تصویر برداری از رحم انجام می شود. قبل از انجام هیستروسونوگرافی، مثانه بیمار حتما باید خالی شود.

 زمانی که بیمار برای انجام هیستروسونوگرافی به مرکز مراجعه می کند، از او خواسته می شود روی تخت دراز بکشد و زانو ها را از هم باز کند سپس رادیولوژیست پروب را در داخل واژن قرار می دهد و با استفاده از کاتتر، مقداری محلول سالین (نمکی) استریل به دورن رحم تزریق می کند و در نهایت تصویر برداری انجام می شود.

هیستروسکوپی

زمانی که لازم باشد جزییات کامل رحم بررسی شود از هیستروسکوپی استفاده می‌شود. مزیتی که هیستروسکوپی نسبت به سایر روش ها دارد این است که در صورت بودن هرگونه ضایعه می توان آن را خارج کرد.

 برای انجام هیستروسکوپی ابتدا با استفاده از اسپکلوم دهانه واژن باز می شود سپس ابزار هیستروسکوپی از طریق واژن به سمت دهانه رحم هدایت می شود، گاهی برای تمیز کردن رحم از خون و مخاط از نوعی گاز یا مایع غلیظ نمکی و یا قندی استفاده می شود. از هیستروسکوپی برای تشخیص نازایی، ناهنجاری های رحم، سقط های مکرر و پولیپ و فیبروم در رحم استفاده می شود.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی یک روش نیمه تهاجمی برای تشخیص ناباروری است. لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و طی عمل بیمار به خواب می رود. برای انجام لاپاراسکوپی چند برش کوچک در قسمت تحتانی شکم زده می شود سپس با استفاده از کانولا شکم بیمار پر از گاز کربن دی اکسید می شود و از طریق برش ها لاپاراسکوپ به درون شکم هدایت می شود و در آخر با استفاده از دوربینی که متصل به لاپاراسکوپ است تصاویری از رحم، لوله و تخمدان ها روی مانیتور نمایش داده می شود.

در لاپاراسکوپی پس از بررسی اگر مشکلی وجود داشته پزشک در همان لحظه سایر ابزار های جراحی را وارد بدن می کند و به اصلاح مشکل می پردازد و برای پایان عمل بعد از بیرون کشیدن لاپاراسکوپ، گاز کربن دی اکسید را تخلیه می کند و برش های ایجاد شده را بخیه می زند.

آزمایش پس از نزدیکی یا PCT

این تست زمانی انجام می شود که با استفاده از تست های قبلی علت ناباروری تشخیص داده نشود. این تست اواسط دوره قاعدگی یعنی بین روز های اول تا دوم قاعدگی انجام می شود. در این تست پزشک از مخاط دهانه رحم، نمونه برداری می کند سپس تعداد و تحرک اسپرم های سالم در مخاط سرویکس را بررسی می کند. دقت کنید این تست تا حداکثر 12 ساعت بعد نزدیکی امکان انجام دارد.

جمع بندی

همان طور که با خواندن این مقاله متوجه شدید آزمایش های مختلفی وجود دارد که با استفاده از آن ناباروری و علت آن را می توان بررسی کرد. این که شما برای تشخیص ناباروری از کدام روش استفاده کنید به علائم شما و تشخیص پزشک تان بستگی دارد. در ایران تمامی آزمایش هایی که در این مقاله خواندید در مراکز رادیولوژی انجام می شود.