سندرم آسپیراسیون مکونیوم یا مکیدن مدفوع چیست؟
مکونیوم مدفوع سبز تیره است که در روده جنین قبل از تولد تولید می شود. پس از زایمان، نوزاد در چند روز اول زندگی مكونیوم را دفع می کند. استرسی که کودک قبل یا هنگام تولد تجربه می کند، ممکن است باعث دفع مکونیوم در رحم شود. در این صورت مکونیوم با مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است مخلوط می شود.
ممکن است جنین اندکی قبل از زایمان، در حین تولد یا درست بعد از تولد مکونیوم و مایع آمنیوتیک را درون ریه های خود تنفس کند. این اتفاق آسپیراسیون مکونیوم یا سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS) نامیده می شود.
اگرچه MAS اغلب تهدید کننده زندگی نیست، اما می تواند عوارض سلامتی قابل توجهی برای نوزاد ایجاد کند و اگر MAS شدید باشد یا بدون درمان بماند، می تواند کشنده باشد.
اما پاسخ خانم ریحانه مقدم، کارشناس مامایی و زنان، در مورد مدفوع کردن جنین در شکم مادر: " دفع مدفوع برای مادران در طول بارداری یک نگرانی بزرگ است که مداوم ذهنشون را درگیر میکند، که از نظر من اصلا نباید بهش فکر کنید، فقط علامت ها ذکر می شود که مادران اطلاعات داشته باشند، وقتی افزایش سن بارداری داریم و میخواهیم مادرمون زایمان طبیعی داشته باشد باید جنین را از نظر دفع مدفوع چک کنیم،که وقتی زایمان به بالای۴۰هفته موکول می شود، چک روزانه ضربان قلب جنین، چک حرکات جنین در شکم توسط مادر و هفته ای یک تا دوبار انجام سونوگرافی برای مادران جنین از نظر دفع مکونیوم بررسی میکند، در هنگام زایمان هم اگر زایمان زمان زیادی به طول انجامد رنگ مایع آمینوتیک جنین مورد بررسی قرار میگیرد و همچنین ضربان قلب جنین، که اگر تغییر رنگ باشد سریعا ختم بارداری صورت میگرد گاهی نیاز به شستشو معده جنین هم هست که جنین مورد مراقبت ویژه قرار میگیرد،چک میشود،پس نگرانی نیست".
چه عواملی باعث مکیدن مدفوع توسط جنین می شود؟
MAS ممکن است هنگامی که جنین استرس را تجربه می کند، رخ دهد. استرس اغلب با کاهش میزان اکسیژن موجود رخ می دهد. علل شایع استرس جنین عبارتند از:
- حاملگی که از تاریخ مقرر گذشته باشد (بیش از 40 هفته)
- درد زایمان سخت یا طولانی
- بیماری های خاصی که مادر تجربه کرده است، از جمله فشار خون بالا یا دیابت
- عفونت
جنین تا اواخر بارداری تولید مکونیوم را شروع نمی کند، بنابراین با گذشت تاریخ مقرر زایمان، جنین می تواند به مدت طولانی در معرض مکونیوم قرار گیرد. با پیشرفت بارداری، میزان مایع آمنیوتیک کاهش می یابد بنابراین مکونیوم غلیظ تر می شود. در نتیجه ، MAS در نوزادانی که با تأخیر متولد می شوند نسبت به نوزادان دیگر شایع تر است. MAS در نوزادان نارس نادر است.
علائم مکیدن مدفوع توسط جنین چیست؟
استرس تنفسی بارزترین علامت MAS است. ممکن است نوزاد هنگام تنفس به سرعت نفس بکشد. در صورت مسدود شدن مجاری هوایی نوزاد توسط مکونیوم، نوزاد نمی تواند نفس بکشد. کودک همچنین ممکن است علائم زیر را نشان دهد:
- رنگ پوست کبود که به آن سیانوز گفته می شود
- سستی
- فشار خون پایین
- شواهدی از مکونیوم (رگه های سبز تیره) در مایع آمنیوتیک و روی پوست کودک
- مشکلات تنفسی مانند تنفس سریع یا عدم تنفس بلافاصله بعد از تولد
- لب و دهان کودک ممکن است کبود باشد (کمبود اکسیژن خون)
- سستی در نوزاد در بدو تولد یا نمره آپگار پایین (سیستمی برای ارزیابی وضعیت نوزاد بلافاصله پس از تولد)
چگونه MAS تشخیص داده می شود؟
این بیماری براساس علائم نوزاد و وجود مکونیوم در مایع آمنیوتیک تشخیص داده می شود. پزشک برای تشخیص این بیماری با استتوسکوپ تنفس نوزاد را گوش می دهد و تنفس غیر طبیعی را تشخیص می دهد. چند روش متداول برای تأیید تشخیص وجود دارد:
- آزمایش گاز خون برای ارزیابی میزان اکسیژن و دی اکسید کربن
- اشعه ایکس قفسه سینه برای دیدن مکونیوم در ریه های نوزاد
آسپیراسیون مدفوع چگونه درمان می شود؟
در صورت بروز MAS ، نوزاد به درمان فوری نیاز دارد تا مکونیوم را از مجاری هوایی فوقانی خارج کنند. بعد از زایمان، پزشک بلافاصله بینی ، دهان و گلو را مکش می کند.
- اگر نوزاد تنفس نکند یا به خوبی واکنش نشان ندهد، لوله ای در نای نوزاد قرار می دهند تا مایعات حاوی مکونیوم را از طریق بادگیر مکش کند. مکش ادامه می یابد تا زمانی که هیچ مکونیومی در مواد دیده نشود.
- اگر نوزاد هنوز نفس نمی کشد یا ضربان قلب او کم باشد، پزشک از کیسه و ماسک برای کمک به تنفس استفاده می کند. این امر اکسیژن را به کودک شما منتقل می کند و به باد کردن ریه های او کمک می کند.
- اگر کودک بسیار بیمار است یا نمی تواند تنفس کند، پزشک لوله ای در نای نوزاد قرار می دهد تا به تنفس او کمک کند.
پس از ارائه کمک های اورژانسی، نوزاد در بخش مراقبت های ویژه نگهداری می شود تا نفس او بررسی شود. برای جلوگیری از عوارض MAS ممکن است به درمان اضافی نیاز باشد. پنج درمان معمول شامل موارد زیر است:
- اکسیژن درمانی برای اطمینان از وجود اکسیژن کافی در خون
- استفاده از گرم کن تابشی برای کمک به کودک در حفظ درجه حرارت بدن
- آنتی بیوتیک هایی مانند آمپی سیلین و جنتامایسین برای جلوگیری یا درمان عفونت
- استفاده از دستگاه تهویه (دستگاه تنفس) برای کمک به تنفس نوزاد شما
اکسیژن رسانی غشایی خارج از بدن (ECMO). اگر کودک شما به درمان های دیگر پاسخ نمی دهد یا فشار خون زیادی در ریه ها وجود دارد (برای این روش درمانی، یک پمپ و دستگاهی که عملکرد ریه ها را انجام می دهد، کار قلب و ریه های نوزاد شما را انجام می دهد تا این اندامها بهبود یابند)
چه عوارضی با آسپیراسون مدفوع همراه است؟
بیشتر نوزادان مبتلا به MAS عوارض طولانی مدت ندارند. با این حال ، MAS یک مسئله جدی است که می تواند تأثیر آنی بر سلامت نوزاد شما داشته باشد. مكونيوم موجود در ريه ها مي تواند باعث التهاب و عفونت شود.
مكونیوم همچنین می تواند راههای هوایی را مسدود كند ، كه می تواند باعث بزرگ شدن ریه ها شود. اگر ریه بیش از حد گسترش یابد یا تورم کند ، دچار پارگی یا فروپاشی می شود. بعد از این اتفاق، هوای داخل ریه در حفره قفسه سینه و اطراف ریه جمع می شود. این وضعیت که پنوموتوراکس نامیده می شود باعث می شود باد کردن ریه دشوار شود.
MAS خطر ابتلا به پرفشاری خون ریوی مداوم در نوزادان را افزایش می دهد (PPHN). فشار خون بالا در عروق ریه ها جریان خون را محدود می کند و تنفس مناسب کودک را دشوار می کند. PPHN یک بیماری نادر اما خطرناک است.
در موارد نادر ، MAS شدید ممکن است اکسیژن را به مغز محدود کند. این اتفاق باعث آسیب دائمی به مغز می شود.
نوزادانی که عوارض خفیف MAS را تجربه می کنند معمولاً به خوبی بهبود می یابند. نوزادانی که به دلیل MAS دچار آسیب مغزی یا PPHN می شوند با مشکلات سلامتی مادام العمر مواجه می شوند که نیاز به حمایت پزشکی دارند.
چگونه می توان از مکیدن مدفوع جلوگیری کرد؟
تشخیص زودهنگام بهترین روش درمان MAS است. نظارت بر جنین قبل از زایمان می تواند تعیین کند که آیا جنین تحت استرس است یا خیر. پزشک می تواند به کاهش استرس جنین در هنگام زایمان بپردازد. و اگر کودک دچار استرس باشد، پزشک آماده است تا در صورت وجود علائم MAS ، کودک را ارزیابی و درمان کند.
Jay S. Greenspan. Meconium Aspiration. Date reviewed: October 2014
